Z wudaća: srjeda, 16 oktobera 2019

Dyrlicha wuznamjenja

Esslingen. Myto Andreasa Gryphiusa 2019 spožča Benediktej Dyrlichej. Nakładnistwo Pop w Ludwigsburgu bě serbskeho spisowaćela namjetowało. Přepo­daće myta budźe 14. nowembra w Düsseldorfje. Bywši lawreaća su mjez druhim Günter Eich, Rainer Kunze a Walter Kempowski. Literarne myto Wuměłstwoweje gildy Esslingen spožča z lěta 1957, wot 2009 njeje hižo dotěrowane.

Frankfurtske knižne wiki zahajili

Frankfurt nad Mohanom. Z wysokim wopytom hóstneho kraja Norwegskeje su wčera wječor 71. Frankfurtske knižne wiki zahajili. Na swjatočnym wotewrjenju su so krónprincowaj mandźelskaj Mette-Marit a Haakon kaž tež ministerska prezi­dentka Erna Solberg z Norwegskeje wobdźělili. 7 450 wustajerjow ze 104 krajow prezentuje so hač do njedźele na najwjetšej knižnej přehladce swěta.

Spěwnik za dźěći a młodźinu

Budyšin (SN/CoR). Dzěći Serbskeje pě­stowarnje a Serbskeju zakładneju šulow z Budyšina a Worklec su swoje wobrazy hižo molowali, dźensa su šulerjo z Ralbic do Budyskeho Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła přijěli a jutře a zajutřišim přijědu hišće z Pančic-Kukowa, Radworja a Budyskeho katolskeho dźěćaceho domu, zo bychu swój přinošk k wulkemu molowanskemu projektej „Wokno do přichoda“ přidali.

Fasada NSLDź sta so z wulkej kolažu wobrazow, w kotrejž dźěći pokazaja, kajki sej swět a přichod předstajeja. Štóž je w minjenych tydźenjach wokna dźi­­­wa­dła wobkedźbował, je widźał, zo so tu něšto hiba. Spočatnje bě dźiwadło zašlahane: Wulki čornoběły bager a pusćina. Tydźeń po tydźenju so tónle wobraz změni a wulke pisane molowanki dźěći narunaja symbol zničenja łužiskeje krajiny.

Štó a što tči za serbskimi projektami, kotrež buchu we wobłuku wubědźo­wanja Sakskeho fondsa „Čiń sobu!“ myto­wane? W lětušim serialu Serbskich Nowin chcemy je předstajić.

Hač spěwna skupina Wólbernosće, w kotrejž hižo nimale 25 lět hromadźe skut­kujetaj, hač skupina Přezpólni, kotruž wón nawjeduje abo chór Lipa, kotryž wona nawjeduje – Jadwiga Kaulfürstowa a jeje mandźelski Fabian staj hižo lěta dołho kruta instanca na polu spěwneho hibanja w Serbach. Nětko dźěłataj hromadźe na nowym projekće, kotryž njeje w prěnim rjedźe na připosłucharjow wusměrjeny, ale na spěwarjow. „Stare serbske ludowe spěwy online“ je titul a program projekta, kotryž fond „Čiń sobu!­“ z 5 000 eurami spěchuje.

„Jara so nad projektom wjeselu. Hižo za šulski čas sym so za stare ludowe pěsnje­ zajimował, to je mój konik. Lěta dołho sym wo tym sonił, je wobdźěłać. Je super wěcka, zo móžemoj to nětko zhromadnje z Jadwigu zwoprawdźić“, so dr. Fabian Kaulfürst wjeseli.

Nimale 19 000 ludźi je slědźenski institut Pew wo zjawnym měnjenju w Europje 30 lět po powalenju murje woprašował. Slědźerjo su diferency mjez wuchodnej a zapadnej Němskej nastupajo nastajenje ludźi k mjeńšinam zwěsćili, na přikład k židam.

Washington/Berlin/Budyšin (SN/at). Tendencielnje steja ludźo we wuchodnej Němskej mjeńšinam negatiwnišo napřećo hač wobydlerjo zapadneje Němskeje. We woprašowanju instituta Pew, kotrehož wuslědki su wčera we Washingtonje předstajili, zwurazni 36 procentow wuchodoněmskich wobdźělnikow wotpokazowace stejnišćo přećiwo muslimam, 22 procentow bě to na zapadźe. Židam napřećo je po tym dwanaće procentow woprašanych na wuchodźe negatiwnje nastajene, na zapadźe je to pjeć procentow. Jara jasne je wotpokazanje Romow: We wuchodnej Němskej bě 48 procentow negatiwneho měnjenja, w zapadnym dźělu kraja 34 procentow.

