Z KAMERU PO CYŁEJ ŁUŽICY A DO SWĚTA1. dźěl
Dr. Toni Bruk rozprawja wo wuwiću serbskeho filma
Pod nadpismom „Z kameru po Łužicy a do swěta won“ wěnuje so w nowej seriji w Serbskich Nowinach filmowc dr. Toni Bruk stawiznam serbskeho filma. Mjez druhim rozprawja wón w swojich wuwjedźenjach wo wosebitosćach a njewšědnosćach před a za kameru kaž tež wo wuwiću serbskeho filma hač do přitomnosće.
Dźěćacy časopis Płomjo wabješe w 1960tych lětach młodych čitarjow hdys a hdys do wupisanja mytow. Jedna tema bě „Aktuality filma w NDR“. Hnydom sym so prašenjam wěnował a redakciji pisał. Njebudźeće wěrić, ale dobych 1. městno: třidnjowsku jězbu z fotografom Steffenom Langu a redaktorom Geratom Libšom do Filmoweje fabriki DEFA w Babelsbergu. Jara sym so wjeselił – kak móhł so hinak dóstać do swěta kuzła, princesnow a rubježnikow ...
Čas žiwjenja sej swojeho serbskeho pochada wědoma była
„Mała, čiła, tež rozwažowaca žona wobstaruje dom a zahrodu, pleńči sykorki runje tak kaž wroble, wari a pječe wurjadnje, wopytuje a pohosća swoje štyri dźěći, wnučki, přećelow. Ale ,připódla‘ tež hišće knihi pisa, před lětami na přikład ,Der Hügel vor der Stadt‘ wo wurywankach na Wowčej horje pola Budyšina. Tež wšitke jeje listy čitaš kaž powědančka.“ Tak pisaše k 80. narodninam Tiny Schulze-Gerlach jeje přećelka Lora Kowarjowa, kolegina-spisowaćelka a přełožowarka.
Kak z Leninom wobchadźeć?
„Haleluja“ tola mócnje klinčało
Poselstwo scyła wozjewjeć, mnohim wažne było
W swójbnych skupinkach a z dosć wotstawkom su dźěći w Róžeńće swój kóždolětny čestny nadawk klepotanja wukonjeli.„Jutry bě lětsa wšitko hinak hač zwučene.“ To drje je tele dny najčasćišo wužiwana sada. A, zdobom je to tež facit najwjace wobydlerjow Hornjeje kaž tež Delnjeje Łužicy.
Najćešo wšak bě mnohim, zo njemóžachu so swobodnje hibać. Ćežko zawěsće tež mnohim bě, zo dyrbjachu mnohe starodawne zwučenosće cyle jednorje spušćić, krizy krononawirusa dla. Najbolostnišo wšak bě mnohim, zo so mnohe cyrkwinske wobrjady k jutram wotměli njejsu, kaž zjawne kemše na swjatych dnjach a to w Hornjej, srjedźnej a Delnjej Łužicy. Nihdźe njemóžachu wěriwi po zwučenym wašnju zrowastanjenje Zbóžnika swjećić a dobre poselstwo wozjewjeć. Ani jutrowne spěwanje w Rownom ani jutrowne spěwanje we Wuježku njeje so tak wotměło, kaž je znajemy. Tež přez mjezy Łužicy znate křižerske procesiony so wotměli njejsu, štož mnohich křižerjow kaž tež hosći a domoródnych chětro jara boleše.
„Sapere Aude“ – zwaž sej wědźeć
Wědylačny 15lětny Jerome Hennersdorf třeće lěto na Sakskim krajnym gymnaziju St. Afra w Mišnje wuknje
Na dnju wotewrjenych duri nochce so jenož kubłanišćo jako tajke zajimowanym dźěćom a staršim předstajić. Tam zmóžnja runje tak wuknjacy dohlad do swojeho wšědneho dnja, do swojich zaběrow po wučbje. Nawal zaćišćow, ale tež derje měnjenych pokiwow, móže za wopytowarjow přemóžacy być. A to wosebje, hdyž kóžde lěto spočatk januara Sakski krajny gymnazij za wurjadnje wobdarjenych St. Afra w Mišnje přeproša. Před třomi lětami je so tu tež Jerome Hennersdorf ze staršimaj rozhladował. Lětsa, jako šuler 9. lětnika, je hromadźe z towarškomaj „Pčólny projekt“ prezentował. Kak pak přińdźe hólčec, kotrehož Bukečanski dźěd bě hišće běžnje serbsce rěčał, na tajki njewšědny gymnazij?
