„Raj pčołkow“ nětko podpěrać
Znjeměrnjace powěsće smy w minjenych tydźenjach zhonili. W Němskej pobrachuje 75 procentow překasancow a dokładnje 80 procentow pčołkow. Narok to Chróšćanskemu bioratarjej Ignacej Wjeseli, wutworić „raj pčołkow“. Axel Arlt je so z nim rozmołwjał.
Što tči za projektom „raj pčołkow“, kotryž sće kónc meje w interneće zahajił?
I. Wjesela: Z mnohich diskusijow smój z přećelku Hanku Selmerojc wusłyšałoj, zo maja ludźo za nuznje trěbne za pčołki něšto činić. Tak smój so rozsudźiłoj, rolu we wulkosći pjeć kopanišćow přihotować, tam kwalitatiwnje wysokohódnotne symjo dźiwich kwětkow a zelow wusyć a je hladać. Zo móhli so ći angažować, kotřiž sami žanu móžnosć nimaja, ale chcedźa překasancam pomhać, smój tak mjenowany crowdfunding-projekt „raj pčołkow“ startowałoj.
Waš zaměr je ...
Dóstanu wjace mzdy
Kamjenc (SN/BŠe). W Kamjenskim zawodźe Accumotive stej dźěłodawar a dźěłarnistwo IG metal mjezystaw tarifowych jednanjow wozjewiłoj. Minjeny tydźeń běštej so wobě stronje na jónkrótne płaćenje 1 000 eurow dojednałoj. Nimo toho maja přistajeni wot januara 2020 diferencu we wobjimje 60 procentow kónčneje mzdy tuchwilu płaćiweho tarifoweho zrěčenja metaloweje a elektroindustrije dóstać. Runje tak chcedźa hač do januara dźěłowe městna do tarifowych skupin rozrjadować. Wotpowědne postajenja su zastupjerjo wobeju jednanskeju stronow na zhromadnej dźěłarničce rozjimali. Rěčeć chcedźa přichodnje hišće wo 35hodźinskim tydźenju, kaž sej to dźěłarnistwo žada.
Hižo 14. meje běštej so Accumotive a IG metal na mjenowane dypki dojednałoj. Dźěłarnistwo pak chcyše so najprjedy mjez přistajenymi wobhonić, hač tomu přihłosuja. Wjac hač 1 200 podpismow je skónčnje peticija sobudźěłaćerjow wunjesła. „Wjeselu so, zo smy w běhu jednoho lěta tajke sylne hibanje docpěli“, wuzběhny čłonka jednanskeje komisije Nicole Löffler.
Starosće ludźi chutnje brać
Prawnisku wěstotu na kromje brunicoweje jamy chce Mułkečanska wjesna rada docpěć. Wona je 13. měrca předsydźe planowanskeho zwjazka Hornja Łužica-Delnja Šleska, Zhorjelskemu krajnemu radu Berndej Lanzy (CDU ) a sakskemu ministerskemu prezidentej Michaelej Kretschmerej (CDU) list napisała. Z Berndom Langu je so nětko Andreas Kirschka rozmołwjał.
Dóstanje Mułkečanska wjesna rada wotmołwu na swój list?
B. Lange: Haj. Zo pak móhli dokładnje na zakładne prašenja wotmołwić, dyrbimy so znutřka zarjadnistwa kaž tež z hórniskim předewzaćom wothłosować.
Regionalny planowanski zwjazk, tak w lisće rěka, ma brunicowy plan za Wochožansku jamu spěšnje a konsekwetnje předźěłać. Tuchwilu pak je to jenož ertnje wobzamknjene. Kak planowanski zwjazk k tomu steji?
B. Lange: We wuhódnoćenju dóšłych stejnišćow je nowy puć redukowaneho wotbagrowanja nětko nošne planowanje. To rěka, zo Slepo-juh, Trjebink, Rowno a Mułkecy před wotbagrowanjom škitamy.
Kotre šansy widźiće za dołhodobne zachowanje wsow na kromje jamy?
Poskićeja wšitko z jedneje ruki
W předewzaću Drjewowa industrija Drježdźany wukonjeja přistajeni najwšelakoriše nadawki. Nětko pytaja tež za sobudźěłaćerjemi we Łužicy. Bianka Šeferowa je so pola sobudźěłaćerja Svena Łušćanskeho wobhoniła, kotre nadawki to su.
Drjewowa industrija je wulke předewzaće ze wšelakorymi dźěłowymi wobłukami. Kotre to su a što firma čini?
