Z wudaća: póndźela, 14 oktobera 2019

póndźela, 14 oktobera 2019 14:00

Krótkopowěsće (14.10.19)

SLA na festiwalu na Mallorcy

Palma de Mallorca. Prěni raz je Serbski ludowy ansambl minjeny pjatk na španiskej kupje Mallorca wustupował. Na festiwalu MúsicaMallorca předstaji­štej balet a orchester SLA na koncertnym domje Auditorium w stolicy Palma program filmoweje a musicaloweje hudźby. Něhdźe 800 wopytowarjow je sej předstajenje wobhladało.

Namjety za Miłoraz wustajene

Berlin. Twarske namjety za nowe sy­dlišćo Miłoraza předstaji Christof van Wyk wot jutřišeho hač do pjatka na přizemskej žurli Berlinskeje Uniwersity wuměłstwow. Mjez druhim je namjet za nowy wobydlerski dom widźeć, w kotrymž su murjowe dźěle stareje wsy zapřijaty. Namjety su dźěl masteroweho dźěła van Wyka, w kotrymž je so tež z planowanym přesydlenjom Miłoraza zaběrał.

Wuchowanska rynka šulerjam

wozjewjene w: Krótkopowěsće
póndźela, 14 oktobera 2019 14:00

Swjatk a wosebita wustajeńca

Chwalba a dźak Muzejej Budyšin składnostnje 150. narodnin institucije

Budyšin (SN/bn). Swjedźenski akt w Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle tworješe srjedźišćo swjatka lětušeho jubileja Muzeja Budyšin składnostnje jeho 150. jubileja załoženja. Na połnje wobsadźenej žurli domu gratulowachu sobotu cyłkownje šěsć wosobinow zjawneho žiwjenja, wažnosć muzejow powšitkownje a Budyskeje institucije specielnje wuzběhujo. Wšitcy skedźbnjachu na to, zo je zběranje, wobchowowanje a wustajenje objektow materielneje kultury za towaršnosć njeparujomne.

wozjewjene w: Kultura
póndźela, 14 oktobera 2019 14:00

„Nowy rjad bě moja ideja“

Nowy hudźbno-literarny rjad SLA „Zynki­ a linki“ zahaji srjedu wječor w Röhr­scheidtowej bašće Stanisław Brankačk. Z dźiwadźelnikom, kiž w Lip­sku­ skutkuje, je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.

Što Was wabi so na nowym rjedźe „Zynki a linki“ wobdźělić?

S. Brankačk: Rjad wšak bě moja ideja. Loni mějach poprawom režiju za ptači kwas přewzać, njeje pak k tomu dóšło, dokelž běch schorjeł. Pozdźišo přebywach nahrawanja dla w Budyšinje, a dźěch­ SLA, zo bych intendantku Judith Kubicec zeznał. Smój so derje rozmołwjałoj, smój powědałoj a powědałoj. Mjez druhim chcyše wona wědźeć, hač nimam snano ideju za nowu mału formu. A namjetowach jej, literaturu z hudź­bu zwjazać. Hižo na wróćopuću w awće přińdźe mi roman Jurja Brězana „Stary nan“ do mysli. Na to bě chwilku měr, doniž­ njedóstach naprašowanje ter­mi­na dla wokoło swjatkow. Bě to tehdy překrótkodobne, zdobom pak takrjec startowy signal započeć.

Čehodla runje „Stary nan“ Brězana?

wozjewjene w: Rozmołwa
póndźela, 14 oktobera 2019 14:00

Analyza ma ćežišćo być

Drježdźany (SN). W srjedźišću wuradźowanja Serbskeho sejma sobotu w Drježdźanach stejachu informacije wo skutkowanju jednotliwych wuběrkow, kaž gremij w nowinskej zdźělence informuje.

Tak rozprawješe wuběrk za kulturu a kubłanje wo stawje přihotow za w měrcu/aprylu 2020 planowanu kubłansku konferencu. „Ćežišćo ma być, na rozdźěl k druhim aktiwitam na tymle polu, analyza politiskich wobstejnosćow, kotrež w praksy zwoprawdźenje skutkowneje serbskeje wučby w tradicionalnych serbskich gmejnach haća“, rěka w nowinskim wozjewjenju. Wuběrkownicy su dale přepytowali móžnosće, serbsku šulu w swobodnym nošerstwje zwonka wobmje­zowanjow statneho systema zeskutkownić. Rěč bě wo nastorku, w měšćanskich bibliotekach w sakskej krajnej stolicy serbsku literaturu spřistupnić.

