Gustaw Janak

Freitag, 16. Oktober 2020 geschrieben von:
16. oktobra 1895 narodźi so w Čelnom pozdźiši horliwy narodowc a Sokoł Gustaw Janak. Wot lěta 1920 nawjedowaše w Budyšinje Smolerjec knihićišćernju ­a knihownju, je prěnju jednotu Serbskeho Sokoła sobu załožił a sta so z jeje pokładnikom. Samsnu funkciju wukonješe tež w Budyskej Nadźiji, w Maćicy Serbskej a w Narodnej radźe. Swojeho wobšěrneho skutkowanja za Serbow dla bu wot nacijow na šěsć njedźel zajaty. Na to bě bjezdźěłny, jemu pak so poradźi přewzać kofejownju w Serbskim domje. Zdobom bu zarjadowar Maćičneho domu hač do jeho zničenja 1945. Po wójnje wutwori w Małym Wjelkowje wikowanske towarstwo. 1963 poda so na wuměnk. Dlěši čas hišće wodźeše wopytowarjow po Muzeju serbskeho pismowstwa a wabješe wutrajnje abonentow za Koło přećelow serbskeje knihi. Wuzběhnyć maja so jeho zasłužby za Serbski Sokoł. Jako jednaćel wot 1926 měješe organizować sokołskej zlětaj 1927 we Wulkim Ćisku a 1931 w Radworju, wuprawy do Čěskeje 1926 a 1932, Pólskeje 1929 a Juhosłowjanskeje 1928 a 1930 a dyrbješe wobstarać pjenjezy za wudawanje Sokołskich Listow. Gustaw Janak zemrě 30. meje 1980. Mikławš Krawc

Meja k rólnej reformje spěwała

Donnerstag, 15. Oktober 2020 geschrieben von:

14. oktobra 1945 bě so w Njeswačanskim parku před Starym hrodom wjac hač tysac Serbow a Němcow k prěnjemu swjatočnemu přepodaću wopismow ratarjam k rólnej reformje zešło. Nad tribunu wisaše transparent z napisom „Kraj junkerow do rukow ratarjow“. Prěni serbski krajny rada dr. Jan Cyž (SPD), kotremuž bě sowjetska wokrjesna komandantura 25. meje 1945 tele wažne zastojnstwo přewostajiła, přitomnych serbsce a němsce powita. Na tribunje stejachu tež komunisća Korla Janak z Chelna, sekretar KPD za Hornju Łužicu Walter Heitz jako předsyda KPD Budyskeho wokrjesa a Njeswačanski wjesnjanosta Richard Schuster kaž tež předsyda Domowiny ­Pawoł Nedo.

Rysowanki Nageloweje w Liberecu

Donnerstag, 15. Oktober 2020 geschrieben von:
Pod hesłom „Maja Nagelowa na kromje“ wustaja Krajna galerija Liberec we wo­błu­ku Serbskeho lěta tuchwilu w swojich rumnosćach rysowanki serbskeje wuměłče. Přehladku organizowałoj staj direktor galerije Jan Randáček a direktorka Budy­skeho Serbskeho muzeja Christi­na Boguszowa. Bohužel dyrbjachu koronawirusa dla plano­wane ­swjatočne wotewrjenje wotprajić, galerija wostanje tež hišće hač do 3. nowembra zawrjena. Po planje budźe wustajeńca potom hač do 29. nowembra přistupna. Paralel­nje pokazuja mólby Ludvíka Kuby, kotrež so dźělnje tohorunja serbskej tematice­ wěnuja. Foto: Milan Turek

Film „Bjezrěčni“ wuznamjenjeny

Donnerstag, 15. Oktober 2020 geschrieben von:

Wojerecy (SiR/SN). Młodźi filmowcy Wojerow­skeje Kulturneje fabriki móža so wjeselić. Kaž sociokulturny centrum zdźěli, spožči sakske kultusowe ministerstwo jeho projektej „Na slědach“ za film „Bjezrěčni – Wojerowscy Serbja za čas nacio­nalsocializma“ (SN rozprawjachu) Šulerske myto za domizniske slědźenje. Kulturna fabrika dźakuje so swobodnje skutkowacej filmowči Angeli Šusterowej za wobšěrne a nadrobne dźěło kaž tež za pod­pěru młodostnych a gratuluje młodym filmowcam a teamej wokoło pro­jektoweje nawodnicy Iny Züchner. Myto je z 500 eurami dotěrowane.

