Najmłódši sobu na wulkim jewišću

štwórtk, 03. januara 2019 spisane wot:

Prawidłownje přeprošuje sej Radworski chór Meja na swoje koncertowanje so­bu­ wuhotowacych hosći. Tak činješe to tež minjenu sobotu k tradicionalnemu hodownemu koncertej. Tónraz dósta­chu někotři chowancy katolskeje pě­stowarnje „Alojs Andricki“ składnosć, na jewišću w połnje wobsadźenej žurli wjesneho hosćenca „Meja“ so pospytać.

Jurij Wuješ

srjeda, 02. januara 2019 spisane wot:
Šefredaktor Noweje doby, intendant Serb­ske­ho ludoweho dźiwadła, wučer a lawreat Myta Ćišinskeho Jurij Wuješ je 22. decembra 1968 w Budyšinje zemrěł a bu na Mikławšku pochowany. 15. januara 1905 bě so wón do swójby młynka w Njebjel­čicach narodźił. W Budyšinje wuknješe na Katolskim wučerskim seminarje a wučerješe po tym w Chrósćicach, Njebjel­č­i­cach a wot lěta 1945 do 1949 na Serbskim gymnaziju we Varns­dorfje. W Čěskosłowakskej zastupi do tamnišeje komunistiskeje strony a běše čłon Centralneho akciskeho wuběrka Serbow w susodnym kraju. Po nawróće do Łužicy powoła jeho Domowina za druheho šefredaktora Noweje doby. Wot 1954 do 1968 běše wón šeflektor Domowinskeho nakładnistwa Noweje doby. Po tym bě wot 1958 do 1963 intendant Serbskeho ludoweho dźiwadła a po jeho zjednoćenju z Budyskim dźiwadłom hač do smjerće naměstnik intendanta NSLDź. Wuješ bě nadarjeny basnik, kotrehož poeziju wusyłachu 1948 prěni króć w Praskim rozhłosu. Zběrka jeho­ lyriki wuńdźe 1958 pod titlom „Hdyž rěči wutroba“ a 1980 w zešiwku Serbska poezija w LND. Wón bě wjacore hry swětoweje dramatiki zeserbšćił. Manfred Laduš

Jan Awgust Jenč

pjatk, 28. decembera 2018 spisane wot:
Wyši wučer, historikar, ludowědnik, maćicar a přirodowědnik Jan Awgust Jenč zemrě 22. hodownika 1918 w Delnjej Lěsnicy (Niederlößnitz) pola Drježdźan. 10. měrca 1836 bě so wón Budyskej serbskej chěžkarskej swójbje Jana Jenča narodźił. Studij na Krajnostawskim wučerskim seminarje w Budyšinje wobsta wón „z chwalbu“. Wot lěta 1856 hač do 1901 bě z měšćanskim wučerjom w sakskej stolicy. Hižo za čas wučerjenja a předewšěm potom jako wuměnkar slědźeše Jan A. Jenč pilnje a wobšěrnje w Drježdźanskich archiwach a knihownjach wo stawiznach, ludowědźe, wo serbstwu, archeologiji a přirodowědźe a wozjewi wo tym tójšto přinoškow, rozbrojene w němskich wědomostnych publikacijach kaž tež w „Časopisu Maćicy Serbskeje a we „Łužicy“. Kritisce wobjednawaše w lětniku 1910 kulturneho časopisa „Łužica“ přećiwo Serbam šćuwacy roman Paula Kellera „Die alte Krone“. Z pjera Jana­ A. Jenča su mjez druhim přinoški „K prašenjam wo pohanskich kulturnych městnosćach Hornjeje Łužicy“, „Stara dróha“ a „Rostliny w Frankowej zahrodźe Łužiskej“. W Budyskim Serbskim kulturnym archiwje chowa so dźěl jeho rezultatow slědźenja.

