Z wudaća: pjatk, 12 apryla 2019

Pohlad do tworjenja awtorki Olgi Grjasnoweje

Za serbskich čitacych stej dwurěčnosć a kulturna mnohostronskosć normalita. Wonej wotbłyšćujetej so w serbskej literaturje, kotraž po lěće 1945 přewažnje paralelnje tež němsce wuchadźa. Husto awtorojo dwurěčnosć tež w tekstach samych tematizuja – tak na přikład Kito Lorenc, Jurij Brězan abo Róža Domašcyna. Tež načasny serbski roman Lubiny Hajduk-Veljkovićoweje „Módre buny“ serbsko-němsku towaršnosć we Łužicy wotbłyšćuje.

W němskej načasnej literaturje je so w zašłych lětach wosebje přez migraciju nowa wotewrjenosć za mnohorěčnosć a za ludźi wuwiwała, kotřiž su wosrjedź wšelakorych kulturow žiwi. Tak spožčeja na přikład literarne Myto Adelberta von Chamisso z cilom, awtorow a awtorki spěchować, kiž su němčinu hakle pozdźe nawuknyli a kotřiž změnu kultury w swojich knihach wopisuja. Mjez wu­znamjenjenymi su na přikład Emine Sevgi Özdamar (1999), Zsuzsa Bánk (2004), Feridun Zaimoğlu (2005), Saša Stanišić (2008) a Abbas Khider (2017). Spěchowanske myto 2015 dósta Olga Grjasnowa.

Wo nadawkach a wuznamje Serbskeje kulturneje informacije w Budyšinje

Nošer Serbskeje kulturneje informacije w Budyšinje je Załožba za serbski lud. SKI wopytowarjow wo stawiznach, žiwjenju a kulturje Serbow informuje. A što wšitko poskićuje, kotre wusta­jeńcy a eksponaty wopytowarjam spřistupnja, wo tym je so Alfons Wićaz ze zamołwitej za SKI, wotrjadnicu a za­stupjerku direktora załožby Michaelu ­Mošowej, a ze zamołwitej za marketing Hanku Budarjowej rozmołwjał.

Je so SKI dotal jako wažna posrědnica stawiznow a kultury Serbow wopokazała?

Spočatk měrca je Serbski ludowy ansambl wosebity a w kóždymžkuli zmysle jónkrótny koncert wuhotował. Pod hesłom „Stysk a wysk“ prezentowaštej orchester SLA a hóstna solistka Heidemarja Wiesnerec za křidłom pod nawodom mjezynarodnje renoměrowaneho nižozemskeho dirigenta Petera Biloena na Budyskej žurli ansambla dramaturgisce wuwaženy program twórbow z dobow klasiki a romantiki.

Zazběh wječora tworješe „Serenada E-dur­ za smyčkowy orchester op. 22“ ­Antonína Dvořáka. Tak mjenowanu praksu historiskeho předstajenja docyła njewobkedźbujo interpretowachu hudźb­nicy pjećsadźbowu kompoziciju na skerje ekspresionistiske dyžli pózdnjoromantiske wašnje. Hdźežkuli je w parti­turje ritardando abo accelerando před­pisane, da Peter Biloen smyčkarjow raznje pomałšo resp. spěšnišo hrać. Žadaja-li sej noty změnu intensity abo akcent, je to dirigent radikalnje wukładował. Tak nastawacej dynamice polěkowaše poměrnje „wótry“ zwuk, dopominacy na komorne ćěleso Il giardino armonico, kotrež – w tym zwisku to kuriozum – ­je na mjenowanu historisku praksu specializo­wane.

Předstajenje oratorija „Israelowa zrudoba a tróšt“ jako wusahowace hódnoćene

Zwutroby rěčał je farar Měrćin Deleńk minjenu sobotu, 6. jutrownika, w połnje wobsadźenej Chróšćanskej cyrkwi po grandioznym předstajenju duchowneho oratorija „Israelowa zrudoba a tróšt“ z pjera Korle Awgusta Kocora zawěrno mnohim. Wospjet bě so wujewiło, kak sej naš lud tute namrěwstwo waži. Zdobom pak so pokaza, zo mamy dźensniši dźeń tohorunja resursy, z kotrymiž je móžno tak wysoku kwalitu recipowanja dosć ćežkeje wuměłskeje twórby docpěć.

Kapałna mišterka Judith Kubicec, słušaca k eliće swojeho předmjeta, přewza zaso dirigat duchowneje twórby, kotrejež nawod měješe hižo 1994 jako tehdyša asistentka šefdirigenta Serbskeho ludoweho ansambla Dietera Kempy. Kaž hižo před 25 lětami wužiwaše zaso samsnu partiturowu předłohu. Kaž je znate, bě dźě komponist tehdy Serbam nimale wšitke swoje oratoriske twórby jeničce z klawěrnym přewodom zawostajił. Orchestraciju oratorija „Israelowa zrudoba a tróšt“ přewza swój čas młody Berlinski komponist Stefan Malzew.

„Hdyž tole skomdźimy, budźe kónc“! W zašłym wudaću „Nakromnych mysli“ Werner Měškank wuzna, kak šokowana serbska Delnja Łužica wuslědkow ewaluacije wučby serbšćiny w Braniborskej dla je. Wón doda, zo „njebě nichtó překwapjeny, chibazo je staw hišće hórši“. Zdobom kritizowaše njedosahace serbske zakonje a namołwi k tomu, hladać na mjeńšiny ze samsnymi starosćemi, kotrež pak su z swojej kulturnej awtonomiju „wuspěšniše hač my: na rěčne mjeńšiny we Wali­ziskej, Belgiskej, Tirolu a druhdźe w EU“.

