Na Hórčanskim Smolic statoku je nowa hudźbna skupina Astronawt swjatki swoje prěnje spěwy natočiła. Trěbnu techni­ku za nahrawanje je Załožba za serbski lud financowała. W přichodźe změja dalše serbske skupiny móžnosć, mobilnu nahra­wansku techniku wužiwać a tak swójske spěwy produkować a je na Spotify, YouTube a Instagramje wozjewić. Cyłkej Astronawt přisłu­šeja Oliver Böhm, Matej Dźisławk (klečo wotlěwa), Jurij Hantuš, Pětr Dźisławk, Jan Brězan, Syman Handrik, Józef Hantuš a hudźbny producent a zamołwity za nahrawansku techniku Syman Hejduška (stejo wotlěwa). Foto: Matej Dźisławk

Jan Rak

srjeda, 03. junija 2020 spisane wot:
Najwuznamniši serbski humanist, wučenc, poet a spisowaćel Jan Rak, němsce Johannes Rhagius, zemrě 31. meje 1520 jako profesor we Wittenbergu. Wón narodźi so 1457 w Žmrje na sewjerowuchodźe Delnjeje Łužicy, nětko pólske wojewódstwo Lubsko. Wopomjatna tafla tam na njeho dopomina. Rak studowaše w Krakowje, hdźež bě na to sydom lět z docentom. Wuwučowaše dale na uniwersitach we Wienje, Strasbourgu, Bolognje a Romje. Tam spočži jemu bamž Alexander VI. lěta 1500 titul „poeta laureatus“. W Lipsku bě Ulrich von Hutten jeho wučomnik. ­Uniwersita w Mainzu powoła Raka 1502 za profesora, kiž wojowaše zaměrnje za ideje humanizma a přećiwo zastarskej šolastice. Lětdźesatk znjemóžnichu jemu přećiwnicy w Parisu, jako profesor skutkować. Jan Rak załoži sobu łaćonske šule a wuwučowaše na nich, wosebje zasłužbnje na Choćebuskim gymnaziju. Po lěće 1512 bě zaso profesor w Frankfurće nad Mohanom a na Viadrinje w Frankfurće nad Wódru. Spisał je mnohe wědomostne knihi a pojednanja, a pěsnješe we łaćonskej rěči. Baseń Raka „Carmen de Lusatia“ swědči wo jeho lubosći k ródnej Łužicy. Manfred Laduš

„Swětłownja serbskeje rěče“

wutora, 02. junija 2020 spisane wot:

Manfred Starosta, mjez druhim znaty jako awtor standardneho delnjoserbsko-němskeho słownika, dóstanje lětuše Myto Miny Witkojc. Tež Domowina gratuluje.

Podstupim (SN/bn). Delnjoserbski awtor a přełožowar Manfred Starosta, rodźeny 1941 w Janšojcach, je lawreat lětušeho Myta Miny Witkojc kraja Braniborskeje. Knježerstwowy społnomócnjeny za naležnosće Serbow w Braniborskej, statny sekretar Tobias Dünow (SPD), gratuluje: „Manfred Starosta je so čas žiwjenja za del­njoserbšćinu zasadźał – najprjedy jako wučer, po tym jako lektor a docent na Lipšćanskej uniwersiće a pozdźišo jako awtor delnjoserbskich wučbnicow a słownikow. Wón njeje rěč jenož dokumen­tował a přełožował. Je ju tež dale wuwił a našočasnej literaturje wotewrěł. Tak je rewitalizaciji delnjoserbšćiny polěkował a k tomu přinošował, stawizny, rěč, kul­turu a tradicije Serbow zachować a šěrić. Nětčiše wuznamjenjenje je tuž přewšo woprawnjene – wutrobne zbožopřeća!“