Zawodnje běštaj Jadwiga Pjacec a dr. Andreas Kluge sejmarjow „do serbskich Drježdźan“ witałoj a jim stawizny, wuspěchi, móžnosće a hranicy tamnišeho kulturneho dźěła předstajiłoj. Te złožuje so jeničce na towarstwowe struktury a priwatnu iniciatiwu.

wozjewjene w: Kraj a swět
póndźela, 14 oktobera 2019 14:00

Spěchowanje delnjoserbšćiny ma prioritu

Glasgow/Washington/Budyšin (SN/CoR). Slědźenski projekt SMiLE – Sustaining minoritized languages in Europe (Zachowanje mjeńšinowych rěčow w Europje) – so ke kóncej chila. Na dźěłarničce spočatk oktobra w Glasgowje wozjewichu, zo chce spěchowar projekta SMiLE rěčnym zhromadnosćam přidatne pjenjezy přewo­stajić. Z nimi maja aktiwity na dobro rěčneho nałožowanja, kotrež su we wo­błuku projekta wuwiwali, podpěrać. Oficialnje chcedźa spěchowanje wupisać. „Myslu sej pak, zo ma financna podpěra w prěnim rjedźe w Delnjej Łužicy za­sadźena być a tam pomhać, rěčne rumy za noworěčnikow wutworić“, praji direktorka programa SMiLE dr. Mary Linn.

wozjewjene w: Kultura
póndźela, 14 oktobera 2019 14:00

Wubědźowanje zahajene

Domoródni, ale tež ludźo ze zdalenišich kónčin so rady wo najwoblubowanišich hosćencach­ regiona wobhonjeja. Hižo někotre lěta wotměwa so nětko wubědźowanje, kotrež ma na prašenje wotmołwić.

Budyšin (SN/BŠe). Mjeztym šesty raz pyta­ja w Hornjej Łužicy za najwoblu­bowanišim hosćencom. Hišće hač do 23. oktobra móža so zajimcy přizjewić, kotřiž chcedźa so wo titul požadać. Wot spočatka nowembra hač do januara smědźa ludźo potom na wupołoženych cedlkach abo online pod www.lieblingslokal.de wothłosować. Kaž organizatorojo zdźěleja, rozrjaduja lokale do wotpowědnych kategorijow: Ryzy hosćency, kofejownje, bary a lodarnje móža so wšitke wobdźělić. Nimo złoteho pokala kiwa předewšěm wabjenje w najwšelakorišich medijach. Hač su to w interneće, nowinach abo brošurkach, wšudźe budźe najlěpšich dwanaće hosćencow zastupjene, přilubja agentura 1 ze Spitzkunnersdorfa, kotraž wubědźowanje koordinuje.

wozjewjene w: Hospodarstwo
póndźela, 14 oktobera 2019 14:00

Zeleni za jednanja z CDU a SPD

Lipsk (dpa/SN). Puć ke koaliciskim jednanjam CDU, SPD a Zelenych w Sakskej je runany. Stronski zjězd sakskich Zelenych je so na zjězdźe w Lipsku z jasnej wjetšinu za to wuprajił, rozmołwy k wutworjenju tak mjenowaneho Keniaskeho zwjazka, kiž eksistuje dotal jenož w Saksko-Anhaltskej, zahajić. CDU a SPD běštej tomu hižo pjatk přihłosowałoj. Koaliciske jednanja maja so po 21. oktobru započinać.

Syriska chce so wobarać

Damaskus (dpa/SN). Reagujo na turkowsku wojersku ofensiwu na sewjeru sćele Syriske knježerstwo w Damaskusu swójske jednotki do regiona. Syriska armeja chce so na sewjeru „turkowskej agresiji stajeć“, rozprawja statna powěsćernja Sana, bjez toho zo by nadrobnosće mjenowała. Turkowska bě dołho planowanu „Operaciju žórło měra“ minjenu srjedu z nadpadami na syriske pomjezne města zahajiła. Akcija měri so přećiwo kurdiskim jednotkam. Zwjazkowa kanclerka Angela Merkel (CDU) je sej wot Turkowskeje hnydomny kónc akcije žadała.

