W tutej kolum­nje powěda šěsć redakciji SN znatych mjezy­narodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich­ nazhonjenjach a do­žiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych­ mjeńšin.

Asemblaža Měrki Pawlikoweje „Žony zajimuja so em bóle za žaby, mužojo za kopańcu“ 2018, 80 x 33 x 36 cm

Čitamoj a kupujemoj knihi bjez přestaća. Knihi su naju (tele-)wizory do swěta a runje tak do nutřkowneho swěta ludźi. Jedna z minjeny čas čitanych je Jurja Kochowy dźenik „Gruben – Rand – Notizen“. Smój sej jón mjez sobu z ruki wzałoj, ­dokelž je naju do čitanja ćahnył. Tež měsacy po tym wo Kochowej knize rěčimoj, hdyž dźe wo prašenja přitomnosće, a přirunamoj swoje měnjenje z Kochowym. Při tym wjace na to njemyslimoj, zo je w němskej rěči spisana. Za naju je wona serbska kniha. Serbska literatura w němskej rěči? Hač w tym padźe tak je, abo je to scyła móžno, njech wědomostnicy rozsudźa!

Jednanje na kromje wuhlowych jamow, kaž titul praji, tak jara do čitanja njewabi. Tola čłowjek dyrbi wědźeć: Tu njeńdźe jenož wo wuhlo, dźe wo žiwjenje scyła. Dźe wo nas w našim času. Kniha móhła tež rěkać: Swójba a swět – w přewrótach časa. Jurij Koch wopisuje pri­watne ­žiwjenje we wuskim zwisku z po­litiskimi prudami. To so dźiwaš, kak sylnje po­litika do našeho swójbneho ži­wjenja ­zasahuje. Kak wona našim dźěćom jich ­powołanja nadiktuje, jich prócu wo ­zastup do sebjezastaranja.

Nowy kapitl poetiskeje kreatiwity

pjatk, 16. julija 2021 spisane wot:

Awtor rozmysluje wo swojej knize „Poetik der Metamorphose. Zu den Gedichten von Róža Domašcyna“

Mnozy čitarjo maja z basnjemi Róže Domašcyneje swoje ćeže. To ma wjacore přičiny, kotrymž so přichodnje hišće wěnuju. Zasadnje je tak, zo so lyrika Domašcyneje z wěstej poetiskej radikalitu wu­znamjenja. To drje je někotremužkuli ćerń we wóčku, dokelž so poetka starodawnych serbskich hódnotow, kaž na přikład katolskeje nabožiny abo folkloristiskich praktikow, njejima. To prosće jeje swět njeje.

Jěwa-Marja Čornakec da wroblikej Fridej a jeho přećelam myšce Pip-pip, jěžikej Kałačikej a žabce Šlapce zaso nowu składnosć, dobre přećelske skutki zdokonjeć a tak wulkotny dyrdomdej dožiwić. Nowowudaće „Kak su wroblik Frido a jeho přećeljo sroki pjekli“ dóstanjeće za 6,90 eurow w knižnych a dalšich wobchodach. Z radźenymi ilustracijemi Güntera Wongela je Ludowe nakładnistwo Domowina knihu produkowało. Z ptačokwasnej stawizničku spisowaćelka Jěwa-Marja Čornakec swój wuspěšny rjad dale wjedźe a po jutrownej stawizničce dalši serbski nałožk do srjedźišća staji.

Čitanski pohon dźěćom

Zwučeny knižny format wopřijima 16 stron z jednorej serbskej rěču, tak zo je cilowa skupina dosć wulka. Kompaktne wudaće je zawěsće tež čitanski pohon dźěćom, kotrež přerady tołste knihi do ruki njebjeru. Předležacy bestseller serbskeje dźěćaceje literatury z přijomnej wulkosću pisma a přewidnej ličbu stron dźě do čitanja wabi. Njejedna so tu jenož wo eksemplar za samočitanje, ně, z ilustracijemi hodźi so twórba mjez druhim tež jara derje za předčitanje.

Kak widźomnichcemy być?

pjatk, 16. julija 2021 spisane wot:

Někotre mysle tež ze serbskeho wida wo knize Emilije Smechowski „Wir Strebermigranten“(„My, super imigranci“)

We wobłuku swojeho masterskeho dźěła zaběram so z literaturu pólskich spisowaćelow, kotřiž su do Němskeje wotpućowali. Zajim leži při tym na načasnych twórbach. Wašnje pisanja a wobchad ­z identitu stej centralnej dypkaj rozestajenjow.