Wujimk z powědančka

Kóžde druhe lěto přewjedujetej Ludowe nakładnistwo Domowina a Załožba za serbski lud literarne wubědźowanje za serbski pisacy dorost. Najlěpše twórby wozjewja LND w rjedźe „Paternoster“. Jedyn z awtorow njedawno wušłeho wosmeho wudaća je Pětr Dźisławk z Chasowa. Z wujimkom z jeho powědančka „Anika“ chcemy zajim za knihu zbudźić.

Wjesny swjedźeń. Steju z kumplemi w kole, kóždy piwo w ruce. Nalada je dobra. Powědamy sej mjez sobu najhłupiše stawiznički a dyrbimy so nimale cyły čas smjeć. Tež direktnje pódla nas knježi po zdaću wulke wjeselo, „naše stare knjezy“ steja kołowokoło piwoweho woza a bjakaja, zo je po cyłej nawsy słyšeć, druhdy samo wótřišo hač šlagry, kotrež klinča z wulkich boksow w stanje. Wšě syre kaž motyka! Hladam na časnik. Je runje hakle dźewjećich. Steja tu hižo wot popoł­dnja a sej jedne piwo za druhim za kornar kidaja. Hdys a hdys spyta jedyn z nich spěw zakantorić. To pak kónči stajnje zaso w katastrofje za wuši přitomnych. Žałostnym muzikaliskim pospytam našich mokrych bratrow móžemy so jenož smjeć.

Fota: SN/Maćij BulankElla Schulze z Budy­šina: Chodźu na Serbski gymnazij a njejsym maćernorěčna Serbowka. Na olympiadźe bě jara rjenje. Mějachmy chwile dosć, mjez wubědźowanjemi wotpočnyć. Wšako bě wosebje nastawk pisać napinace. Studenća su so w skupinskim dźěle derje wo nas starali. Felix Bauch z Boranec: Olym­piada hodźi so trochu kaž rjadow­niska jězba wopisać. Mě­jachmy rjany program. Dyrbjachmy pak wězo tež dźěłać.

Marius Adam z Radworja:

Tema lětušeje olympiady bě lěs, štož bě jara rjenje. Hižo póndźelu přewjedźech­my lěsny běh ze wše­lakimi stacijemi. W běhu olympiady zhotowichmy w skupinskim dźěle plakat, kotryž smy w ertnym pru­wo­wanju předstajili. Dny běchu jara wot­měnja­we a rjane.

Foće: SN/Hanka Šěnec

Štóž rady wari, wobsedźi zawěsće knihu „Warić z Tomašom“, kotruž je Ludowe nakładnistwo Domowina wudało. Z kucharjom Tomašom Lukašom pak móžachu dźěći w Budyskim „Wjelbiku“ zhromadnje warić a snano tež tón abo tamny recept zhonić, kiž w knize njesteji.

Wulki lóšt a wjeselo při wa­rjenju měješe minjenu póndźelu wosom čitarjow dźěćaceho časopisa Płomjo. W Budy­skim „Wjelbiku“ woča­kowaše jich ku­char Tomaš Lukaš, kiž bě recepty za słódny meni spřihotował. Tak nawarichu zhromadnje z pro­fijom běrnjacu poliwku a pjelnje­nu kokošacu hrudź z morcheju a tak mjeno­wa­nymi běrnja­cymi blinijemi. Jako chłóšćenka syda­še hišće šokolo­dźany tykanc z jabłukami a ze słód­nym waniljo­wym lodom. Zo je so młodym kucharjam meni radźił, poka­zachu spokojne mjezwoča staršich, kotrychž běchu sej do hosćen­ca pře­prosyli. Tak njetrje­baštaj mać abo nan wječer přihotować, tónraz so dźěći wo to stara­chu. Tomu abo tamnemu bě póndźelne zarjado­wanje Płomjenja zawěsće pohon, hdys a hdys so sam we warjenju wuspytać. Bianka Šeferowa

W Rownom wotmě so njedawno němsko-pólska šulerska wuměna. Zhromadne wóskowanje jejkow bě za wšitkich jara zajimawe.
Foto: Jost SchmidtchenMjezynarodna šulerska wuměna mjez Běłowodźanskim Landauwowym gymnazijom a Zakładnej šulu II z pól­skich Żarow je hižo wjelelětna tradicija. Měsće stej dobre partnerstwo wuwiłoj, z čehož tež dźěći profituja. We wo­błuku wuměny zetkachu so wone njedawno na Rownjanskim Njepilic statoku. Předsyda spěchowanskeho towarstwa Njepilic dwór Manfred Nikel je hižo wočakowaše. „Wjeselimy so stajnje jara nad wašim zajimom za serbske nałožki. Runje tu móžeće wjele při­wuknyć“, wón wuzběhny. Dojutrowny čas skići wjele móžno­sćow, něšto wo Serbach zhonić. Na wjacorych stacijach zbližichu sej wo­pytowarjo narodnu drastu, muzej a rjemjesła kónčiny. W kuchni přihotowachu zhromadnje ze žonami w Slepjanskej narodnej drasće zelowu butru a plincy. Runje tak su jutrowne jejka debili. Hosćo z Pólskeje, hdźež maja jutry tohorunja wulki wuznam, su nazhonili, zo pěstuja wobydlerjo Łužicy mnohe tradicije a na­łožki.