Z wudaća: pjatk, 11 meje 2018

Moskwa (dpa/SN). Ruska a Němska chcetej so zhromadnje za dodźerženje atomoweho zrěčenja z Iranom zasadźeć. „Je wažne, zo wšitke kraje, kotrež chcyli so na to dźeržeć, mjez sobu rěča“, rjekny ruski wonkowny minister Sergej Lawrow na zetkanju z němskim wonkownym ministrom Heiko Maasom (SPD) wčera w Moskwje. Najebać wupowědźenje USA chce Ruska dale dojednanje z Iranom dodźeržeć a z Berlinom w zwisku wostać. Maas zwurazni nadźiju, zo móhła Ruska na Iran wliw wukonjeć. Iran a Ruska stej zwjazkarjej w syriskej wobydlerskej wójnje. Dalša tema bě móžne polěpšenje rusko-němskich poćahow.

Zwada wo pomnik morjenych pólskich oficěrow w ameriskim Jerseyju

Waršawa. Nowy pólski zakoń wo holocausće ma mjeztym wuskutki hač do Ameriki, štož so tež w pólskich medijach wotbłyšćuje.

W měsće Jerseyju City z 260 000 wobydlerjemi w bjezposrědnim susodstwje New Yorka steji wot lěta 1991 pomnik za pólskich oficěrow, kotrychž bě sowjetska tajna słužba NKWD lěta 1940 w Katyńskich lěsach moriła. Cyłkownje dwanaće metrow wysoki monument zwobraznja wojaka ze zady sputanymaj rukomaj, ­kotrehož je bajonet třělby překłół. Na kamjentnym stołpje stej připrawjenej pólski worjoł a tafla z napisom „Katyn 1940“.

Měšćanosta Jerseyja Steven Fulop je kónc apryla připowědźił, zo chce naměsto, hdźež pomnik steji, přetwarić. Nastać ma moderny parkowy areal, w kotrymž móža so wobydlerjo podłu rěki Hudson přechodźować a wočerstwić. Wopomnišćo morjeneho wojaka je Fulopej na puću a ma so wotstronić.

Bjezdwěla je Łazowske spěchowanske towarstwo Zetkawanišćo Dom Zejlerja ­a Smolerja swětłownja serbskeje kultury wuchodnje Wojerec. To je 41 čłonow wopřijacy cyłk srjedu na swojej hłownej zhromadźiznje znowa nazornje dopokazał. Za trajne skutkowanje na tajkim niwowje pak trjebaš angažowanych podpěraćelow. A tajkich přez nóc njenamakaš. Woni rostu ze swojimi nadawkami w to­war­stwje samym. Sobustawstwo je najwažniše žórło, zo by so dźěłakmane předsydstwo do přichoda zaručiło. Atraktiwne dźěło móže hišće zwonkastejacym dobre wabjenje być, sam do towarstwa zastupić a so tam sobu angažować. Hdyž je předsyda Reinhardt Schneider we Łazu pod­šmórnył, zo „wostanje naš nanajnuzniši nadawk nowych čłonow zdobyć“, da dźe jemu wo přichod cyłka. Nowych čłonow zdobyć zdobom rěka młódšu generaciju zapřijeć, kotraž wědomje za serbsku rěč a kulturu w regionje dale njese. Axel Arlt

Waršawa (ČŽ/K). Čěski prezident Miloš Zeman bě tři dny w Pólskej, po Słowakskej druha bě to jeho wukrajna wizita po znowawuzwolenju. Wčera zetka so wón ze swojim pólskim kolegu Andrzejom Dudu. Wonaj jednaštej wo dalšim skrućenju poćahow, zesylnjenju hospodarskeje kooperacije a wo naležnosćach mjeńšin. Na zhromadnej nowinarskej konferency Zeman nastupajo konflikt Pólskeje z komisiju EU pušćenja štomow dla w škitanym Białowieżskim pralěsu Waršawje rjap skrućejo praji, zo ma kóždy kraj prawo na wšě surowizny pod nim kaž we nim inkl. lěsy. Wobaj pokazaštaj na to, zo je pospytow, rozdwojić Visegrádsku štyrku, čemuž dyrbi so wobarać. Hromadźe z mandźelskej Ivanu połoži Zeman kwěćel při pomniku woporow lětadłoweje tragedije pola Smolenska. Rozmołwjał je so tež z premierom Mateuszom Morawieckim a dalšimi politikarjemi.

Budyšin (CS/SN). Přichod Budyskeho dwórnišća prawdźepodobnje hižo telko ludźi njezajimuje – hinak hač za minjenym stajnym blidom CDU, jako rěčachu wo nowym mosće nad Sprjewju. Tónkróć dosahaše mała towarstwowa stwa Bu­dyskeje piwarnje, zo by něhdźe dwaceći hosći městno měło. Štož pak woni zho­nichu, bě nimoměry zajimawe.

Gerald Lucas, zastupnik twarskeho zawoda Hentschke, a Udo Wićaz, zastupowacy krajny rada, předstajištaj zajimcam projekt, z kotrymž běchu w februaru započeli, po tym zo bě twarska dowolnosć loni w decembru dóšła.