Pokazuja wuměłstwo z kneflemi

wutora, 02. junija 2020 spisane wot:
Zdypkom k swjatkam su nowu wustajeńcu na hornim poschodźe Njeswačanskeho barokneho hrodu wotewrěli. Ekspozicija „Wuměłstwo a knefle“ zbliža zajimowa­nemu publikumej twórby, kotrež je Michael Voigt z Nowosólca-Hródka z kneflow a zaspinkow dźěłał. Tónle tróšku njewšědny žanr bě sej 75lětny za swoje tworjenje před dźesać lětami wotkrył. Kaž připad to chcyše, měješe wón w interneće znatu, kotraž knefle zběraše. Spočatnje kupowaše za nju požadane objekty na čaporowych wikach. Pozdźišo jemu switaše, zo móhł sam něšto z nich tworić. Jeho wuměłstwo ma mjeztym nahladny niwow. Foto: Carmen Schumann

Po wjele a wuspěšnych lětach rozžohnuje so jednaćelka Marka Maćijowa z nakładnistwom. W komentarje noweho wudaća kulturneho časopisa „Wo započatkach a kóncach“ spomina wona na to, kak je prěni raz přinošk za Rozhlad spisała a što za nju próca wo kwalitu woznamjenja.

Tadeusz Lewaszkiewicz zhladuje w swojim přinošku na słowjanofilsku ideologiju, wopisuje w tym zwisku panslawizm a awstroslawizm a dawa dohlad do słowjanofilstwa we Łužicy. Při tym analyzuje spis Jaroměra Hendricha Imiša „Der Panslawismus unter den sächsischen Wenden (...)“. Nimo toho pokročujemy ze seriju „Stawi­zny tworić“. Tónkróć pisa Piotr Pałys wo pólskich historiskich slědźenjach wo stawiznach Serbow a měni, zo je, po tym zo staj so Mirosław Cygański a Rafał Leszczyński temje wěnowałoj, nimale štwórć lětstotka zašło. By načasu było tež najnowše serbske stawizny zapřijeć.

Naprašowanje FUEN wujewja rozdźělnu kwalitu posrědkowanja informacijow wo koronawirusu w mjeńšinowych rěčach

Na iniciatiwu zapósłanca Europskeho parlamenta a prezidenta Federalistiskeje unije europskich narodnych mjeńšin (FUEN) Loránta Vinczeho wotmě FUEN wot 31. měrca hač do 30. apryla naprašowanje, hač a w kotrej měrje su informacije nastupajo koronawirus tež w mjeńšinowych rěčach přistupne. Digitalny naprašnik běchu čłonojo Skupiny tradicionalnych mjeńšin, narodnych zhroma­- dźenstwow a rěčow Europskeho parlamenta (Intergroup for Traditional Mi­norities, National Communities and Languages) kaž tež zastupjerjo FUEN zesta­jeli. Naprašnik su w jendźelšćinje a němčinje online wozjewili. Wotmysł bě zwěsćić, štó – jeli scyła – na kotre wašnje wo pandemiji informuje.

Radebeulske žołmy

srjeda, 27. meje 2020 spisane wot:

PEN-centrum žada sej rozjasnjenje, ZSW protest podpěruje

Radebeul (SN/bn). Wuzwolenje spisowaćela dr. Jörga Berniga za noweho nawodu kulturneho zarjada města Radebeula dźens tydźenja je kedźbnosć medijow po cyłej Němskej zbudźiła a wuskutkuje přiběrajcy protest. W zjawnym lisće wjacori Radebeulscy kulturnicy a wuměłcy kritizuja, zo „nima Bernig ani kwalifikacije ani nazhonjenja za zastojnstwo. Muž, kiž chce němsku kulturu – jakož by někajkeje definicije za nju było – před škódliwym wonkownym wliwom škitać, kotrehož islamokritiske wuprajenja ludźi pawšalnje zasudźeja a kiž hněw a hidu šěri, njeje zjednoćomny z kulturu našeho města a wuskutkuje so negatiwnje na image Radebeula.“

Přičina razneje kritiki mjez druhim je, zo bě Jörg Bernig w prawicarskim časopisu publikował, wudawanym wot organizacije, kotruž Zwjazkowy zarjad za škit wustawy podhlada ekstremizma dla pruwuje. Protestej nimo toho polěkuje, zo drje bu Bernig předewšěm z hłosami CDU a AfD woleny.