Čitajće w nowym rozhledźe (28.12.18)

pjatk, 28. decembera 2018 spisane wot:

Za lětnik 69 móžu wam někotre nowosće za Rozhlad připowědźić. Hižo w januarskim čisle namakaće prěni dźěl dweju noweju serijow. Mjenowědnik Walter Wenzel bjerje was sobu na ekskursiju k našim ko­rje­njam a rysuje serbske kulturne sta­­wi­zny na zakładźe mjenow. To je dobre wudospołnjenje k wustajeńcy w Budyskim Serbskim muzeju wo zažnym słowjanskim srjedźowěku, hdźež wěnuja so temje z wida dopóznaćow archeologije a před­stajeja rekonstrukcije archeologiskich namakankow. Rozhłosowy žurnalist Claus Fischer je hižo te abo tamne wusyłanje wo serbskej hudźbje za němski rozhłós zho­towił. Za Rozhlad je nětko krótki zarys serbskich hudźbnych stawi­znow zestajał. Pod titulom „Wot lubosćinskeho spěwa k awantgardźe“ pisa wón wo wubranych serbskich komponistach.

„Zakoń je jeno započatk jězby“

štwórtk, 27. decembera 2018 spisane wot:

We wobłuku mjezynarodneje konferency wo wožiwjenju mjeńšinowych rěčow na Taiwanje je Ludmila Budarjowa łužiske nazhonjenja w tym zwisku rozjimała.

Taipeh (CoR/SN). Něhdźe 200 zajimcow je „Mjezynarodna konferenca wo rewitalizaciji rěče hakka a mjeńšinowych rěčow“ 15. a 16. decembra w taiwanskej stolicy Taipeh přiwabiła. Nimo taiwanskich běštej Rada za naležnosće ludu Hakka a Koleg za rěč hakka a socialne wědomosće na Taiwanskej Narodnej centralnej uniwersiće (NCU) referentow ze sydom krajow přeprosyłoj, zo bychu wo swojich nazhonjenjach z rěčemi – ainu w Japanskej, walizišćina we Wulkej Britaniskej, bretonšćina w Francoskej, katalanšćina w Španiskej, nižozemšćina w Belgiskej, samišćina w Finskej a serbšćina w Němskej – rozprawjeli. Asistentka-profesorka dr. Fen-Fang Tsai z NCU, kotraž bě disertaciju wo serbskich žonach spisała, je předsydku Serbskeho Šulskeho towarstwa Ludmilu Budarjowu jako rěčnicu zdobyła. Etnologowka dr. Cordula Ratajczakowa ju jako hósć kongresa přewodźeše.

Přinoški za festiwal zapodać

štwórtk, 27. decembera 2018 spisane wot:

Großschweidnitz/ Hrádek nad Nisou (SN). We wobłuku Myta Euroregiona Neisse-Nisa-Nysa počesćichu Filmowy festiwal Nysa z hłownym mytom za najlěpše mjezu překročace zhromadne dźěło a za wosebite partnerstwa z kónčiny euroregiona. Wuznamjenjenje su krótko do hód w Hrádeku nad Nisou přepodali.

Počesćeni organizatorojo Filmoweho festiwala Nysa pak hižo zaměrnje na nowym, 16. lětniku swojeho podawka dźěłaja, wotměwaceho so wot 7. do 12. meje 2019 w němsko-pólsko-čěskim krajowym třiróžku. Kónc zapodaća za wubědźowanske přinoški w kategorijach hrajny film, dokumentarny film abo krótkofilm budźe póndźelu, 31. decembra 2018. Nimo toho pytaja angažowani z kina Kunstbauer w Großhennersdorfje za rjad „Regionalia“ za produkcijemi wo regionje abo wo filmytwórcach z njeho.

We wažnym wólbnym lěće 2019 je festiwal wusměrjeny na „Homo politicus“. Přinoški maja historiske a politiske wuwića minjenych lětdźesatkow z móžnosćemi kina wobdźěłać – a to z perspektiwy protagonistow, kotrychž měli identifikować, kaž organizatorojo zdźěla.