Zajac w pěstowarni
Njewšědne jutry
Ilustracija: Christin Lukašowa
Helena a Leandra stej so hižo tydźenje dołho wjeseliłoj, zo smětej lětsa zaso na konju jěchać. Jutrownička je za njej stajnje cyle wosebity dźeń. Lětsa pak běše wšitko hinak. Křižerske procesiony njeběchu, křižerjo wostachu doma a sej ze swójbnymi jutrowne kěrluše zanjesechu. Bože mšě smy před kompjuterom abo radijom sedźo swjećili. Jutrowny zajac pak je so při wšěch ćežach na naše zahrody zmužił! W basnjomaj Heleny a Leandry znajmjeńša začuwaće, kajki wulkotny swjedźeń to je. A klětu budźe wšitko zaso hinak. Milenka Rječcyna
Wosebity procesion so na puć nastajił
Foće: Hubert KolaCyle bjez křižerskeho procesiona tola njeńdźe, su sej Kolic dźěći Jakub, Konstantin a Ławrjenc w Haslowje myslili. Nan Tomaš jěcha kóžde lěto w Radworskim procesionje sobu a tuž su prosće cyłe hrajkace konje do zahrody donjesli a sej swójski procesion z nich natwarili. Wězo njejsu tež na Radworsku a Baćońsku wosadnu cyrkej pozabyli a jej z pomocu paketow přihotowali. Tež chorhoje su paslili. A tak sedźeše Ławrjenc jutrowničku při najrjeńšim słónčnym wjedrje kěrluše spěwajo na zahrodźe a je nanej k wjeselu kusk po kusku procesion do směra na Baćon suwał. Hubert Kola
Basnik a bojownik
Benedikt Dyrlich budźe přichodnu wutoru 70 lět
Zbytne wuznaće
Benedikt Dyrlich
Na kruchaj! syk truhnył njebě
Měsačk wot suknje słónca
Złamał njebě poprjanc Europa:
Tam zapad tu wuchod
Přez mje zjědźe sekery lico:
Jedna ruka noha poł hłowy
Placnychu wo zdónk pralipy
Rostu z drjewom z klina
Maćerje: hłuboka studnja
Tamna połka ćěła
Pójsny so na žorawja křidle
Ćehnje smorže jej kóžde žórło
Do swěta njewěrnych sonow
Sym ludźik kiž lećeć dyrbi
Sym ludźik kiž korjeń trjeba
Tradam polaritu
ze zběrki „W paslach“ (1986)
Wobšěrny přehlad wo stawiznach Ruskeje rewolucije a Sowjetskeho ...
W swojej knize „Das Haus der Regierung“ wotkrywa nam Jurij Sljozkin (Yuri Slezkine) nimale sto lět stawiznow: Wone sahaja hač ke korjenjam socialistisko-komunistiskich hibanjow a wottam hač k dobje po Druhej swětowej wójnje. Podtitul publikacije z lěta 2018 „Eine Saga der Russischen Revolution“ njeje na žadyn pad přehnaty.
63lětny awtor Jurij Sljozkin je rusko-židowskeho pochada – rodźeny w Sowjetskim zwjazku – a wuči dźensa jako profesor stawiznow w Kaliforniskej. Po studiju na filologiskej fakulće Moskowskeje Uniwersity Lomonosowa bě wón wupućował.
Kniha Sljozkina je rozrjadowana do třoch zwjazkow z dohromady šěsć dźělemi, kotrež wobsteja z 33 kapitlow. K tomu mamy epilog, předsłowo a přiwěšk z registerskim aparatom. Titule jednotliwych dźělow knihi su wědomje po wotběhu jedneje wumóženskeje stawizny natwarjene.
Són wo čłowjeku noweho typa
