Z wudaća: štwórtk, 11 julija 2019

Brüssel (dpa/SN). Europscy Zeleni su so přećiwo wuzwolenju Ursule von der Leyen za nowu prezidentku komisije EU wuprajili. „Frakcija Zelenych je rozsudźiła: Hłosujemy přećiwo von der Leyen.“ To zdźěli němski zapósłanc Europskeho parlamenta Sven Giegold po słyšenju němskeje politikarki CDU w Brüsslu. Při temach škit klimy je von der Leyen „bjez ambicijow“ a nastupajo prawnostatnosć w Pólskej a Madźarskej „njejasnje“ wustupowała. Sobupředsydka frakcije Zelenych Ska Keller so podobnje wupraja.

Mnichow (dpa/SN). Bayerski ministerski prezident Markus Söder (CSU) je hladajo na debatu wo runohódnych žiwjenskich wuměnjenjach w Němskej před wopačnymi wuwićemi na njedobro sylnišich regionow hladajo do přichoda warnował. „Dyrbimy kedźbować, zo njedóstanjemy so do permanentneho systema přerjadowanja w Němskej“, rjekny předsyda CSU Augsburgskim nowinarjam. „Sylne žra dyrbja sylne wostać“, wón potwjerdźi.

„Wudawamy dźeń a wjace pjenjez za regiony, hdźež je dale a mjenje ludźi a dźeń­ a mjenje pjenjez za regiony, hdźež je dale a wjac wobydlerjow.“ Söder kritizowaše w tym zwisku wot wuhloweje komisije­ namjetowane miliardowe spěchowanje w zwisku ze skónčenjom zmilinjenja brunicy hač do lěta 2038 dla. „Štyrceći miliardow eurow jeno za někotre hórnistwowe wokrjesy su wopačny politiski signal“, měni předsyda CSU. Wuhlowa­ komisija bě namjetowała, wot hórnistwa potrjechene kónčiny we Łužicy, srjedźnej Němskej a Sewjerorynsko-Westfalskej masiwnje podpěrać.

Čěska chce jadrowej milinarni wutwarić – Němska a Awstriska rozhorjenej

Praha (dpa/SN). Čěska chce kapacity swojeje atomoweje energije dale rozšěrić. „Nimamy hinašeho puća hač atomowu energiju“, rjekny minister za industriju Karel Havlíček we wusyłanju čěskeje telewizy zawčerawšim, wutoru. Potrjebu z wobnowjomnymi energijowymi žórłami spokojić chcyć je z hospodarskeho, geografiskeho a techniskeho wida „nje­zmysł“, praji předewzaćel a politikar. Na polu­ energijoweje změny doprědka spěchaca Němska je „jara bohaty kraj, kotryž móže sej tajke inwesticije do­wolić“, Havlíček podšmórny.

Mjeztym bu znate, zo je zdźěla statny milinowy koncern ČEZ hižo před měsacami dwě wotnožce za twar noweju blokow w milinarnjomaj Temelín a Dukovany załožił. „To je jasny signal, zo je proces inwesticijow zahajeny.“ Wo dokładnych kondicijach hišće jednaja. Hłownje dźe wo prašenje, w kotrym wobłuku chcył stat garantije za financowanje twarskeju projektow přewzać.

Serbske přisłowo praji, zo nowe chošća derje mjetu. To ma něšto z njepřetrjebanosću činić, kotruž tajke chošćo w sebi chowa. Nowe mocy a elan lubi tež staršiska iniciatiwa, kotraž chce so za Radworsku gmejnu, wosebje za tamnišej šuli, angažować. To pak njejsu nowe mjezwoča, ale starši, kotrychž dźěći chodźa abo chodźachu do Radworskeje zakładneje abo wyšeje šule „Dr. Marja Grólmusec“. Jedyn zaměr jich iniciatiwy je so „nutř měšeć“. Prošu zhladujće w kóždym padźe pozitiwnje na to, kaž to tež šulskej nawodnicy činitej.­ Přetož, štož serbskorěčne kubłanje a wuwučowanje nastupa, je kóždažkuli pomoc trěbna – runje tam, hdźež w poměrje mało šulerjow maćernorěčneho pochada na šuli wuknje. Tam je trjeba zwiski k němskorěčnym staršim nawjazać. Iniciatiwnicy chcedźa wosobinske rozmołwy wjesć. Maja horliwy zaměr: zdobyć hordosć na to, być šuler abo starši dźěsća, kiž serbšćinu wuknje. Milenka Rječcyna

Wutrobne gratulacije k 75. narodninam přija dźensa – tu w kruhu swójby – Arnd Zoba­ w Bukecach. Čitarjo Serbskeje protyki waža sej jeho jako awtora zajimawych přinoškow runje tak kaž sobustawojo Serbskeho ewangelskeho towarstwa, kotrehož předsydstwu je wón hač do lońšeje hłowneje zhromadźizny wjele lět jako aktiwny sobustaw z Bukečanskeje wosady přisłušał. Tež tam jubilar po swojich mocach wupomha a angažuje so w tamnišej Bjesadźe, zo by so ewangelske serbstwo zachowało. Wo našu maćeršćinu njestara so Arnd Zoba jeno z přełožkami, při čimž je jemu Rězakowy słownik wupruwowana zepěra. Wón zdobom zajimcow ze serbskimi korjenjemi z narańšich kónčin podpěruje sej rěč přiswojić. Foto: SN/Maćij Bulank