Albin Moller

štwórtk, 27. decembera 2018 spisane wot:
Wudawaćel prěnjeje serbskeje ćišćaneje knihi, protykar, astronom a farar Albin Moller zemrě 26. decembra 1618 w Starej Darbni. W lěće 1441 bě so wón zastojnikej knjejstwa w błótowskim Tšupcu narodźił a bu pod němskim mjenom Mollerus wukřćeny. W ródnej wsy dopomina dźensa wopomnišćo na Mollera, kiž bě tam tež z ewangelskim duchownym. W Tšupcu přełoži wón kěrluše a Lutherowy Mały katechizm­ a da je jako „Serbske spěwarske a Mały katechizm“ 1574 w delnjoserbšćinje w Budyšinje pola Wolraba ćišćeć. Po wopyće Kalawskeje łaćonskeje šule bě w Frankfurće nad Wódru a we Wittenbergu teologiju studował. Sta so z magistrom a fararješe w Tornowje, Tšupcu a w dalšich delnjołužiskich wosadach. Angažowaše so za delnjoserbšćinu, kotruž wšak tehdy hišće po cyłej Delnjej Łužicy rěčachu. Dale wěnowaše so astronomiji a přirodowědźe, předewšěm botanice. Něhdźe 240 delnjoserbskich rostlinskich mjenow je wědomosći posrědkował. Zaběra z astronomiju běše zakład jeho protykarskeho dźěła.

Zrudźaca powěsć so po Łužicy rozšěrja, zo je znata a woblubowana ludowa wuměłča, nadarjena molerka, debjerka jutrownych jejkow a čłonka Spěchowanskehokruha za serbsku ludowu kulturu Irmgard Kulejowa z Bukowa pola Grodka 9. decembra w žohnowanej starobje 91 lět zemrěła. Narodźiła bě so 17. aw­gusta 1927 w Berlinje. 1938 nawróći so z ma­ćerju zaso na wotležany statok wowki Hany Hilže Mathencoweje, hdźež njeboćička lětdźesatki bydleše.

Zymny kofej a zahubny feromon

pjatk, 21. decembera 2018 spisane wot:

Dźeń započa so kaž kóžda druha póndźela. Po dokładnym rozmyslowanju, hač so mi docyła stawać chce, nastajich budźak na dźe­sać mjeńšinow přidatneho spara, nadźijejo so, zo so to zadani. Krótki wućek­ do bjezkónčneho raja sonow pak mi čas rubješe, čehoždla bě mój čuwo­wy kostim­ w stresu wšědneho dnja wot spočatka sem k zwrěšćenju zasudźeny. Kaž přeco w tajkim padźe sej myslach, zo bych to wědźeć dyrbjał.

Šěre ranje njenadźicy moju naladu wopodstatni, a po tym zo bě mój kofej hotowy, spóznach, zo je hižo zaso přepozdźe, zo bych sej jón woměrje zesłodźeć dał. Město toho so ze swojej šalku na tramwajku šmjatach, njehańbićiwym wóčkam dźěći, staršich a rentnarjow wu­sta­jeny. Wuměnkarjo samo chětro chcyćiwje na mój horcy, parjacy so napoj suta­chu. Kaž bychu radlubje sami lunk laptali. Starša žónska so mje při zastanišću w sakskim dialekće wopraša:

To je tola instant-kofej. Zwotkel da jón maće? Wot pjekarja tam na róžku? Tam tola tajke rjane šalki nimaja!

Ně, kofej sym sej doma naparił a njejedna so tež wo instant-kofej. To je tón dobry, rozumiće, tón prawy bunjacy.

Z jeničkim serbskim eksponatom

pjatk, 21. decembera 2018 spisane wot:
Z mnohimi podawkami spominachu Wojerecy lětsa na 750. róčnicu załoženja města. K zakónčacym słuša wosebita přehladka „75 x Wojerecy“ w měšćanskim muzeju z 75 objektami wot 13. lětstotka hač do přitomnosće. Mjez nimi je jeničce figura serbskeje njewjesty we Wojerowskej narodnej drasće z Mišnjanskeho pórclina z lěta 1901 hódna, serbske stawizny města prezentować. Postawa je jedna z pjeć serbskich, kotrež bě wuměłc Hugo Spieler na poručenje Arnošta Muki za manufakturu naćisnył. Serbske figury słušeja do serije dohromady 25 z dźewjeć regionow Němskeje, při čimž je tež Plzeňska drasta zapřijata. Serbski muzej w Budyšinje je tutej wuměłsce hódnej zběrce 2010/2011 wobšěrnu wustajeńcu wěnował. Foto: Jurij Łušćanski

Serbska debata

nowostki LND