Z wudaća: štwórtk, 22 awgusta 2019

Berlin (dpa/SN). Zwjazkowy minister za hospodarstwo Peter Altmaier je naćisk zakonja wo rozdźělenju wjacorych miliardow eurow na dobro wot skónčenja zmilinjenja brunicy potrjechenych kónčin předpołožił. Zo njetrjebali při druhich předewzaćach Zwjazka na dobro brunicowych kónčin lutować, planuja přidatne „zesylnjace srědki“ za jednotliwe ministerstwa, rjekny politikar CDU.

Němska chce lěta 2038 klimje škodźace zmilinjenje brunicy skónčić, wotpowědujo wobzamknjenju wuhloweje komisije. Tomu so w kónčinach, hdźež wotwisuja tysacy dźěłowych městnow wot brunicy, spjećuja. Jeli so wšitko radźi, móhli naćisk zakonja hižo 28. awgusta w zwjazkowym knježerstwje schwalić. Štyri dny pozdźišo su w potrjechenymaj Braniborskej a Sakskej wólby noweju krajneju sejmow.

W zakonju dźe mjez druhim wo to, rozdźělić 14 miliardow eurow za wosebite inwesticije w brunicowych kónčinach Braniborskeje, Sakskeje, Saksko-Anhaltskeje a Sewjerorynsko-Westfalskeje.

Kandidaća braniborskich stron w telewiziji kontrowersnje diskutowali

Podstupim (dpa/SN). Něšto dnjow do wólbow Braniborskeho krajneho sejma je so ministerski prezident Dietmar Woidke (SPD) za „wjaceschodźenkowe“ skónčenje zmilinjenja brunicy we Łužicy zasadźał, Zeleni porno tomu za spěšny kónc brunicy. „Dźesać procentow němskeho zastaranja z milinu přinošuje Łužica“, rjekny Woidke wutoru we wusyłanju telewizije RBB „Wólbna arena“, w kotrymž je šěsć načolnych kandidatow stron na prašenja přihladowarjow wotmołwjało. „Zdobom dyrbimy so krok po kroku klimje napřećo neutralniši stać.“

Načolny kandidat AfD Andreas Kalbitz wupraji so we wusyłanju za „rozumny kónc brunicy. Tež my wěmy, zo su fosilne surowizny jónu přetrjebane. Prašenje pak je, kak zmištrujemy strukturnu změnu­ město strukturneho łamka.“ Tohodla je do skónčenja plan přichoda trěbny a žadyn plan wotwiwanja. Ze zmilinjenjom brunicy přestać chcedźa w lěće 2038, štož ma so z miliardami eurow podpěrać.

Štóž je na prěnim posedźenju noweje Budyskeje rady někajke kontrowersy z frakciju AfD wočakował, bě wčera snano přesłapjeny. Wšitko wotběža měrnje a bjez werbalneho storkanja, kaž smy to na hinašich městnach tež hižo słyšeli. A přiwšěm bě start noweho parlamenta trochu kopolacy. Što da by přećiwo tomu rěčało, zo telewizijny team sćelaka Arte filmuje, kak radźićeljo přisahu złoža? To pak kolegojo njesmědźachu. Na tamnym boku radźićeljo ničo přećiwo tomu njemějachu, zo zastupjerjo regionalnych medijow runje tón wokomik fotografuja. Tež hdyž naš wječornik wčera planowane njeměješe, z fotom wo posedźenju rozprawjeć, běch zadźiwany. Štož jednomu žurnalistej dowoliš, njesměš na samsnym městnje tamnemu zakazać – tak znajmjeńša rěka nowinarska zasada, po kotrejž maja za wšelake medije samsne prawidła płaćić. W tym nastupanju wšak so wčera z česću runjewon wopancali njejsu­. Marian Wjeńka

Kamjenc (SN/bn). „Serbska hudźba mjez zańdźenosću a přitomnosću“ bě hesło zhromadneho koncerta we wobłuku festiwala šesćiměstow „Přińć a woteńć“, wuhotowaneho wot delnjołužiskeho kwinteta Serbska reja a tereministki Caroliny Eyckec. Něhdźe 30 zajimcow dožiwi wčera na žurli Kamjenskeje radnicy njewšědnu měšeńcu „staršeje serbskeje ludoweje hudźby a nowšich zynkow“, kaž bě nawoda Serbskeje reje Gregor Kliem hosćom zarjadowanja připowědźił.

1984 wuńdźe wot Jurja Wowčerja zestajana antologija „Wučerjo prěnich lět“ z dopomnjenkami cyłkownje 20 pedagogow wo natwarje serbskeho šulstwa w Hornjej Łužicy po 1945. Tak zrodźi Christa Brandtowa, wotrjadnica w tehdyšim minister­stwje ludoweho kubłanja NDR, plan, wudać podobnu zběrku z nazhonjenjemi wučerjow w šulach w Delnjej Łužicy wot spočatkow hakle w lěće 1952. A Brandtowa zdoby sej nahladnu ličbu awtorow. Hišće do politiskeho přewróta wuńdźe 1989 w LND z přinoškami 17 spisarjow kniha „Ako smy chopili ceptariś“. Mjeztym zo Józef Frencl, Jurij Pěčka a Marja Rječkec wo dźěle na nowej Serbskej wyšej šuli w Choćebuzu pisaja a wjacori Hornjoserbja wo swojim prócowanju w šulach mjez Picnjom a Bórkowami rozprawjeja (kaž Beno Wjacławk, Pětr Janaš a Bjarnat Rjenč), stej ze srjedźneje Łužicy wučerce zastupjenej: Erika Jahnowa (rodź. Rozmejec) a Hanka Panowa (rodź. Stoporec). Je zwjeselace, zo přimachu so pjera tež domjacy wučerjo-ceptarjo: Korla Jordan, Marjana Kulowa (rodź. Hünchenojc), Albert Tica, Wylem Lejnik, Oskar Bušak. Wosebitosć je, kak bě Elsa Möbiusowa samo na powołanskej šuli­ serbšćinu wučiła.