Projekt „Na slědach“, iniciatiwu Sakskeje załožby za młodźinu, přewjeduja mjeztym štwórty króć. Woni wobdźěl­nikam zmóžnja, so ze samowuzwolenymi towaršnostnymi temami rozestajeć a wuslědki zjawnosći předstajić. Po tym zo měješe Kulturna fabrika w minjenych pro­jektach NDRsku zašłosć, wuwiće šulow we Wojerecach a Serbow w nacistiskim času za hłowne ćežišćo, zaběraja so tam­ nětko w nowym projekće pod hesłom­ „Springbrunnenbader“ z temu dźěćatstwo we Wojerecach za čas NDR.

Wróćo do přichoda

Donnerstag, 15. Oktober 2020 geschrieben von:
„Jenož tón, kiž zańdźenosć znaje, ma přichod“, je humanist a kubłanski reformer Wilhelm von Humboldt rjekł. Časćišo maš zaćišć, zo su ludźo w bywšich serbskich kónčinach hižo dawno na swoje serbske korjenje zabyli. Dźeń a wjace pak so swojim zhubjenym serbskim stawiznam přiwobroća – a to nic naposledk angažowanych wosobow dla. Angela Šusterowa, kotraž bě lěta 2016 z wuznamjenjenym filmom „Zmij“ hižo serbšćinu w nacistiskim času tematizowała, je nětko ze samsnej tematiku znowa myto dobyła – a to nic sama, ale hromadźe z młodostnymi za projekt „Bjezrěčni – Wojerowscy Serbja za čas nacionalsocializma“. Sym sej wěsta, zo tući młodostni nětko hinak na swój swět hladaja. Tež Grit Lemke chce so z dokumentaciju wo zhubjenych serbskich stawiznach „Třeće wóčko“ z wědomjom mnohich ludźi w srjedźnej Łužicy zaběrać. Mam filmy za dobre znamjo a nadźijam so, zo změje tam ze serbskimi stawiznami tež serbski přichod šansu. Cordula Ratajczakowa

Kurs w Českej Lípje

Donnerstag, 15. Oktober 2020 geschrieben von:

Nic mjenje hač 65 zajimcow wobdźěli so 11. a 12. oktobra 1930 na kursu serbskeje rěče w Českej Lípje. Organizowałoj běštej zarjadowanje wuběrk za narodne mjeńšiny sewjeročěskeje župy Sokola a wučerski wuběrk Českeje Lípy. Předsyda wuběrka a šulski inspektor města bě Josef Maštálko. Přećel našeho ludu dźě bě hižo 1920 někotrym serbskim dźěćom prózdninske přebywanje w městačku Belá pod Bezdězem zmóžnił. Kurs přihotować a přewjesć pomhaštaj jemu ze serbskeje strony Michał Nawka a Gustaw Janak. Z nimaj dojědźe do Čěskeje Lípy tež Cecilija Nawkec, kotraž pomhaše program wuhotować. Tak zanjese serbske spěwy, někotre samo z wobdźělnikami nazwučowa. Z Prahi přichwatałoj běštaj uniwersitny profesor dr. Josef Páta a Vladimír Zmeškal. Po dwu­dnjowskim kursu pisaše časopis Bezděz mjez druhim: „Wučer Nawka zeznajomi nas za jenički dźeń tak wustojnje a zajimawje z wosebitosćemi serbšćiny, zo bě nam serbsce čitać, čitane zrozumić, rjenje serbske ludowe pěsnje a serbsku narodnu hymnu spěwać lochka a luba zabawa.“ Po kursu bě w Ludowym domje zjawny čěsko-serbski wječork.

