Z wudaća: wutora, 20 awgusta 2019

Berlin (dpa/SN). Před pjeć lětami wukazane sankcije Europskeje unije přećiwo Ruskej jenož hišće štwórćina wobydlerjow Němskeje wita. To je slědźenski institut YouGov we wobłuku naprašowanja w nadawku powěsćernje dpa zwěsćił. Tak wupraja so 23 procentow ludźi za to, sankcije w nětčišej formje wobchować. Wjace hač połojca prašanych měni, zo měli sankcije hnydom zběhnyć (21 procentow) abo krok po kroku wotstronić (32 proc.). 24 proc. nochcyše so k tomu wuprajić. Na wuchodźe Němskeje wosebje mało ludźi sankcijam přihłosuje. W Saksko-­Anhaltskej je jenož wosom procentow za jich njezměnjene dale­wjedźenje, w Braniborskej je to jědnaće a w Sakskej dwanaće procentow. Tež Mecklenburgsko-Předpomorska (18 proc.) a Durinska (21 proc.) ležitej pod cyłoněmskim­ přerězkom.

London (dpa/SN). Britiski premierminister Boris Johnson je sej w lisće prezidentej Rady EU Donaldej Tuskej změny wobstejaceho zrěčenja wo wustupje Wulkeje Britaniskeje z Europskeje unije žadał. Zrěčenje wo wustupje ma za jeho knježerstwo „najwjetšu wažnosć“. Zdobom Boris Johnson dotal planowane rjadowanje nastupajo mjezu k Sewjernej Irskej­ wotpokazuje. Te je po jeho słowach „njedemokratiske a rani suwerenitu Wulkeje Britaniskeje“, wón piše.

W Londonje nimo toho připowědźichu, zo by britiske knježerstwo w padźe njerjadowaneho brexita dotal płaćiwe prawidła přebywanja w kraju zběhnyło a pomjezne kontrole zawjedło. Prawa wobydlerjow EU, kotřiž hižo we Wulkej Britaniskej bydla, njebychu hač do lěta 2020 potrjechene byli, rěčnica knježerstwa zdźěli. Nowy imigraciski system ma potrěbnosćam Wulkeje Britaniskeje wotpowědować. Johnson bě připowědźił, zo chcył Wulku Britanisku tež bjez zrěčenja hač do 31. oktobra z EU wjesć. Hišće tutón tydźeń přjědźe wón do Berlina.

Waršawa sadźa debatu wo wójnskim wotškódnjenju na dnjowy porjad

Waršawa (dpa/SN). Krótko do 80. róčnicy wudyrjenja Druheje swětoweje wójny Pólska skorži, zo měješe při wupłaćenju reparacijow jasne njelěpšiny. Pólski wonkowny minister Jacek Czaputowicz rjekny w rozmołwje z powěsćernju dpa, zo je při wotškódnjenju wot Němskeje nadpadnjenych krajow „pobrachowaceje zasadneje fairnosće“ było. Pólska bu w tym procesu diskriminowana.“

Byrnjež Pólska wosebje jara pod nadpadami a okupaciju nacijoweho režima ćerpjeć dyrbjała, bě jeje podźěl na wotškódnjenjach „minimalny“. „Su kraje, kotrež běchu wo wjele mjenje zhubili, su pak wo wjele wjace kompensacije dóstali. Je to w porjadku?“, so Czaputowicz praša. „Centralne prašenje je, hač su z Pólskej přirunujo z druhimi krajemi fairnje wobchadźeli.“ Wuraznje mjenowaše wón Francosku a Nižozemsku.

Wuslědk naprašowanja nastupajo nastajenje ludźi k sankcijam přećiwo Ruskej mje njepřekwapja, wosebje nic, hdyž widźu nastajenje ludźi na wuchodźe Němskeje. Stajnje zaso čitarjo němskich nowin w dopisach sankcije kritizuja. Sakski mi­nisterski prezident Michael Kretschmer (CDU) je ze swojim njedawnym wopytom pola ruskeho prezidenta Wladimira Putina jasny signal přećiwo sankcijam sadźił a sej zjawnje žadał je zběhnyć. Za to wšak dyrbješe sej někotružkuli kritiku tež z rjadow swojeje strony naposkać. Mi je naprašowanje dopokaz, zo jedna knježerstwo w tymle prašenju přećiwo woli ludu. Zo němske knježerstwo njepřećelsku politiku NATO a EU přećiwo Ruskej aktiwnje podpěruje, mje wosebje mjerza. Poměr mjez Ruskej a Němskej je stajnje na dobro Europy­ był. Wostanje snadna nadźija, zo so poćah mjez Berlinom a Moskwu zaso polěpši. Ludźo bychu to jara witali. Marko Wjeńka