Što je waša strona činiła, zo by serbskich kandidatow zdobyła?

Katja Meier Zwjazk 90/ZeleniRico ­Gebhardt ­Lěwica

Martin ­Dulig ­

SPD

Holger ­Zastrow FDP

Michael Kretsch­mer

CDU

Jörg Urban AfD

Nimamy wšak serbskich kandidatow, ale na přikład direktny kandidat z wólbneho wokrjesa 55 – Budyšin 4 – Dirk Nasdala, kiž nastupi na 10. městnje našeje lisćiny, je před­syda přirady za serbske naležnosće města Wojerec a zasadźa so jako předsyda frakcije Swobodnych wolerjow w Budyskim wokrjesnym sejmiku za zajimy Serbow kaž tež za to, serbsku rěč a kulturu hajić.

Fota: z wólbneho materiala kandidatow

Tule předstajace so wosoby prócuja so za demokratiske strony wo direktny mandat we wólbnym wokrjesu 52, Budyšin 1 – mjez druhim Biskopicy, Porchow, Hodźij, Budestecy, Wjazońca, Hornja Hórka, Ramnow

1Měła Sakska serbsku rěč w zjawnosći sylnišo spěchować a hdyž haj, z čim na přikład?

2Kak hódnoćiće tuchwilne wuwiće nastupajo strukturnu změnu we Łužicy?

3Kak stejiće k planowanemu kón­cej zmilinjenja brunicy w Němskej a specielnje we Łužicy?

4W Braniborskej su wučbu serbšći­ny na šulach ewaluěrowali. Měli to tež w Sakskej činić, a na čo měli při tym dźiwać?

1Sakska CDU je we wobłuku zažneho a šulskeho kubłanja dźěći poskitki rozšěriła. Dale smy naprawy tworili, wotpowědnych fachowcow za pěstowarnje a wučerjow zdobyć, zo bychmy wšědne nałožowanje serbšćiny zaručili. Runje tak pokazujemy na widźomnu dwurěčnosć we Łužicy. Při tym je jenake wobjednanje rěčow ze samsnej wulkosću přate, wšako dwurěčnosć k Łužicy słuša. Witam tohorunja dalše naprawy krajneho knježerstwa, z kotrymiž jenož njerjadujemy, ale aktiwnje wuhotujemy.

2Wuwiće Łužicy postajeja tuchwilne wužadanja, zwisowace z kóncom bru­nicy. Zdobom su pak z tym tež wulke šansy za region zwjazane. Připowědźena suma dweju miliardow eurow hač do lěta 2038 za strukturnu změnu je sylny signal wobydlerstwu, zo jón pozitiwnje wuhotujemy. Witam wot ministerskeho pre­zidenta powołanu „inowacisku přiradu“, kotraž ma proces přewodźeć a zaměrnje spěchować.

1Swójski serbski telewizijny a radijowy kanal w regionje bych za přiměrjeny a spěchujomny měł. Tehdy ze stron CDU preč zracionalizowanu serbsku rěčnu šulu dyrbimy znowa etablěrować, zo bychmy institucionalny centrum za profesionelne rěčne wukubłanje měli. Tež digi­talny wobłuk mamy spěchować. Dwurěčnosć na wobchadnych značkach dyrbi w serbskim sydlenskim rumje norma być.

2Witam, zo Zwjazk tójšto pjenjez za strukturnu změnu we Łužicy přewostaja. Łužica měła energijowy region wostać, zo by potencial dźěłowych mocow zawěsćeny był. Trěbne su za to nastorki w slědźenju a wuwiwanju kaž tež za zasy­dlenje nowych firmow w tych wobłukach, zo bychu předewšěm młodźi ludźo tu wo­stali abo sem přićahnyli. Z dwurěčnosću mamy wosebitu stejnišćowu lěpšinu.

1Serbska rěč a kultura słušatej jako zakład­ne prawo k Sakskej. Zo móhłoj tež woprawdźe runoprawnje wobstać, dyrbimy jej spěchować. Druhi paket naprawow, wopřijacy 21 naprawow k wožiwjenju serbšćiny, ma k wjac wědomju we wobydlerstwje a widźomnosći rěče přino­šować. Załoženje serbskeje rěčneje šule do­raznje podpěruju. Hdyž kraj, komuny a serbske institucije hromadźe skutkuja, móžemy serbsku rěč a kulturu zesylnić.

2Strukturnu změnu mam za šansu, bjeztoho zo bych enormne wužadanja zamjelčeć chcyła. Njemóžemy postup zadźeržeć, ale dyrbimy jón sobu wuho­to­wać. Widźimy-li to jako cyłotowaršnostny nadawk a jeli naslědnje do nastawanja nowych dźěłowych a wukubłanskich městnow kaž tež nowych technologijow we wobłukach energija, wobchad a škit klimy inwestujemy, bjeztoho zo wid na zajimy ludźi a na potrjeby serbskeho ludu zhubimy, sym połna nadźije, zo změjemy tež přichodnje žiwjenjahódnu Łužicu.