Zakład přepytowanjow twori debitowa kniha „Wir Strebermigranten“ Emilije Smechowski. Na esejistiske wašnje powěda žurnalistka, kotraž dźěła dźensa za najwjetši němski tydźenik Die Zeit, kak je 1988 w starobje pjeć lět ze sotru a staršimaj z Pólskeje do Němskeje přišła. Lěta 1981 ze stron komunistiskeho režima wuwołany wójnski staw, kotryž traješe dwě lěće, ale předewšěm hospodarska kriza a njespokojace žiwjenske wuměnjenja běchu rozsudej staršeju polěkowali. Tak dyrbješe so młoda Emilia zahe ze swojej domiznu, kašubskim městom Wejherowo, kotrež leži blisko Gdańska, rozžohnować.

W tutej kolum­nje powěda šěsć redakciji SN znatych mjezy­narodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich­ nazhonjenjach a do­žiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych­ mjeńšin.

Jako bě hišće hólčo, měješe prof. Wink problem. Boješe so hłupak być. Boješe so směšnosće, kiž přećelow k tomu pohnuwaše, jeho wusměšować a kotraž bě staršimaj składnosć jeho kritizować. Boješe so, zo jemu wosoł rěkaja.

Na swojich mnohich jězbach bě Wink tež jónu w regionje Kociewie. Je to etnokulturna kónčina w Pólskej něhdźe mjez Waršawu a Gdańskom, hdźež bě hósć italsko-pólskeje swójby. Derje wuspany stupi wón při schadźenju słónca na dwór a hladaše do konjencow. Tam, blisko rjanych jěchanskich konjow a derje hladanych ponyjow, wuhlada šěsć wóslikow. Na prěni napohlad wone ani rjane njeběchu ani wosebje inteligentne njewupadachu. Wone tam prosće stejachu.

Grafika: wurězk z twórby Karla Vouka „F*ck VfGH – Das Blaue vom Himmel“ (C-print, 841 x 1189 mm, 2020)

Kak rěkaja słowjenske wsy pod Karawankami?

pjatk, 18. junija 2021 spisane wot:

Kulturne rumy su přeco tež rěčne rumy. Měšćanske a wjesne tafle maja wobydlerstwo konkretneho sydlišća a jich rěč(e) zwobraznjeć. Hačrunjež bě so po Prěnjej swětowej wójnje při ludowym wothłosowanju 1920 wjetšina słowjenskeho wobydlerstwa za to wuprajiła, zo wostanje sewjerna Korutanska dźěl Awstriskeje, a byrnjež po Druhej swětowej wójnje Słowjencam w statnym zrěčenju 1955 nimo mnohich druhich prawow tež dwurěčne městnostne tafle přilubili, je to politika Korutanskeje zwjetša ignorowała. Woteběraca słowjenšćina přez asimilaciju je tež konsekwenca politiskeje represije. W nacistiskim času wjercholeše hida přećiwo słowjenšćinje w zakazach rěče a deportacijach. Čas po Druhej swětowej wójnje njebě charakterizowany přez dobroćiwy humanizm, ale přez restriktiwne postajenja wo dwurěčnym šulstwje, poměrnje słabym spěchowanju kultury atd. Hrubu namóc 1970tych lět wuměnichu po lěće 2000 ze subtilnišej, kaž pokazuje přikład politiskich činkow nastupajo korutanske městnostne tafle.

Chronika politiskich rozsudow

Pohladnjenjedo hłubin začućow

pjatk, 18. junija 2021 spisane wot:

K 75. posmjertnym narodninam Boženy Nawka-Kunysz

Njedźelu, 20. junija, wopominamy 75. posmjertne narodniny serbskeje molerki, ilustratorki a grafikarki Boženy Nawka-Kunysz. Wona je bohužel hižo 54-lětna na sćěhi ćežkeje njewuhojomneje chorosće w Berlinje zemrěła a je w Budyšinje na Mikławšku pochowana. Štó drje ze šulerjow a gymnaziastow ju znaje? Hižo dlěši čas přemysluju, na kotre wašnje móhli młodostnym po digitalnym puću spřistupnić žiwjenjoběhi našich molerjow, hudźbnikow, literatow. Snano so serbska kapała jónu zwaži we widejoklipje w pozadku mólby, grafiki abo citaty spisowaćelow pokazać? My Serbja mamy nadměru wjele wusahowacych kulturnych a narodnych prócowarjow w přirunanju z procentualnym podźělom wulkich ludow. Bjezdwěla słušeja woni k našim stawiznam a zamóža narodnu hordosć budźić.

Serbska debata

nowostki LND