Prěni župan Běłowodźanskeje župy Pawoł Lejnik narodźi so 7. julija 1899 ratarskej swójbje w Slepom. W Delnim Wujězdźe załoži wón twornju za předźěłanje słomy a rohodźe. Chcyše tak ludźom doma zasłužbu zaručić. Něhdźe 70 holanow w jeho zawodźe dźěłaše. Jara zasadźowaše so za serbske zajimy. We Weimarmarskej republice žadaše sej jako zapósłanc Rózborskeho wokrjesneho sejmika wo­spjet socialne lěpšiny za dźěławych a prawa za Serbow. Nacije jeho tuž přesćěhowachu. Hnydom po wójnje 1945 je w holanskich wsach Domowinske skupiny załožił, zo by so serbstwo wožiwiło. Lejnika wuzwolichu za prěnjeho župana Běło­wodźanskeje župy a čłona­ Serbskeho ludoweho wuběrka. Z delegaciju Slepjanow wobdźěli so wón 1947 na swjatočnym połoženju zakładneho kamjenja za nowy Serbski dom. Lejnik postara so tež wo to, zo da­richu holenjo drjewo za twar domu. W jeho Slepjanskej chěži bydlachu w prěnich powójnskich lětach­ přistajeni Domowiny, kaž Gerat Hančka, kotřiž Domowinske a kulturne dźěło nawjedowachu a tež kursy serb­šćiny organizowachu. Přezahe zemrě Pawoł­ Lejnik 27. oktobra 1948. Manfred Laduš

Praha (ČŽ/K/SN). Wosomdźesaćiny wurjadneho čěskeho šlagroweho spěwarja Karela Gotta njewosławi hudźbne nakładnistwo Supraphon jeno z kolekcijomaj jeho „Hitow“ a „Singlow“, ale přidatnje tež z wopomjatnym pjenjezom. Renoměrowana firma poskići eurobankowku z portretom „čěskeho sołobika“. Wona „gottowka“ w nominalnej hódnoće nul eurow je limitowana na 5 000 kusow a wuńdźe we wobłuku projekta Euro Souvenir Česko. Na předań budźe wona wot 14. julija, dnja jubilejnych narodnin Karela Gotta, za 50 krónow (přibližnje dwaj euraj). Unikatna bankowka je stoprocentnje z bałmjaneje papjery zhotowjena, kajkuž tež za prawe eura wužiwaja. K tomu ma někotre prawe wěstotne elementy, kaž na přikład hologram, mikroćišć a dalše. Zhotowiła je ju francoska specialna ćišćernja pjenjez Cenin. Kaž Vladislav Klajban, eksekutiwny direktor wopomjatne pjenjezy produkowaceje towaršnosće Nunofija, powěsćerni čtk rjekny, knježi za euroban­kowku z wobrazom Karela Gotta wulki zajim tež w Němskej, Awstriskej a Sło­wakskej. Dale je sej wón wěsty, zo budźe „gottowka“ mjez zběraćelemi bórze dale a hódnotniša.

Hesło lětušeho, na Kralec statoku wu­hotowaneho wosebiteho festiwalneho zarjadowanja sobotu popołdnju bě „W kraju wjesołych dźěći“. Kaž je to mjeztym z tradiciju, dorost Smjerdźečanskeje rejwanskeje skupiny popołdnjo zahaji. Wjelelětny choreograf ćělesa Dieter Wendisch swojich chowancow cyle po potrjebje a profilu „wulkich“ rejwarkow a rejwarjow wukubłuje. Zaměr je, Smjerdźečanam wobstajnje derje přihotowany a bjezpo­srědnje zasadźenjakmany personal zaručić. Charakterej cyłka wotpowědnje steji reja jasnje w srjedźišću. Ćežišćo programa běchu starobje dźěći přiměrjene choreografije. Najwažniše zdachu so prawe kroki a skoki być, hač nětko we wjetšej formaciji abo po porikach. Młodźi wuměłcy přeswědčichu z kedźby­hódnej synchronitu a poměrnje zrałym wuměłskim wurazom. Wosebje zwjesela, zo je zajim na kubłanskim poskitku wočiwidnje wulki: Tuchwilu skutkuje w dorostowym cyłku 20 holcow a hólcow.

Kruty wobstatk folklorneho festiwala je stajnje sobotu na zažnym popołdnju wuhotowany kulturny forum. Lětuša tema zarjadowanja bě prašenje „Kak spěchuje stat/zjawnosć wašu kulturu?“. Dohromady wosom wukrajnych hóstnych skupin bě tónraz wobdźělenych.

Na požadanje města w třikrajowym róžku wo titl europskeje kulturneje stolicy zhladuje z per­­­spektiwy lońšeje kulturneje stolicy, zapadofriziskeho Ljouwerta, Onno Falkena

Wosom městow w Němskej, kotrež chcyli so Kulturna stolica Europy 2025 stać, so tuchwilu wo zestajenje bidbooka prócuje. Mjez nimi su wulke stolicy zwjazkowych krajow, kaž Drježdźany, Hannover a Magdeburg. Ale tež wjele mjeńše města, kaž Gera, Hildesheim a Žitawa, so wo titul požadaja. Zmužite wokrjesne město Žitawa blisko mjezy k Pólskej a Čěskej je ze swojimi 25 000 wobydlerjemi z wotstawkom najmjeńše mjez požadarjemi. Žitawa 2025 – to pak njeje jeno čestny narok wyšeho měšćanosty Thomasa Zenkera a jeho marketingoweho šefa Kaija Grebascha. Přetož 26. meje stej 74,2 procentaj wobydlerjow w oficialnym wobydlerskim rozsudźe z ,haj‘ za požadanje Žitawy wo ti­tul „kulturna stolica“ hłosowałoj. Tajka jasna wjetšina překwapja, wšako je so­ AfD w paralelnje wotměwacych so europskich wólbach z 28,7 procentami w tym měsće najsylniša politiska móc stała.