Z wudaća: wutora, 10 oktobera 2017

Stary je tež nowy

Wětošow. Dotalny měšćanosta Wětošowa Bengt Kanzler (njestronjan) wostanje w zastojnstwje. 52 procentow měšćanow wupraji jemu swoju dowěru. Kanzler přesadźi so přećiwo Uwe Jeschke (SPD). Při prěnich wólbach 24. septembra njebě žadyn z třoch kandidatow trěbnu wjetšinu docpěł. Tuž dyrbjachu so wolerjo njedźelu mjez najlěpšimaj rozsudźić.

Wo Lutheru a reformaciji zhonili

Choćebuz/Wittenberg. 50 Domowinjanow z Choćebuza a Žylowa je so kónc tydźenja z reformaciju a Martinom Lutherom rozestajało. Kaž zdźěli delnjoserbski rozhłós, wopytachu woni wjacore městnosće we Wittenbergu, kotrež su z reformatorom zwjazane. Mjez druhim tež měšćansku cyrkej, kotraž je kolebka reformacije. W njej je Luther 30 lět prědował.

Měd abo plack?

W Serbskim ludowym ansamblu wotměwa so wot wčerawšeho dźěłarnička za kompoziciju. Mjez druhim bě so Lydija Maćijowa z Hrubjelčic bě so za to přizjewiła. Z nawodu dźěłarnički Janom Cyžom wěnowaše so wona při klawěrje mjez druhim interwalam. Hač do pjatka změja wobdźělnicy zarjadowanja přiležnosć, so z dalšimi detailemi komponowanja zaběrać. Foto: Stefan Cuška

Dwójnikaj Matthew a Michael Youlden z jendźelskeho Manchestera staj tydźeń dołho w nadawku sćelaka Deutschlandfunk Nova hornjoserbšćinu wuknyłoj. Milenka Rječcyna je so z direktorom Załožby za serbski lud Janom Budarjom wo projekće rozmołwjała.

Kak je k tomu dóšło, zo sće Wy jeju takrjec pruwował?

J. Budar: Redaktor Deutschlandfunka Sebastian Sonntag je so na mnje z próstwu wobroćił. Bě wo našich online-rěčnych kursach k nawuknjenju hornjoserbšćiny čitał. Wědźach, zo mataj so kandidataj testować. Prašenja do toho znajach a mějach jeju wukon hódnoćić. Tak móžach trochu za kursy wabić, za kotrež nałožuje załožba financne srědki. Na kóncu běše to tež wobstatk našeje rozmołwy.

Kak je so rozmołwa wotměwa?

J. Budar: Redaktor wusyłanja je w rozhłosowym studiju w Kölnje sedźał, bratraj Matthew a Michal Youlden běštaj při mikrofonje w Berlinje a ja w Budyskim studiju MDR. Tak wjedźechmy našu zhromadnu wirtualnu rozmołwu.

Što je to pola Was zawostajiło? Měještaj wonaj tež woskoćiwe nadawki spjelnić?

Iniciatiwnicy chcedźa klětu nalěto serbski předparlament wolić

Budyšin/Slepo (SN/JaW). Iniciatiwa za demokratisce legitimowane serbske ludowe zastupnistwo „Serbski sejm“ dźěła dale zaměrnje na zwoprawdźenju swojeho projekta, tak mjenowany Serbski parlament wutworić. Kaž iniciatiwa informuje, chcedźa hižo přichodny tydźeń štwórtk w Slepom na medijowej konferency dalše kročele do směra na wólby „předparlamenta serbskeho luda“ zjawnosći předstajić.

Lwow/Budyšin (SN/CoR). Na dobru tradiciju móže sorabistika we Ukrainje zhladować. Jutře poda so łužiska delegacija na jězbu do Lwowa, zo by so na tamnišim 15. mjezynarodnym sorabistiskim seminarje, wěnowacy so wot 12. do 14. oktobra aktualnym problemam a perspektiwam sorabistiki, wobdźěliła. Organizowała je seminar Lwiwska uniwersita Iwana Franka w kooperaciji ze Serbskim institutom (SI) a Maćicy Serbskej.

Sobudźěłaćer SI dr. Fabian Kaulfürst chce tam předstajić nowu pomoc za prawe wurjekowanje w delnjoserbskim online-słowniku a archiwarka instituta dr. Annett Brězanowa digitaliziciski projekt „Serbske historiske pismowstwo online“. „Serbja w muzeju“ rěka tema přednoška projektoweje sobudźěłaćerki SI Annaleny Schmidt. Nimo toho přednošuje Měrko Šołta za Maćicu Serbsku wo „Wuznamje Budyskeho katolskeho tachantstwa swj. Pětra na trajne wutworjenje serbskeje cyrkwinskeje organizacije Hornjeje Łužicy“. Tež z Pólskeje wočakuja na seminarje wobdźělnikow.

Berlin/Chrósćicy (SN/JaW). Młodźina europskich narodnych mjeńšin MENS je minjenu njedźelu w Berlinje chětro njewšědnu wabjensku akciju za wobydlersku iniciatiwu Federalistiskeje unije europskich narodnych mjeńšin FUEN za polěpšenje mjeńšinowych prawow Minority SafePack zakónčiła.