Slepo (JoS/SN). Nowa wustajeńca „Mjez Sprjewju a Nysu“ Běłowodźanskeho wuměłca Rainera Dietmara Henniga w Slepjanskim Serbskim kulturnym centrumje (SKC) zbudźa tele dny kedźbnosć wopytowarjow. Přehladka bě kruće do plana lětušich zarjadowanjow SKC zapřijata, koronawirus pak je zamołwitym hnydom dwójce naprěki přišoł. Sprěnja běchu zarjadniske wobmjezowanja wuskutkowali, zo njebě hižo předchadźaca wosebita jutrowna wustajeńca přistupna. Zdruha běchu wuwólnjenja škitnych naprawow hakle po poprawnym terminje wotewrjenja aktualneje ekspozicije wobzamknyli. Nětko su sobudźěłaćerki SKC dwójne rozrisanje našli a wobě wustajeńcy zwjazali. „Smy jutrownu wustajeńcu prosće hač do 14. junija podlěšili. By přeškoda było, njemóhł-li nichtó z lubosću wuhotowanu přehladku dohromady 444 jutrownych jejkow ze zběrkow Ingrid Bramke a dr. Lotara Balka widźeć“, měni nawodnica SKC Sylwija Panošina.

Z molerstwom ludźi wabić

wutora, 26. meje 2020 spisane wot:

Swjatki přeprošeja wuměłcy po wšej Sakskej zaso zajimcow do swojich ateljejow a dźěłarnjow. Mjez nimi je tež Helga Schönach w Nadróznej Hrabowce (Straßgräbchen), kotraž chce ludźom swoje mólby pokazać.

Nadrózna Hrabowka (WM/SN). Małe čaporowe wiki a molerstwo maja zajimcow do dźěłarnje Helgi Schönach wabić. Mjeztym 15. króć chce wona swój ateljej zjawnosći wotewrěć. Jako běše dźensa 77lětna před 22 lětami swoje dźěło zhubiła, wona wo tym rozmyslowaše, kak móhła wólny čas zmysłapołnje wupjelnić. Spěšnje rozsudźi so za nowy hobby molowanje, štož jej wulke wjeselo wobradźa. Swjatki njedźelu a póndźelu přeproša wona w „Garaži wuměłstwa“ na swojej zahrodźe na Sydlišćowym puću 3 w Na­dróznej Hrabowce wot 10 do 17 hodź. zajimcow na tradicionalnu akciju „Kunst: offen in Sachsen“ witać. Z njej chce, kaž mnozy dalši wuměłcy, zajim za wuměłstwo budźić. Helga Schönach wustaja wjace hač 60 wobrazow w technikach pastel, akryl a akwarel. Na swojich wobrazach zapopaduje rjanosć krajiny, městow a wsow Łužicy. Rady wuměłča wězo tež na prašenja hosći wotmołwja.

W Budyskim Serbskim muzeju modernizuja tuchwilu swój grafiski koncept. Posledni raz běchu jón 1989 wobnowili. Budyski grafikar Ralf Reimann, kiž je hižo jutrownu wustajeńcu wuhotował, stara so nětko wo nowe grafiske wuhotowanje domu, kotrež chcedźa krok po kroku zwoprawdźić. Tak chcedźa logo z nowym pismom na wuchodnu fasadu namolować, zo bychu wopytowarjow ze směra Maćijoweje wěže lěpje na so skedźbnić móhli. Tež nowe pismiki při zachodźe buchu zašły tydźeń připrawjene, kaž Jurij Suchy tule pokazuje. Nimo tutych nowostkow dóstanu wopytowarjo hižo wot januara při kasy nowe zastupne lisćiki. Foto: Carmen Schumann

nowostki LND