Truskalcowa torta k zastupej do šule
Fotomontaža: SN/Hanka Šěnec„Jipi, juchhej!“ Takle juska mała Ema po Młynkec zahrodźe. „Sym tak zbožowna!“ Nadobo Ema stejo wostanje, so cyle hłuboko dele schili a so do trawy čapnje. „Wěš ty, čehodla so tak wjeselu, luba Julie?“ Při tym zběhnje Ema wulke łopjeno rostliny pócćiwki (Ochsenzunge) dowysoka, pod kotrymž sedźi šlink z wosebje rjanej chěžku. Ema je ju ze žołtej a oranžowej barbu pomolowała. Tej barbje ma wosebje rady. Wona a Julie stej dobrej přećelce. Julie bydli pod łopjenom wulkeje rostliny, kotraž steji hnydom za drjewjanymi wrótkami do zahrodki. Hdyž Ema z pěstowarnje přińdźe, najprjedy za njej pohlada. A potom jej wšitko powěda, što je dožiwiła. Dźensa pak njemóže změrom sedźeć. „Julie!“, Ema woła, „jutře póńdu prěni króć do šule. Chcu z mamu hišće tortu pjec. Hmmm.“ Spěšnje běži do kuchnje. „Mama, sy hižo za tortu truskalcy šćipała?“ Ema skoči k maćerce, kotraž jej po włosach majka. „Ema, sym cyłe hrjadki truskalcow na zahrodźe přešła, njejsym pak ani jeničku truskalcu wjac namakała. Nochcemy tortu ze slowkami pjec?“ Ema zblědnje.
„Wulkotna, jónkrótna atmosfera a přiležnosć něšto ...
Na 15. mjezynarodnej rězbarskej dźěłarničce hotuja so na finisažu,byrnjež cyle dodźěłane njebyło
Wuměłče a wuměłcy 15. mjezynarodneje rězbarskeje dźěłarnički w Miłočanskej skale Při Krabatowym kamjenju hotuja so na finisažu. Tam chcedźa zajutřišim swoje twórby prezentować, kotrež su w minjenymaj tydźenjomaj nastali. Někotre skulptury a plastiki su hižo hotowe, na tamnych poslednje kontury hišće formuja.
Zakónčenje ryzy wuměłstwoweho dźěła pak njewoznamjenja, zo móža akterojo ruce do klina złožić. Nawopak – po dźěle je do dźěła, kaž tak rjenje rěka. „Hižo prawy podstołp (Sockel) nańć je často wulke wužadanje. Žana skulptura njeje dospołna, doniž njeje jasne, na čim steji. Nimo toho dyrbimy pruwować, kotry spódk a kotre městno je za nje najkmańše“, su sej wobdźělnicy přezjedni. Předewšěm drjewjane twórby dźě njemóža na prostej zemi stać – přewulki je strach, zo k zhniliznje dochadźa a zo počinaja so hriby zaměstnić.
Nowa wjeska dróhowc wostała
Nowy Łusč před 200 lětami prěni króć němsce naspomnjeny
Nowy Łusč je młode sydlišćo w Bóščanskej gmejnje. Lětsa su jeho wobydlerjo 200. róčnicu prěnjeho naspomnjenja swojeho němskeho mjena Neu-Lauske swjećili, a to 14. žnjenca. Do Bóščanskeje gmejny z dohromady 850 wobydlerjemi słuša wosom wsow a spočatk połstatych lět 20. wěka natwarjene Wětrowske sydlišćo jako najmłódše komuny. Wobsydnik Jasčanskeho knježeho dwora, Serbam napřećo njepřećelsce zmysleny dr. Georg Friedrich Wiesand, da 1828 na Horjanskich ležownosćach nowe sydlišćo serbskich roboćanow-chěžkarjow natwarić – Nowu Jaseńcu. Tale wjes mjezuje ze staroserbskej wsu Horu, kotraž bu 1301 prěni raz z mjenom tamnišeho knježka von Gor w zapisku ryćerjow Budyskeho kraja naspomnjena.