S. Łušćanski: Předewzaće spjelnja nadawki kaž zhotowjenje kistow a zapakowanje. Přihotujemy twory za eksport, na přikład mašiny abo wjetše připrawy. Wotpowědnu trěbnu kistu twarimy a wudźěłki pola kupcow na městnje zapakujemy. Poskićamy takrjec wšitko z jedneje ruki.
Firma pyta nuznje sobudźěłaćerjow we Łužicy, sydło předewzaća pak je Heidenau. Hdźe budu zajimcy konkretnje zasadźeni?
S. Łušćanski: W Heidenauwje zhotowjamy kisty a zapakujemy twory za Drježdźanski region. Sobudźěłaćerjow we Łužicy pytamy, dokelž ma wjele z našich wobstajnych kupcow tu swoje sydło. Dokładnje budu přistajeni w Dźěžnikecach pola Budyšina a ewentualnje w Rossendorfje zasadźeni.
Kotre nadawki maja tam wukonjeć?
Karta Sakskeje njech nas warnuje
Wobraz Sakskeje, kotryž je Sächsische Zeitung minjenu wutoru na 1. stronje wozjewiła, dyrbjeli sej wšitcy – ludźo a wosebje politikarjo – zaramikować a na sćěnu powěsnyć: Wša srjedźna a wuchodna Sakska je z někotrymi wuwzaćemi w rukach strony AfD. To je wuslědk wólbow Europskeho parlamenta a w mnohich padach tež komunalnych wólbow. Ludźo so přiběrajcy wot wulkich a tak mjenowanych ludowych stron wotwobroćeja. Bjezradnje su nawodnistwa stron mjeztym wo wuslědkach a móžnych konsekwencach wuradźowali, bjez widźomnych wuslědkow. Podobnje drje so tež sakskemu ministerskemu prezidentej Michaelej Kretschmerej (CDU) dźe. Njesprócniwje je wón minjene měsacy po kraju jězdźił, diskusijne forumy organizował a politiku lutowanja swojich předchadnikow w šulach, pěstowarnjach a pola policije skónčił. Ludźo njejsu jemu to wočiwidnje mytowali. W Zhorjelcu so mjeztym zapósłanc AfD w Sakskim krajnym sejmje na to hotuje, zastojnstwo wyšeho měšćanosty přewzać.
Ludźo su wćipni na dopóznaća
Dr. Nicole Dołowy-Rybińska a dr. Cordula Ratajczakowa předstajitej pjatk swoje slědźenske dopóznaća z projekta Wobchowanje mjeńšinowych rěčow w Europje SMiLE. Milenka Rječcyna je so z wědomostnicomaj rozmołwjała.
Před něšto dnjemi stej so z konferency w Nižozemskej wróćiłoj. Tam sće so z mjeńšinami zaběrali. Kotre dopoznaća matej z widom na Łužiskich Serbow?
N. Dołowy-Rybińska: Nadawk projekta je přirunować staw wožiwjenja šěsć europskich mjeńšinowych rěčow. Nazhonjenja a přirunanja z rěčnymi situacijemi su jara wažne. Wosebje jimace namaj bě, kajke maja mjeńšiny strategije za powšitkownu rěčnu politiku, rewitalizaciju rěče a nawabjenje nowych rěčnikow.
C. Ratajczakowa: W Irskej wutworjeja tuchwilu cyle nowe rěčne rumy, to rěka nowe miljeje, wosebje w městach. Kaž pola nas w Hornjej Łužicy maja tam tradicionalne rěčne kónčiny. Zajimawe je, kelko noworěčnikow mjeztym zwonka tutych kónčin je.
Tango pod hołym njebjom
Hesło lětušeho Hudźbneho swjedźenja Smochćicy pod hołym njebjom rěka „Argentinske nocy“. Bosćan Nawka je so z předsydku zarjadowanje organizowaceho towarstwa Via regia – hudźbne eventy Margittu Luttner rozmołwjał.
Knjeni Luttner, čehodla rěka lětuši swjedźeń „Argentinske nocy“?
M. Luttner: Zaměr festiwala bě a je, našemu publikumej wěstu hudźbnu kulturu we wobsahowje wopřijimacym wobłuku předstajić. Loni wěnowachmy so róli měsačka we wuměłskich stawiznach, lětsa zaso jednotliwy kraj w srjedźišću steji. Nastork, za Južnu Ameriku so rozsudźić, je nam Budyska skupina Tango Misterio dała. Wona bě před lětomaj w Argentinskej, hdźež chcyše tamniši swětosławny tango dodnić. Cyle wozboženi domoj přišedši so čłonojo na mnje wobroćichu, hač njehodźał so tutón žanr raz w Smochćicach prezentować. Wažne bě a je nam zdobom serbski aspekt. Lětsa słyšimy tuž tež hudźbu, kotraž je wot do Argentinskeje wupućowanych a zdźěla nawróćenych Serbow wobwliwowana.
