Z wudaća: póndźela, 14 meje 2018

Jerusalem (dpa/SN). Składnostnje 70. róčnicy załoženja Israela su USA dźensa swoje wulkopósłanstwo w Jerusalemje wotewrěli. Prezident Donald Trump bě loni w decembru Jerusalem jako stolicu Israela připóznał a tak tójšto kontrowersow zbudźił. Na wotewrjenje wulkopósłanstwa je hoberska delegacija z USA přijěła. Tež dźowka prezidenta Ivanka Trump a jeje mandźelski Jared Kushner běštaj mjez hosćimi. Dotal bě wulkopósłanstwo USA w pomórskej metropoli Tel Avivje zaměstnjene. Přećah zbudźa raznu kritiku mjez Palestinjanami, kotřiž maja wuchodny dźěl Jerusalema za stolicu přichodneho palestinskeho stata. Něhdźe milion ludźi je w Gazaskim pasmje a w Kraju zapadnje Jordana přećiwo dwělomnej kročeli USA protestował.

Berlin (dpa/SN). FDP sankcije přećiwo Ruskej podpěruje. Delegaća zwjazkoweho zjězda su wčera w Berlinje po kontrowersnej debaće z přemóžacej wjetšinu za to hłosowali sankcije wobchować. Přećiwnu próstwu městopředsydy Wolfganga Kubickija kaž tež durinskeho krajneho zwjazka, wuprajacu so za „kritiske přepruwowanje“, woni wotpokazachu. W debaće skoržeše Kubicki tež wosobinskich nadpadow dla. „Nimam ruske mandaty a njejsym tež wot Krjemla płaćeny“, wón rjekny. EU bě lěta 2014 sankcije přećiwo Ruskej wobzamknyła, wumjetujo jej aneksiju Krimy a podpěru zběžkarjow na wuchodźe Ukrainy. Na to bě Ruska import tworow EU přetorhnyła.

Waršawa (PŽ/K). Někotre dźesaćitysacy ludźi zhromadźichu so wčera w pólskej stolicy, zo bychu zwuraznili napřećo knježerstwu strony Prawo a sprawnosć (PiS) razne žadanje, dodźeržeć wustawu a respektować prawa kaž tež njewotwisnosć sudnistwow.

Namołwu opozicionelneje strony Wobydlerska platforma (PO) a hibanja Moderni k wobdźělenju na „Pochodźe swobody“ bě po informacijach nowiny Gazeta Wyborcza wjace hač 50 000 wobydlerjow sćěhowało. Předsyda PO Gregorz Schetyna w swojej narěči zhromadźenym přiwoła: „Kónc knježestwa PiS je bliski.“ Zdobom wón napomni, dale wojować za dostojnosć, demokratiju a swobodnu Pólsku. Dalši rěčnicy opozicije wumjetowachu kabinetej premiera Mateusza Morawieckeho, zo puta demokratiju, předewšěm z dwělomnej reformu sudnistwa. Po najnowšim zwěsćowanju tuchwilnych wólbnych wuhladow bychu PO a Moderni 33,4 procenty hłosow dóstali, PiS by 36,9 procentow pólskeje ludnosće podpěrało.

Zwjazkowy zapósłanc Torsten Herbst (FDP) w Malešecach był

Malešecy (CS/SN). Něhdyši sakski a nětčiši zapósłanc zwjazkoweho sejma Torsten Herbst (FDP) je wopytał Malešanskeho wjesnjanostu Matthiasa Seidela (CDU). Zhonić chcyše wón wo starosćach jeho gmejny. Zańdźenu srjedu je so politikar tuž zaběrał mjez druhim z problematiku Plusnikečanskeje skały. Kaž Matthias Seidel rjekny, maja dźensniše rozestajenja zakład w lěće 1998, jako bu dowolnosć za wutworjenje zawoda data. W popřewrótowej euforiji běchu zarjady wuprajili přizwolenja z widom na to, wutworić nuznje trěbne dźěłowe městna. Tak bu mjez druhim dowolene, zo móže łamanska připrawa w skale 24 hodźin wob dźeń dźěłać. Předchadnik nětčišeho nawody zawoda njebě ke kompromisam zwólniwy. Byrnjež to jeho naslědnik Jens Gehrisch był, dyrbi wón so z rozhněwanym wobydlerstwom rozestajeć. Malešanski wjesnjanosta pak je optimistiski, zo so połoženje normalizuje. Wšako su wjacore kompromisy wujednane.

Wotewrjenje wulkopósłanstwa USA w Jerusalemje njeje wjace hač symboliski akt. Jenož mała horstka wonych tysac sobudźěłaćerjow dotalneho wulkopósłanstwa w Tel Avivje woprawdźe do Jerusalema přećehnje. A přiwšěm je tež symbolika druhdy wažna: Israel swjeći 70. róčnicu wobstaća, štož je Židam wulki wuspěch. Přichodne dny Palestinjenjo tohorunja na róčnicu zhladuja: Runočasnje ze załoženjom Israela běchu započeli, Palestinjanow z jich domizny wuhnać. Woni chcedźa to z protestami wopominać. Wujednanje mjez Israelom a Palestinjanami ­njeje wotwidźeć, njerěčo ani wo tym, štož w medijach stajnje „měrowy proces“ mjenuja. Z prezidentom USA Donaldom Trumpom drje so dźeń a bóle wot tohole procesa zdalujemy. Diplomatiska njeleposć Trumpa napjatosće na Bliskim wuchodźe a strach noweje wojerskeje konfrontacije dale přiwótřa. Marko Wjeńka