Opozicija Budapest zdobyła

wozjewjene w: Kraj a swět
póndźela, 14 oktobera 2019 14:00

„Božemje“ Karelo Gotto

Praha (ČŽ/K/SN). Dwaj dnjej knježeše w Čěskej hłuboka žaroba. Pjatk a sobotu rozžohnowała je so ludnosć kraja hłuboko hnuta z w starobje 80 lět 1. oktobra ze­mrětym najsławnišim čěskim spěwarjom, „złotym hłosom Prahi“ a wěrnym narodnym symbolom Karelom Gottom.

Sobotu – tón dźeń bě po wobzamknjenju knježerstwa statne žarowanje – swjećeše Praski arcybiskop Dominik Duda w katedrali swj. Vita na Hradčanach re­kwiem za zemrěteho. Nimo wudowy Ivany, dźowkow Charlotty Elle a Nelli Sofie bě wjele stow přeprošenych hosći přitomnych, mjez nimi prezident Miloš Zeman a premieraj Čěskeje kaž tež Słowakskeje Andrej Babiš a Peter Pellegrini. Arcybiskop Duda w swojim prědowanju rjekny, zo je Gott hódnoty posrědkował, kiž ludźom žiwjenje porjeńšeja a wobohaćeja. Dźiwadźelnica Jiřina Bohdalová wuzběhowaše w swojich wopomnjenskich słowach Gottowy njewšědny talent a jeho dźěłowu prócniwosć, pokazujo zdobom na jeho přistojnosć a noblesu.

wozjewjene w: Słowjanski wukraj
póndźela, 14 oktobera 2019 14:00

Cyrkej šwika teksty biskopa

Drježdźany (dpa/SN). Ewangelska krajna cyrkej ma spisy sakskeho krajneho biskopa Carstena Rentzinga w prawicarskim časopisu Fragmente za njeznjesliwe. W času mjez 1989 a 1992 spisane teksty su elitarne, nacionalistiske a antidemokratiske, rěka we wčera wozjewjenym stejišću. „Wone su z tehdyšeho kaž tež dźensnišeho hladanišća njepřijimliwe.“ Wo tekstach je wša cyrkwinska wyšnosć hakle 11. oktobra zhoniła.

Za swoje jara konserwatiwne nastajenje znaty Rentzing bě minjeny pjatk připowědźił, zo w zwisku z debatu wo swoju wosobinu zastojnstwo krajneho biskopa złoži. Jeho běchu kritizowali, dokelž bě wón swój čas čłon bijaceho zwjazkarstwa był. „Zo bych cyrkej před škodu zachował, sym so rozsudźił, swoje zastojnstwo złožić“, 52lětny připowědźi. Rentzing je wot lěta 2015 krajny biskop Sakskeje.

Rentzing bě nawodnistwu rozłožił, zo je swój čas wozjewjene teksty ze swojeho žiwjenja wutłóčił a zo so za nje hańbuje. Nawodnistwo ewangelskeje cyrkwje chce so 21. oktobra z naležnosću zaběrać.

wozjewjene w: Kraj a swět
póndźela, 14 oktobera 2019 14:00

Jasne dobyće za knježacu PiS

Narodnokonserwatiwni knježa w Pólskej dale z absolutnej wjetšinu

Waršawa (dpa/SN). Narodnokonserwatiwni wostanu w Pólskej dale z najsylnišej politiskej mocu. Knježerstwowa strona Prawo a sprawnosć (PiS) ministerskeho prezidenta Mateusza Morawieckeho je wčerawše wólby parlamenta jasnje dobyła. Tak drje konflikt mjez Waršawu a Brüsselom wjele diskutowaneje justicneje reformy dla dale traje. Tež němsko-pólski poměr wostanje napjaty, dokelž žada sej PiS reparacije Němskeje.

Po dotalnym wuličenju je 43,6 procentow wolerjow za PiS hłosowało. „Tutón wuslědk dawa nam wulki towaršnostny nadawk, smy dowěru přidobyli“, rjekny Morawiecki wyskacym přiwisnikam. Při tym dyrbješe so PiS z raznym napřećiwnym wětřikom bědźić – w kraju „ale tež z wukraja“, Morawiecki potwjerdźi.

wozjewjene w: Słowjanski wukraj

Serbska debata

nowostki LND