Zajimcam serbsku literaturu zbližić, to běše wotpohlad čitanskeho wječorka wčera w Lipšćanskim Domje literatury, na kotryž bě Sakska literarna rada přeprosyła. W moderaciji Róže Domašcyneje su Jurij Koch, studentka Hańžka Wjeselic, Měrćin Wjenk a Měrana Cušcyna swoje tworjenje publikumej předstajili. Čitanje měło pokaz­ka być na dźensa nastawacu prozu a lyriku dwurěčnych spisowaćelow we Łužicy. Zdobom chcychu zarjadowarjo na te wašnje knježacy klišej „jejkamolowaceje a w drasće rejowaceje mjeńšiny“ zmjechčić. Něhdźe 30 ludźi – čłonojo Sorabije, přećeljo Serbow a dalši zajimcy – čitanja skedźbliwje sćěhowaše. Foto: Kateryna Pikalová

Praha (SN/at). Federalistiska unija europskich narodnych mjeńšin (FUEN) chce nošerjow statnych rozsudow w Čěskej zdobyć, zo bychu woni iniciatiwu Minority SafePack podpěrali. Delegacija FUEN pod nawodom prezidenta Loránta Vincze zetka so minjeny pjatk w Praze z mi­ni­sterskim prezidentom a předsydu knje­žerstwoweje rady za narodne mjeńšiny Andrejom Babišom, z předsydu wuběrka senata za naležnosće EU Václavom Hamplom, předsydu komisije senata za we wukraju bydlacych krajanow Tomášom Czerninom a dalšimi zastupjerjemi.

Kaž FUEN po rozmołwach zdźěli, je sej wona podpěru wažnych zamołwitych za wo­błuk mjeńšinoweho škita w Čěskej zawě­sćiła. Tam „wobsteji wulki zajim knježerstwa a parlamenta, podpěrać narodne mjeńšiny w Europje a tak kulturu a rěčnu wjelorakosć zachować. Je wažne, zo telko čłonskich statow EU kaž móžno iniciatiwu Minority SafePack podpěruje“, zjima prezident Loránt Vin­cze. Delegaciji FUEN přisłušachu zastupjerjo čłonskich cyłkow Čechow a Słowakow w Chorwatskej, Słowakskej a Rumunskej resp. Polakow a Němcow w Čěskej.

Brüssel (dpa/SN). Pod wulkim časowym ćišćom zastupnicy EU a Wulkeje Britaniskeje jednaja, zo bychu so tola hišće na zrěčenje nastupajo brexit dojednali. Rozmołwy su minjenu nóc přetorhnyli. W běhu dnja chcychu so znowa zeńć. Zaměr je dojednanje hač do wječora, zo móh­li zrěčenje statnym a knježerstwowym šefam EU na jutře so zahajacym wjeršku předpołožić. Bjez dojednanja dyrbjał premierminister Boris Johnson po zakonju EU wo podlěšenje brexita prosyć, štož pak wón na žadyn pad nochce.

Namócnosće w Kataloniskej

Barcelona (dpa/SN). Při nowych protestach w španiskej regionje Kataloniskej přećiwo raznym chłostanjam za zastupnikow hibanja njewotwisnosće je minjenu nóc k zražkam mjez demonstrantami a policiju dóšło. Zdźěla zakukleni demonstranća nadběhowachu policistow z praskotakami, blešemi a kamjenjemi a zapalowachu barikady. Policija je znajmjeńša 25 ludźi zajała. Najwyše španiske sudnistwo bě nawodow separatistow k jastwu hač do 13 lět zasudźiło.

Merkel a Macron so zetkataj

Zahubny taifun je sej w Japanskej znajmjeńša 74 smjertnych woporow žadał, wjace hač 200 ludźi so zranichu. Njewšědnje sylny orkan „Hagibis“ bě minjeny kónc tydźenja ze zliwkami nad krajom cychnował. Wosebje potrjecheny je sewjerowuchodny dźěl kraja. Ludźo běchu tam hižo 2011 z woporom zemjerženja a tsunamija z tysacami mortwymi. Foto: dpa/Taketo Oishi

Nadróžnym wuměłcam w Praze je wotnětka zakazane, w hoberskich zwěrjećich kostimach wustupować. Wotpowědny wukaz je wot wčerawšeho płaćiwy. Zasadnje njejsu žane kostimy wjace dowolene, kotrež „proporcije dorosćeneho čłowjeka“ přesahuja. Kritikarjo dawno šwikaja, zo so tajke kostimy do historiskeje kulisy města njehodźa, kotraž je swětowe kulturne herbstwo UNESCO. Zakazane je tež zhotowjenje hoberskich mydłowych pucherjow, dokelž je mydłowy maz za pěškow strašny, kaž rěka.

Drje najstarši muž Němskeje je w Saksko-Anhaltskej swoje 114. narodniny woswjećił. Havelbergski měšćanosta Bernd Polosky je jubilara Gustava Gernetha wčera wopytał a po tym zdźělił, zo starc tež dźensa hišće rady słódkosće jě. Wotpowědujo tomu bě prezentny košik měšćanosty ze słódkosćemi pjelnjeny.

Berlin/Ankara (dpa/SN). Zwjazkowy sejm je so dźensa na próstwu Lěwicy z turkowskej wojerskej ofensiwu na sewjeru Syriskeje zaběrał. Wšitke frakcije su sej přezjedne, zo měło so zasadźenje přećiwo kurdiskim milicam YPG tak spěšnje kaž móžno skónčić. Wulka njepřezjednosć pak knježi w tym, kak móhli turkowskeho prezidenta Recepa Tayyipa Erdoğana nuzować, jednotki zaso wróćo sćahnyć. Zwjazkowe knježerstwo je ofensiwu drje „najraznišo“ zasudźiło, konkretne sankcije njeje pak dotal wobzamknyło.

Jenička naprawa Němskeje je dotal wobmjezowanje eksporta bróni do Turkowskeje. Tak njeje dowolene, brónje do Turkowskeje słać, kotrež móhli w konflikće wužiwać. Druhe wojerske wudźěłki njejsu potrjechene. Praktiske wuskutki dźělneho zakaza eksporta wostanu tuž poměrnje snadne.