15. awgusta 1769 narodźi so wochudnjenej zemjanskej swójbje w Ajaccio na kupje Korsika syn Napoleon, kiž sta so pozdźišo z wuznamnej historiskej wosobu. Nadarjeny oficěr zakitowaše francosku byrgarsku rewoluciju a wuznamjeni so jako wusahowacy rozkazowar wójska přećiwo Rakuskej, w Italskej a Egyptowskej. 1799 sta so wón z Prěnim konsulom a diktatorom a pjeć lět po tym z francoskim kejžorom. Napoleon doby 1805 nad Rakuskej a 1807 nad Pruskej a zakaza wikowanje a zwiski z Jendźelskej. W bitwje pola Budyšina 20. a 21. meje 1813, kotruž je jeho armeja z dwójce telko padnjenymi kaž Rusojo a Prusojo dobyła, bu na 50 wsow zničenych. Do toho běchu jeho wojacy 12. meje Biskopicy wotpalili. Přebywacy w Budyšinje bydleše Napoleon wot lěta 1807 do septembra 1813 wosom króć w róžkowym domje Nutřkowna Lawska/Jerjowa. W Ruskej poćerpje jeho Wulka armeja 1812 hobersku poražku, 1813 su zwjazkarjo Ruskeje, Pruskeje a Rakuskeje Napoleona w Bitwje narodow w Lipsku porazyli. 1814 interněrowachu jeho na kupje Elba a 1815 na kupje St. Helena w južnym Atlantiku, hdźež wón 5. meje 1821 zemrě. Manfred Laduš

Kijew (ČŽ/K/SN). Ukrainski prezident Wolodimir Zelenskij postaji zjednorić pro­­ceduru, kotraž je trěbna spožčić ukrainske staćanstwo ruskim wobydlerjam, přesćěhanym doma politiskeho přeswědčenja dla. To z ukrainskeje stolicy zdźěla korespondent čěskeho dźenika Mladá fronta dnes. Knježerstwo ma nětko wotpowědny zakoń předpołožić. Postajenje prezidenta zdobom předwidźi, zo maja Rusojo, kotřiž ukrainske staćanstwo přiwozmu, ruskeho staćanstwa so wzdać.

Z TETOWĚROWANKU ruku, nohu abo někajki druhi dźěl ćěła „wupyšeny“ měć, přećiwo tomu wjetša połojca wobydlerjow Čěskeje ničo nima. Z nich sej jeničce pjećina mysli, zo móhli tetowěrowani problemy na dźěłowym městnje dóstać. Mjeztym wšak dobra třećina z nich wobžaruje, zo je so na tajke wašnje „wozdobić“ dała. Tak praja, zo su to z njezrałosće činili, mjenujcy krótko po docpěću połnolětnosće. Naprašowanje w tej naležnosći je w juliju agentura Behavio mjez 3 500 ludźimi přewjedła. „Časy su nimo, jako je tetowěrowanje towaršnostne stigma woznamjenjało a zadźěwk w karjerje było. Dźensniši dźeń maja to Češa za něšto dospołnje normalne, awtorojo studije zwěsćeja. Tetowěrowanje je w Čěskej w minjenych lětach wulke změny přešło. Předewšěm je so jeho kwalita zwyšiła. Kaž naprašowanje wujewja, sej ludźo najčasćišo na ćěło najwšelakoriše přirodne motiwy, tajke a hinaše ornamenty abo napisy „narysować“ dadźa. Njemało prašanych (50 procentow) při­wšěm měni, zo so k někotrym powołanjam widźomne tetowěrowanki njehodźa, na přikład lěkarjam abo prawiznikam.

Něhdy bě w nimale kóždej wsy naku­powanišćo, hdźež poskićachu twory wšědneje potrjeby. Runočasnje běchu to socialne centrumy, hdźež so wjes­njenjo rady k bjesadźe zetkawachu. W našej lětnjej seriji na něhdyše wjesne wob­chody dopominamy.

Dźensa: Róžant (15)

Hižo wot lěta 1822, potajkim nimale dwaj lětstotkaj, maja w Róžeńće pjekarnju. Dźensa je to we wsy jenička móžnosć nakupować a zastarać so z całtami, ze słódnym pječwom a wšědnym chlěbom. We wsy mějachu pak hižo 1847 klamarstwo za kolonialne twory. Lětoličba nad zachodom do tykowaneho domu napřećo cyrkwi na to dopomina.

Něhdźe tysac šulerkow a šulerjow Kamjenskich šulow je wčera w běłej drasće, z kwětkami a chorhojemi – tež serbskimi – z centruma Lessingoweho města na Boršć ćahnyło. Tónle wjeršk lětušeho měšćanskeho swjedźenja je prěni Němc w swětnišću Siegmund­ Jähn z balkona radnicy sobu dožiwił. Foto: Feliks Haza

Běła Woda (CK/SN). Po nimale dwěmaj lětomaj twarskeho časa je towarstwo Mužakowska lěsna želznica nětko do swojeje noweje zamkarnje lokomotiwow přeprosyło. Wona je šěsć metrow wysoka a 23 metrow dołha. Dokelž su pod njej stare podkopki, natwarichu halu na 18 betonowych sćežorach, kotrež dwanaće metrow hłuboko do zemje sahaja. Dokelž wone po połojcy we wodźe steja, dyrbja je přidatnje před włóžnotu škitać, štož płaći přidatne 100 000 eurow. Dohromady płaćeše hala z třomi nowymi wuhibkami a 160 metrami kolijow poł miliona eurow. Swobodny stat Sakska drje přida 75 procentow ze spěchowanskich horncow, swójski podźěl towarstwa pak je jeho hranicy překročił, měni předsyda Olaf Urban. Trěbne běchu tuž dary.

Hala ma płunowe tepjenje, tak zo móža ju tež w zymje za reparatury wužiwać. Tak mjenowana přepytowanska jama zmóžnja, sej lokomotiwy wotdeleka dokładnje wobhladać. Pódlanska rumnosć budźe zamkarnja za wobdźěłanje metala, dalša archiw. 24 lět bě so towarstwo wo swójsku zamkarnju prócowało. Hakle z nowymi směrnicami za wuskočarowe železnicy móžachu swój són spjelnić.