HSSL2022

„Pomazanka“ je hornjoserbske słowo lěta 2022!

Akciju „Hornjoserbske słowo lěta 2022“ su Serbske Nowiny 20. decembra zahajili a 30. decembra 2022 wuslědk wozjewili. „Pomazanka“ je serbske słowo lěta 2022. Za analogiju němskeho słowa "Brotaufstrich" je so 35 procentow wobdźělnikow na naprašowanju našeho wječornika rozsudźiło. Wuraz wopisuje něšto (...zwjetša strowe wegetariske), z čimž móžeš sej pomazku pomazać. Słowo tak hišće w žanym serbskim słowniku njenamakaš, tež soblex jenož wuraz „chlěbowy maz" poskići. Po wopodstatnjenju anonymneje zapodawarki/anonymneho zapodawarja namjeta so wuraz "pomazanka po začuću mjeztym jara husto wužiwa, wosebje tež ertnje“. Wočiwidnje ma wona/wón dobre začuće - kaž wothłosowanje pokazuje. Jasnje je so słowo přećiwo wopřijeću „Serbski dener“ ze 27 procentami přesadźiło. „Bronzu“ zdoby sej słowo „křižerka“ z 18 procentami.

Dohromady je so 267 čitarjow na naprašowanju wobdźěliło. Wjace hač połojca běše swój hłós hižo w běhu prěnich třoch dnjow wothłosowanskeje doby zapodała.

Wujasnjenja:

1 astrofyzika - Skoro cyłe lěto běše w serbskim rozprawnistwje wo wědomosći rěč, kotruž před mało lětami drje hišće nichtó do zwiska ze serbskim nakrajnym rumom přinjesł njeby. Tola rozsud, zaměstnić podzemski laboratorij Němskeho centruma za astrofyziku (NCA) w Delanach, móhł přinjesć nic jenož za region nowe hospodarske impulsy, ale tež serbski słowoskład we wědomostnych temach wobohaćeć.

2 dźewjećeurowski tiket - Drje na wšelake wašnje pisana ‒ druhdy z wjazawkami, druhdy z -owy město -ski ‒ woznamjenješe tuta słowna twórba lětsa za mnohich ludźi, kiž chcychu abo dyrbjachu w lěću po puću być, wolóženje w móšni. Poskitk za tunje transportowanje ze zjawnymi wobchadnymi srědkami bu wotpowědnje derje přiwzaty a tak tež pomjenowanje za wotpowědny jězbny lisćik.

3 hiphopowc/hiphopowča - JKUBE, MC Anka, STOI, Nowa Doba - to su mjena serbskich wuměłčow a -cow, kiž su lětsa k tójšto składnosćam pokazali, zo so serbska rěč nic jenož za ludowe spěwy a kěrluše, ale runje tak kreatiwnje za rap na hiphopowy beat hodźi. W rozprawnistwje je so za pomjenowanje tutych ludźi přesadźiła słowotwórba hiphopowc/-ča, potajkim požčonka ze serbskej kóncowku.

4 křižerka - Hižo chwilu křižerka w serbskej rěči "šeri", 2022 pak naby z dokumentarnym filmom šěršu zjawnosć. Po serbskich rěčnych prawidłach da so słowo cyle lochko tworić, po serbskich tradicijach pak wubudźa wone tajke a wonajke měnjenja. Tak steji "křižerka" nic jenož za prašenje, hač njeje na času tež žony w jutrownych procesionach sobu jěchać dać, ale scyła za aktualnu diskusiju dźenderowanja a runoprawosće splahow w serbskej rěči.

5 płunowy wotedawk - Pomjenowanje za tuchwilny čas drje najjadriwišo zjima, što koronawirus abo koronapandemija a z tym zwisowace sćěwki za hospodarstwo, politiku, towaršnosć, strowotniski system kaž tež za mjezsobne zhromadne žiwjenje woznamjenjeja.

6 pomazanka - W času, hdyž dawa tež pola nas wjace hač butra, marmelada, kołbasa abo twarožk, je so zadomiła a za lětuši wuběr namjetowała nowotwórba, kiž zjima wšitke móžne wěcy, kotrež móžeš sej na chlěb abo całtu namazać. W słowniku drje je so za němske "Brotaufstrich" dotal něšto druhe namjetowało, ale pomazanka na pomazku klinči za konsekwentnej a lochko zrozumliwej analogiju.

7 pućrubar/pućrubarka  - 2022 běše lěto "pućrubarkow a pućrubarjow". Wo zasłužbnych wosobinach, kiž su Serbam k wužitku na swojich polach pioněrsce skuktowali, bě w lětsa husto słyšeć a čitać - wšojedne hač na polu serbskeje literatury, hudźby abo digitalizacije serbskeje rěče. Słowna twórba bjezdwěla njeje nowa, ale so dla swojeje wobrazliwosće dźeń a dale rady wužiwa.

8 serbski dener - Tole běše prěni zapodaty namjet za lětuši wuběr słowow. Poprawom njespektakularna požćonka za hižo lětdźesatki woblubowu jědź je lětsa přidawk "Serbski" dóstała. Pětr Brězan bě swoju kulinarisku nowostku z howjazym mjasom, chrěnowej jušku a sezonalnej zeleninu w nazymje předstajił. A nětko, předewšěm w adwentnym času, njeje jenož słowo, ale tež jědź w mnohich hubach.

9 swětłownja - Podobnje kaž pućrubar wužiwaše so "swětłownja" w minjenych měsacach předewšěm w swojim přenjesenym woznamje. Potajkim za městnosć abo iniciatiwu, kotraž ze swojim wosebitym dźěłom a prócowanjom w swojej wokolinje wusahuje a zajimcow na temje přićahuje. Předewšěm za zdźerženje serbšćiny spomóžna, běše lětsa "rěčna swětłownja we Wojerecach" jara prezentna.

10 trut / truta - W muskej kaž tež žónskej formje je so lětsa wužiwała twórba nimale bjez wuwzaća w swojim sekundarnym woznamje, mjenujcy nic za musku pčołku, ale za techniske lětanske objekty. Zwjetša jewješe so trut w zwisku z wójnu w Ukrainje jako njewobsadźene militariske lětadło, z kotrymž Ruska susodny kraj nadběhuje a wuskušuje. Často pak dźe tež wo mjeńše nastroje, wuhotowane z kameru, za hamtske abo priwatne zaměry.

 

grafika: LND

Serbska debata

nowostki LND