Hižo klětu ma so dwórnišćo z dospołnje nowym wobličom prezentować. Potom změje Budyšin dwórnišćo, kotrež město česći a ludźi, kaž nětko, njewottraša, rjekny jednaćel zawoda Hentschke Jörg Drews. Hornje poschody budu sobudźěłaćerjo Budyskeho krajnoradneho zarjada jako podružnicy wužiwać. Tež po- družnicy na přizemju su hižo znaći. Tam zaćahnu chorobna kasa Barmer, wupožčowarnja awtow Avis a pjekarnja Dreißig.

ROSTLINKU, drje najstaršu hdy na pódźe zemje narosćenu, su w Praskim Narodnym muzeju „wuslědźili“. Skamjentnjene, šěsć centimetrow wysoke stwjelco, bě tam njewobkedźbowane 150 lět ležało. Wědomostnicy Narodneho muzeja, přirodowědneje fakulty Karloweje uniwersity a geologiskeho instituta Akademije wědomosćow Čěskeje republiki, wobdźěleni na přewšo žadnej namakance, maja ju za 430 milionow lět staru. Kaž woni twjerdźa, tónle swědk z prawěkow dopokazuje, zo bě tehdy flora na suchej zemi hižo zamóhła kislik produkować. Zwěsćić tež móžachu, zo je fosil swój čas francoski geologa a paleontologa Joachim Barrande namakał w skałach pola Loděnic blisko Berouna. Jeho zběrka bě přešła do Wótčinskeho, nětčišeho Narodneho muzeja w Praze. Wědomostnicy měnja, zo njeje namakanka zajimawa jeno swojeje staroby, ale tohorunja wulkosće dla. Dotal najstarše, w Irskej nadeńdźene rostlinki su jenož někotre milimetry „wulke“, a dalše, we Wulkej Britaniskej a Brazilskej zwěsćene stwjelčka njepřesahuja wjace hač 2,5 centimetrow.

Wopički družiny katta w Choćebuskim zwěrjencu maja tam wot njedawna dorost. Foto: Michael Helbig

„Dobra kniha wotewěra čitarjej nowe, na­pja­te swěty. Mjeztym zo čitar ćišćany dyrdomdej ‚dožiwja‘, so cyle njewědomje jara wobšěrnje wužaduje a spěchuje. Słowo- skład, wužiwanje rěče a zamóžnosć koncentracije su wažne faktory, kotrež so přez aktiwne rozestajenje z pismom pozitiwnje wobwliwuja a přiběraja“ (Rejzka Delenkec, „Čitanje je za dušu, štož je gymnastika za ćěło“, w: Serbska šula 2/2009, str. 53).

Hač wědźachu to hižo stari Egyptow­čenjo? Znate znajmjeńša je, zo wužiwachu woni papyrusowe róle, kotrež mamy za najstarše předchadniki dźensnišeje knihi. Prěnje dopokazy pochadźeja z 3. lěttysaca do Chrystusa. Wot 1. lětstotka po Chrystusu sćěhowaše tak mjenowany Codex. Tón wobsteješe z wjacorych worštow pergamentoweje papjery, kotraž bu na woběmaj stronomaj popisana, sfałdowana a spočatnje z banćikom zwjazana, pozdźišo na stabilniše wašnje a z krućišej wobalku.

Sobotu 12.5.      Mejemjetanje w Dobrošicach

   Historica – historiski swjedźeń wot srjedźowěka k barokej při Wojerowskim hrodźe

  7:00 „23. Wojerowske pućowanje“ Přećelow kultury a domizny Njeswačidło (zetkanje na Njeswačanskim torhošću)

  9:00 Putnikowanje starych a chorych do Róžanta

  9:00 2. wulke čaporowe wiki na Rakečanskim knježim dworje

  9:00 Zelowe wodźenje po Miłoćicach

  16:00 Wosebite wodźenje po Wojerecach z wjerchowku Lubomirskej von Teschen

  17:00 Mejemjetanje we Wotrowje

  19:30 Koncert we wobłuku Smochčanskeho jewišća z Kolju Lessingom w Smochčanskim Domje biskopa Bena

  20:00 Swingowa party w Kamjenskim Safe-klubje

  20:00 Koncert z bluesowej skupinu Monokel w Kamjenskim bowlingowym centrumje

  21:00 Koncert z Leonard-Cohen-Tribute-Band we Wojerowskej Kufa

Njedźelu 13.5.   Dźeń maćerje

  10:00 Mjezynarodny dźeń muzejow z poskitkami mjez druhim w Budyskim Serbskim muzeju, Dešnjanskim domizniskim muzeju a w Kamjenskim Muzeju zapadneje Łužicy

  10:30 Wotewrjenje wosebiteje wustajeńcy „Voll der Osten. Leben in der DDR“ we wopomnišću Budyšin II

  11:00 Wobjed k dnjej maćerje w Radworskej „Meji“

njedźelu hornjoserbsce

11:00 Łužica tutón tydźeń, mjez druhim z přehladom powěsćow tydźenja

11:20 Porody něhdy a dźensa

11:45 Maćerje w serbskej hudźbje

12:00 Nabožne wusyłanje

 (Tomasz Dawidowski)

po tym zbožopřeća

delnjoserbsce

12:30 Aktualny magacin, mjez druhim wo wubědźowanju „Serbska rěč je žiwa“

13:00 Portret k dnjej maćerje:

Anamarja Měškankowa

13:40 Nabožne wusyłanje

  (Christiana Piniekowa)

po tym zbožopřeća