Kotre programowe dypki su planowane?
Wólby zakładny stołp demokratije
Wjac hač tři miliony wobydlerjow Sakskeje maja zajutřišim wjacore wólbne rozsudy tworić. Njeńdźe dźě jenož wo to, nowy parlament Europskeje unije wolić. Připódla prajene, hłosowanski lisćik w Sakskej je nimale meter dołhi. Kóždy woler pak ma jenož jedyn hłós. Nadźijam so tuž, zo su wšitcy na wólby přihotowani a derje informowani.
Nimo toho wolimy njedźelu nowych gmejnskich radźićelow. Prawidłownje wobdźěleja so redaktorojo SN na posedźenjach gmejnskich a měšćanskich radow regiona a po tym wo wobjednawanych temach rozprawjeja. Tak ludźo zhonja, hač radźićeljo jich zajimy chutnje bjeru a z čim so zaběraja. Wězo móža wobydlerjo zjawne posedźenja gmejnskeho parlamenta wopytać a sej tak swójski wobraz wo dźěławosći komunalnych zastupjerjow tworić. Kóždy wólbokmany wobydler smě njedźelu mjena třoch kandidatow na lisćinje nakřižikować. Hač wšitke křižiki jednomu abo rozdźělnym požadarjam da, je jemu přewostajene. Dale wolimy hišće wokrjesny sejmik. Tež tu ma woler tři hłosy.
Prawniska wěstota trěbna
Su wsy na kromje Wochožanskeje brunicoweje jamy škitane? Tak rěka jedne z prašenjow Mułkečanskeje wjesneje rady. Wona je tuž hižo w měrcu Zhorjelskemu krajnemu radźe Berndej Lanzy (CDU) a sakskemu ministerskemu prezidentej Michaelej Kretschmerej list pisała. Wo wobsahach je so Andreas Kirschke z wjesnym radźićelom Ingom Herschmannom rozmołwjał.
Kotry zaměr ma list z 13.měrca?
I. Herschmann: Wón poćahuje so na zhromadne posedźenje gmejnskich radźićelow Slepoho a Trjebina před nimale lětomaj. Zastupjerjo sakskeho knježerstwa a regionalneho planowanskeho zwjazka Hornja Łužica-Delnja Šleska běchu tohorunja pódla. Tehdy diskutowachmy wo konsekwencach a trěbnych naprawach noweho rewěroweho koncepta předewzaća Łužiska energija a milinarnje (LEAG), kotryž bu 30. měrca 2017 předstajeny. Hižo tam smy sej planowansku wěstotu za přichod Trjebina, Slepoho-juh, Rownoho a Mułkec žadali. Dwě lěće po tym so nětko prašamy, hdy skónčnje konkretne skutki slěduja.
Wotbagrowanje tuž hišće z blida njeje?
Nasrěbać so wědy wo stawiznach
W Domizniskim muzeju Dešno blisko Choćebuza hotuja so na 14. swjedźeń słowjanskeho srjedźowěka 25. a 26. meje. Přiležnosć to Axelej Arltej, so z nawodnicu zarjadnišća Babettu Zenkerowej rozmołwjeć.
Dokal tele 14. časowe pućowanje wjedźe?
B. Zenkerowa: Wróćamy so do doby, w kotrejž sydlachu na teritoriju dźensnišeje Braniborskeje a Sakskeje we Łužicy kmjeny serbskich Łužičanow a Milčanow. Swjedźeń ma plesć syć mjez archeologiju, stawizniskimi aspektami a nazornym sposrědkowanjom stawiznow. Chcemy pokazać a wuprobować, kak je so žiwjenje tehdy začuwało, kak běchu prjedownicy je zmištrowali. Dawamy hosćom kusk identity a dohlad so swójskeje serbskeje historije sobu na puć. To je jara nazorny, ale přiwšěm wědomostny projekt.
Što chceće hosćom posrědkować?
B. Zenkerowa: Woni měli so wědy wo praserbskich stawiznach nasrěbać. Chcemy jich kulturnu wćipnosć za to zbudźić, kajke je žiwjenje našich prjedownikow před tysac lětami snadź wupadało.
Zwěsćeće mjeztym tež w Hornjej Łužicy zajim za słowjanski srjedźowěk?