Za škit wikowarjow před rubježnymi ryćerjemi
Dźeń Hornjeje Łužicy swjećachu sobotu, 21. žnjenca, kaž hižo něšto lět we wšelakich městach a wsach z kulturnymi poskićenjemi, historiskimi pokazkami, ze zabawu a přednoškami. Wjetše swjedźenišćo bě Lubij. Wšako běchu tam runje před 675 lětami Hornjołužiski zwjazk šesćiměstow załožili – a to bě historiska přičina woswjećenja Dnja Hornjeje Łužicy.
W lěće 1346 a hižo do toho bě w našej domiznje jara njewěsty, zły čas. Wochudnjeni zemjenjo we Łužicomaj a w sewjernej Čěskej wohrožachu jako rubježni ryćerjo wobchad a wikowanske transporty na srjedźowěkowskich dalnodróhach, wurubjachu wozy wikowarjow, nadpadowachu tež wsy před městami a zapalachu chěže. Bohatych měšćanow, kotřiž zemjanskim rubježnikam při tym do rukow padnychu, wotwjezechu do swojich hrodow a žadachu sej wjele pjenjez za jich pušćenje.
„Smalaca reporterka“ po serbskich pućach
Interview z Gudrun Kubenz k 90. narodninam
Nimale tři lětdźesatki dźěłaše Gudrun Kubenz jako wobrazowa reporterka za nowinu Lausitzer Rundschau. Ze swojim Trabantom smaleše mjez wokrjesomaj Wojerecy a Grodk wot jednoho termina k dalšemu. Připódla wotkapny tež něšto za Nowu dobu. Jutře, 28. awgusta, swjeći wona w Bochumje dźewjećdźesaćiny. Serbski muzej je njedawno tójšto jeje serbskich motiwow do zběrki přijimał. Andrea Pawlikowa je so z fotografku rozmołwjała.
Słušeće do powójnskeje generacije emancipowanych žonow, sće wulke sony měła, do swěta chcyła, přiwšěm njeje Łužica Was pušćiła. Kak sće so tule z fotowej žurnalistku stała?
Ze želbiju sej zuby rjedźić
Juhu, skónčnje smy sej zaso jónu wulećeli – a to z busom! To bě wulke wjeselo mjez dźěćimi předšulskeje skupiny Budyskeje Serbskeje pěstowarnje „Jan Radyserb-Wjela“.
„Seife“! Zas a zaso!
Měnjenja
Fota: SN/Božena ŠimanecTo bě ći šćebotanje we Wodowych Hendrichecach. Njeje lochko so přesadźić, hdyž 90 a wjace dźěći a młodostnych napřemo rěči, woła abo spěwa. A potom: klak, klak, klak – po blidotenisowej plaće buliki skakaja. Na kóncu rži ze šmóratkow tón abo tamny hit po naměsće. Wšojedne, w „Seife“ je rjenje, kóžde lěćo zas. Tola čitajće sami, što su mi dźěći powědali.
Benedikt Hicka: Najlěpje so mi we Wodowych Hendrichecach kupjel pod hołym njebjom lubi. Tam skoro kóždy dźeń kupać chodźimy. Móžemy tež na sportnišću kopańcu a volleyball hrać. W skupinje, w kotrejž sym, bohužel nikoho njeznaju. Je pak tež derje jónu nowe dźěći zeznać. Disko, na kotrejž smy byli, běše w porjadku, njeje pak dołho trała.
Max Kubaink: Najradšo mam tu skupinske dźěło. To dyrbiš so z tamnymi mustwami wubědźować, a najlěpše dóstanje potom najwjac dypkow. Na kóncu dóstanje mustwo z najwjace dypkami myto. Tučasnje dźěłamy runje na wideju, štož je hłowny nadawk w tymle tydźenju. Dźěło w mustwje so mi lubi, znaju tež mnohich z tych, kotřiž su w našej skupinje.