Krakow (JBR/SN). Znaty francosko-pólski filmowy režiser Roman Polański přebywaše njedawno w Krakowje. Na tamnišim Festiwalu njewotwisnych filmow předstaji swoju najnowšu produkciju „Wěrna stawizna“, w kotrejž jeho mandźelska ­Emmanuelle Seigner hłownu rólu hraje. W Krakowje wón njejapcy zhoni, zo je Ameriska filmowa akademija, kotraž wo Oscarowych mytach rozsudźa, jeho za „nje­počinki w zašłosći“ ze swojeho rjadu wuzamknyła, a to zhromadnje z Billom Cosbyjom, kiž je seksualneho wobćežowanja wjacorych žonow dla wobskorženy. Samsna akademija bě film ­Polańskeho „Pianist“ w lěće 2003 z Oscarom počesćiła.

Filmowca Romana Polańskeho je Los-Angeleske sudnistwo 1977 za wumocowanje na 13lětnej Samanće Geiley wobskoržiło, hrožo jemu z 20 lětami jastwa. Wón pak bě hišće do wusuda do Parisa ćeknył. ­Hač do dźensnišeho sej Amerika žada jeho wudać. Pólska a Francoska pak to wotpokazujetej. „To je hłuposć ameriskeje justicy“, potwjerdźi mjeztym 85lětny w telewizijnym interviewje, „Saman­tha je mi hižo dawno wodała.“

W Nowej Jaseńcy je Monika Cyžowa wčera 65. narodniny swjećiła. W Serbach znata je wona mjez druhim jako wjele­lětna předsydka Zwjazka serbskich rjemjeslnikow a předewzaćelow (ZSRP). ­Nimale runje tak dołho zastupuje swoje towarstwo w Zwjazkowym předsydstwje Domowiny.

Jako załoži horstka horliwcow-předewzaćelow 1997 swoje towarstwo w Chrósćicach, wuzwolichu sej Moniku Cyžowu za předsydku. W krutej prawidłownosći čłonojo ZSRP jej tele zastojnstwo kaž tež tamne w zwjazkowym předsyd­stwje zas a zaso dowěrjachu. Měnjachu, zo „nima firmu nawjedować“, a móže so tohodla lěpje hač mnozy druzy wo nawod towarstwa starać.

Na prěnim zhromadnym wulkim zarjadowanju ZSRP w Chróšćanskej „Jednoće“ ze Serbskim ludowym ansamblom citowachu baseń Jakuba Barta-Ćišinskeho „Lećće z časom“ a Jurja Brězanowu „My to mamy w ruce“. To bě spomóžny započatk, wšako zwurazništej basni na swoje wašnje programatiku zwjazka rjemjeslnikow a předewzaćelow.

Na žanym serbskim mejemjetanju drje nimaja lětsa telko porow kaž we Wotrowje. Tam je sobotu popołdnju dohromady 43 porow młodostnych a dźěći wokoło meje rejwało, a wšitke holcy běchu serbsku narodnu drastu woblečene. Česć mejskeho krala wubědźi sej mjez młodostnymi Józef Škoda, kiž wuzwoli sej Dawiniju Brězanec za kralownu. Mejski kralowski por mjez dźěćimi běštaj Ludwik Budar a Amadeja Škodźic. Foto: Feliks Haza

Konjecy (aha/SN). „Bože puće su wšelake“, praji so tež, hdyž maš njewšědne a njewočakowane dožiwjenje. Tajke měješe Monika Čornakec w Konjecach minjeny štwórtk. Wona bě dospołnje přemóžena, jako wopyta ju farar André Lommatzsch ze swojej maćerju a je ju serbsce strowił. Po 50 lětach znata a woblubowana kubłarka swojeho chowanca z pěstowarnje zaso zetka a dopomni so při tym na swoje tehdyše dźěło z předšulskimi dźěćimi.

Delanske wsy su wot njedawna wo towarstwo bohatše. W Konjecach załožichu wojerske towarstwo. Z hłownym iniciatorom Tonijom Ryćerjom je so Marian Wjeńka rozmołwjał.

Kak sće scyła na ideju přišoł, tajke wojerske towarstwo załožić?

T. Ryćer: Pola wowki w Šunowje namakach stary wobraz, na kotrymž wuhladach swojeho pradźěda w kruhu Wojerskeho towarstwa Konjecy a wokolina. Wón bě w towarstwje něšto lět pokładnik. Ja mam to za rjanu tradiciju we wokolinje a myslach sej, čehodla njehodźało so tajke towarstwo znowa załožić. Mamy tójšto towarstwow, wjele ludźi pak tež žanomu towarstwu njepřisłuša. Nam dźe wo to, do wsy trochu wjace zhromadnosće přinjesć.

Znate je, zo je Waš wulki konik motorsport. To wšak z třělcowskim towarstwom ničo činić nima.

T. Ryćer: To trjechi, za motorsport sym wjele po puću. Runje w procesu załoženja noweho towarstwa mějach wjele dźěła. Dokelž pak běch na Łužiskim kole hižo raz towarstwo wutworił a sym jemu tež prěnje lěta předsydował, wěm, kak to funguje.

Towarstwo sće z wosom ludźimi załožili. Sće z tymle wothłosom spokojom?