Mikławš Krawc

Kołojězba abo pućowanje w pućowanju

Mittwoch, 14. Oktober 2020 geschrieben von:

Ze štyrjomi prapremjerami wot Kocora do přitomnosće a naspjet: Klasiska harmonika a atonalna awantgarda ruku w ruce

„Pućowanje po hudźbnym swěće Serbow“ – tele hesło koncerta za wiolinu a wiolu spočatk oktobra w Budyskim Serbskim muzeju dokładnje wopisuje, što je wopytowarjow wočakowało. Wšako wopřijimaše dramaturgisce wušiknje zestajany program wšitke štyri za tudyše wuměłske stawizny w tym zwisku najwažniše doby wot romantiki hač k nowej hudźbje. A tola zaklinčachu dohromady štyri kruchi prěni raz – dźakowano ma­łemu trikej. „Klasikar serbskeje hudźby“, kaž husler Rostockskeje filharmonije a moderator wječora Malte Hübner Korlu Awgusta Kocora mjenowaše, „wšak nažel­ ničo za wobsadku, kajkuž tu dźensa mamy, skomponował njeje. Tuž je nam Jan Cyž pomhał a po motiwach stare­ho mištra twórbu ‚Dźewjaty dźeń‘ spisał. Słyšiće tuž najstaršeho a naj­młódšeho komponista, potajkim Kocora a Cyža, takrjec simultanje.“ A tomu tež woprawdźe tak bě.

Wo młynach a wětrnikach w Błótach

Dienstag, 13. Oktober 2020 geschrieben von:

17. wudaće protyki Stog – Der Schober

To bě nowinka: Předstajenje protyki Stog za lěto 2021 njebě ani w Bórkowskim Domje zetkanja ani we Wendigojc hosćencu, ale wonka na swjedźenišću. A prěni raz bě redakcija jako motiw na wonkownej wobalce zymsku krajinu z tónkróć małym stogom wuzwoliła. Synowe kopjeno je samo zawodźěte. Kaž přeco bě prezentacija protyki za Błóta tež lětsa we wobłuku domizniskeho a drastoweho swjedźenja.

Jenički serbski přinošk Łužiskeho festiwala zaklinča minjenu sobotu na wupředatym koncerće w Kumwałdskej cyrkwi z Carolinu Eyckec (nal.) na tereminje. Pod nawodom dirigenta Charlesa Dutoita hudźeše tam Nowa Łužiska filharmonija ze swětoznatej pianistku Marthu Argerich. Dźens wječor móžeće ju přez livestream ze Zhorjelskeje synagogi znowa dožiwić. Foto: Pawel Sosnowski

Poetiske rozestajenja z łužiskej domiznu

Montag, 12. Oktober 2020 geschrieben von:

Wojerecy (KD/SN). Njedawno w Lipšćanskim nakładnistwje Poetenladen wušła antologija „Weltbetrachter“ je „zběrka lyriki, w kotrejž so dohromady 154 ze Sakskeje pochadźacych, tu bydlacych abo wusko z njej zwjazanych lyrikarjow předstaja“, rjekny publikaciju sobu wudawaca spisowaćelka Róža Domašcyna minjenu wutoru we wobłuku čitanja na Woje­rowskim hrodźe. Na zhromadnym zarjadowanju mjenowaneho nakładnistwa a wuměłstwoweho towarstwa Wojerecy, kotrež tworješe takrjec łužisku knižnu premjeru, staj nimo Domašcyneje basnica Andra Schwarz a poet Uwe Salzbrenner swoje twórby předstajiłoj.

Z Brětnje pochadźaca Andra Schwarz bě jako dźěćo wot Dubrjenskeho bahna přewšo fascinowana a dopomina so hišće na serbšćinu nałožowaceho pradźěda – pozadk to intensiwneho rozestajenja awtorki ze změnami w swojej domiznje: „Pytam w drjewinje za serbskim krajom“, kaž w jednej z čitanych basnjow rěka.

Serbska debata

Neuheiten LND