Hubu začinić a swěcu zaswěćić
Filomena Brězanec: To běchu lóštne dny. Smy klanki za naše hry sami paslili. Najprjedy smy sej je wumyslili, po tym narysowali, na kóncu smy je wutřihali a na šašlikowe štabiki zlěpili. Nó haj, a ja sym wšitkich hosći postrowiła. Dyrbjachu jeničce hubu začinić a my swěcu zaswěćić. A hižo je so dźiwadło započało.
Felix Brandt:
Sym za druhe dźěćo zaskočić dyrbjał. To pak njebě ćežko. Hrał sym hajnika a wódneho muža.
Konstantin Untch: Mi je so wšitko jara lubiło. To bě woprawdźe rjana ideja. Sym rybičku hrał. A hrónčko za powědančko z princesnu a jeje přećelemi sym sej wumyslił a rěčał. Běše rjenje, zo su tež dźěći pódla byli, kotrež nětko bórze do 1. lětnika přińdu. Tak sym nowych přećelow zeznał.
Lotta Wjelic: Poprawom dyrbješe Oskar na gitarje hrać. Tón pak to chcył njeje. Tak sym ja na njej hrała. Bě chětro ćežko te porsćiki prawje hibać. Hrała sym tež hišće palčika a rybu.
Oskar Šabel:
Sym so rady wo swěcu starał a klanki paslić je so mi tež lubiło. Hrał sym lutka a policajske awto. Na spočatku smy za płachtu žortowali. To sym tež pódla był.
Knihu samaj wudałoj
Lube dźěći a wězo tež lubi starši,
Branko a ja smój raz něšto cyle nowe wuspytać chcyłoj – samaj knihu w interneće wudać. Smój při tym wjele nowych ludźi zeznałoj a wjele pomocy dóstałoj. Po šěsć měsacach předleži nětko tež serbska kniha za was: Dolina při rěce – Mali přećeljo. Pola firmy Amazon je móžno, knihi tež sam předawać – ale nic za wšitke rěče. Wokomiknje namakaće tam rjany pisany serbski ebook, pytajće prosće raz za „serbska kniha“ abo za „dobru nócku“. Nimo toho je so namaj poradźiło, słuchoknihu k tomu zapodać. To rěka, zo namakaće ju na Audible, iTunes a Amazon. Hdyž smój zhoniłoj, zo je so to poradźiło, smój so jara wjeseliłoj!
A wo čo tam dźe? Su to mali přećeljo: myšce Měrka a Kiki, šwinc Dorian, zajac Ferdi a sowa Luna. Woni dožiwjeja wšelake dyrdomdeje. Šwinc Dorian trjeba skónčnje nowe bydlenje, dokelž je pola njeho tak włóžne. A myška Měrka widźi něšto žołte, štož na rěce płuwa. Što móhło to być? Derje, zo sej mali přećeljo mjez sobu pomhaja.
Na swjatu Marku spominali
To běše krasne pućowanje. Chceće wědźeć dokal? Nó, na Lipicu. To je prózdnjeńca njedaloko Wotrowa. Kóžde lěto tam dźěći Wotrowskeje pěstowarnje „Dźěćacy raj“ znajmjeńša jónu pućuja. Lětsa su tam byli wosrjedź julija. Wosebitosć teje městnosće je prózdnjeńca z postawu swjateje Marije. Tam su dźěći ju počesćili a stajili kwětki do wazy. Rady su tež paćer wuspěwali a próstwy zanjesli. Po tym su so tam zabawjeli a hry hrali. A wobjed pod starymi štomami je wšitkim wosebje derje zesłodźał. Tón je dźěćom a wšitkim kubłarjam Ralbičanska kuchnja na přewšo rjany blečk přiwjezła. Tekst a foće: Hańžka Nawcyna