Wot 30. septembra běchu dohromady 30 młodostnych wšelakich europskich mjeńšin z busom po srjedźnej Europje po puću a zběrachu podpisma za inicia­tiwu. Mjez wobdźělnikami tury, kotraž wjedźeše po cyłkownje wosom krajach, běchu tež zastupnicy młodźinskeho towarstwa Pawk Clemens Šěrak, Michał Kral a Jakub Wowčer. Woni wopytachu na přikład Němcow w Danskej, Frizow w Němskej a Nižozemskej, Němcow w Belgiskej a dalše mjeńšiny w Francoskej, Šwicarskej, Italskej a Čěskej. Tam wabjachu za Minority SafePack, z kotrymž maja so mjeńšinowe prawa w Europje skrućić a polěpšić. Njedźelu poby skupina w Chrósćicach a je na kromje pokalneje hry Sportoweje jednotki Chrósćicy přećiwo FSV Zwickauwej za iniciatiwu wabiła a podpisma zběrała.

Budyšin/Zhorjelc (SN). Budyska a Zhorjelska Młoda unija žadatej sej konsekwentne nowowusměrjenje sakskeje unije za regiony na kraju. Demografiske wuwiće a rigidna lutowanska politika statneho knježerstwa stej wina na wotcuzbnjenju ludźi wot stata a dźělow towaršnosće­, zwuraznjeja młodostni w zhromadnej poziciskej papjerje. Tak žadaja sej mjez druhim, personalnu awtonomiju za šule sylnić, powołanje wučerja z pomocu praksy bliskeho a kontinowaceho wukubłanja atraktiwniše sčinić a cyłodnjowske poskitki na kubłanišćach wutwarić.

Za trěbne maja woni tež wuwiće koncepta mobility za blisko- a dalokowobchad a zakaz přesćahowanja za nakładne awta na awtodróze A 4 mjez Zhorjelcom a Drježdźanami kaž tež jeje srjedźodobny wutwar na šěsć čarow. Zdobom chcedźa, zo stat komuny při wutwarje infrastruktury sylnišo spěchuje a zo so zarjadniske jednotki na kraju zachowaja resp. wu­twarja. Kluč zastaranja za chorownje a hladarnje ma so tohorunja polěpšić a policija z wjac personalom a lěpšim wuhotowanjom zesylnić.

Barcelona (dpa/SN). Šef katalonskeho regionalneho knježerstwa Carles Puigdemont chce so dźensa wječor na parlament w Barcelonje wobroćić. Oficielnje chce k aktualnej politiskej situaciji nastupajo wotpačenje wot Španiskeje rěčeć. Zdobom je móžno, zo budźe njewotwisnosć Katalonskeje wuwołać, byrnjež je tole centralne knježerstwo w Madridźe zakazało. Jeli Puigdemont tole čini, hrozy jemu zajeće.

Wohenje w Kaliforniskej

San Francisco (dpa/SN). Při spěšnje so wupřestrěwacych wohenjach je na sewjeru Kaliforniskeje znajmjeńša dźesać wosobow zemrěło, mnoho ludźi je zranjenych. Potrjechene su kónčiny Sonoma County, Napa Valley a Mendocino. Ně­hdźe 20 000 wobydlerjow dyrbješe tam swoje domske wopušćić. Po prěnich trochowanjach je 1 500 twarjenjow wotpalenych. Tole zdźělichu zarjady zwjazkoweho kraja USA. Wohenje su so sylneho wětřika dla prawdźepodobnje přez kónčiny walili.

Kritika na planach Unije

Zo njetrjebaš za kwas hižo princa je Laura Mesi z Italskeje dopokazała. Před ně­hdźe 70 hosćimi je sej pjeršćeń prosće sama přityknyła a sej wěčnu lubosć slubiła. Z hrónčkom: „Ja, Laura, wozmu sej mje za mandźelsku“, je 40lětna w hosćencu wěčny slub złožiła. Wězo njejsu běły kwasny šat, kwěćel a torta falowali.

Mjeztym zo je so nan do banki zadobył, stej 11lětny syn a mandźelska před twarjenjom na njeho čakałoj. Swědkej pak bě smjerd za horcym metalom nadpadnył. Njewšědna situacija před banku jeho wězo­ znjeměrni, tak zo to policiji zdźěli. Tuta zasadźi hnydom słužbneho psa. Před banku zetkachu zastojnicy potom 27lětnu žonu z hólčecom. Nan a mać mataj so nětko před sudnistwom zamołwjeć. Tež młodźinski zarjad bu njewšědnych nócnych aktiwitow swójby dla informowany.

Dubojce/Rowno (SN). Plany brunicoweho koncerna Łužiska energija a milinarnje (LEAG) k wotbagrowanju dalšich płoninow dale wulku kritiku mjez potrjechenymi wubudźa. Tak běchu njedźelu wobswětowi aktiwisća wohroženu ležownosć lěsa ze symboliskej čerwjenej liniju markěrowali. „Naš lěs ma so za milinarnju woprować, kotraž klimu zanjerodźa. Brunicowa jama dyrbi so bjezpo­srědnje hač k našej wsy rozpřestrěwać“, měnješe Jens Gebke z Dubojc, kotrehož swójbje lěs słuša. Zo bychu na wjes, ležacu při Janšojskej wuhlowej jamje, skedźbnili, su přichodnje prawidłownje protestne zarjadowanja planowane, zdźěli Renej Šuster z Choćebuskeje wobswětoweje kupki Zelena Liga.