Z wudaća: pjatk, 29 nowembera 2019

Pohladnicy powědaja wo dawnych časach,­ swědča wo podawkach a ludźoch.­ Alfons Handrik wotkrywa nam swět, na kotryž smy w minjenych lětach nimale pozabyli.

Dźensa předstajena pohladnica dopomina nas na stawizny Hórkow a pokazuje na wšelke městnosće, kotrež spožčichu wsy swojorazny napohlad.

Hdyž přijědźeš z Chrósćic do bywšeje skałarskeje wsy, widźiš před sobu kaž před něhdźe dźewjeć lětdźesatkami w dole mjeztym tež nimo wšěch rjenje hladanych starych domow wjacore nowo­twary. A kaž nam něhdyši wid z Hórkow do daliny pokazuje, su tež lětsa při rjanym wjedrje hladajo do sewjera za holu zna­zdala widźeć wěže milinarnje Čorna Pumpa a dale hišće te Hamorskeje­ milinarnje.

Prawiznikaj Gerda Queißerowa a Handrij Suchy zhladujetaj na swoju rólu posrědkowarja w stawku jatych 1989 w Budyšinje

Do podawkow politiskeho přewróta 1989/1990 w Budyšinje słuša zběžk jatych w jastwje, „Žołta běda“ mjenowanym. Stražnicy wuhladachu 30. nowembra 1989 wjacore namołwy k stawkej. Jeći so spjećowachu dźěło w produkciskich halach nastupić. Wobkru­ćichu stawk z njewupłaćenej mzdu. W rozmołwje z nawodu jastwa pře­po­dachu katalog žadanjow, w kotrymž wusahowaše hnydomna amnestija. Dźeń na to, 1. decembra, wu­tworichu prowizoriske swójske zastupnistwo, tak mjenowany stawkowy komitej. Połoženje pak so dale přiwótřeše.

Pomoc wotwonka bu přiwołana, wo kotruž staj so dźensa 89lětna Budyska prawiznica Gerda Queißerowa a Handrij Suchy (nětko 61), tehdy prawiznik w Lubiju, starałoj. W rozmołwje ze Serbskimi Nowinami zhladujetaj Serbowka a Serb na wichorojte dny před 30 lětami:

Poprawom je to kaž wulki swójbny swjedźeń. Dźeń wotewrjenych duri na Budyskim Serbskim gymnaziju je wulke zetkanje ludźi. Tak přińdu ći, kotřiž su tam jónu wuknyli, a nětčiši šulerjo. Wosebje pak wobhladuja sej gymnazij ći, kotřiž chcedźa tam jónu wuknyć. Michelle Meltke, Florentine Kahl a Clara Rauschmaier šulski dom hižo cyle derje znaja. Wone su nětko šulerki 5. lětnika gymnazija a su do toho hižo do Serbskeje zakładneje šule Budyšin chodźili. Tak njemějachu daloko na gymnazij, ale jenož runu smuhu přez šulski dwór. Holcy powědaja, zo su dotal wšitcy jara přećelni a zdwórliwi, wosebje wučerjo. Serbšćinu wone dale wuknu a hižo tój­što rozumja. Nětko chcedźa ju lěpje rěčeć nawuknyć. Wulke je wjeselo, zo wuknu nětko zhromadnje z přećelemi, kotrychž hižo z pěstowarnje znaja. A nowych přećelow su tež namakali. Po šuli hraja inline-hokej abo zwučuja z dźesać porstami na tastaturje pisać.

Foće: Feliks HazaNapjatu nowu hodownu sta­wiznu je awtorka Dorothea Šołćina pod titulom „Jank a Majka w njebjesach“ za dźěći wot štyrjoch lět napisała. Njedawno čitaše awtorka z nowostki šulerjam 1. lětnika Chróšćanskeje zakładneje šule, za čož so jej wutrobnje dźakowachu. Nimo powědančka su w knize tež rjane barbne ilustracije, kotrež čitarja abo připosłuchaceho tak prawje na hodowny čas přihotuja. Friederike Ablang je wobrazy zhotowiła. A wo čim hodowna kniha jedna? Na torhošću wosrjedź stareho města je dźeń do patoržicy wulki tohuwabohu. A Jank a Majka chcetaj wězo pódla być! Chcetaj kaž druhe dźěći z hoberskim kołom sobu jěć, kotrež je wjetše hač hodowna jědla a z kotrehož cyłe město přewidźiš … Na, sće nětko wćipni, kak stawizna dale dźe? Bianka Šeferowa

M Ć G Z Ł

Slědowace słowa z 3–11 pismikami dyrbiće tak zapisać, zo dospołna křižowka nastanje. Jako pomoc su někotre pismiki hižo podate. 3 pismiki: akt, bur, juh, Lea, one, RTL 4 pismiki: twar 5 pismikow: arena, całta, darmo, depot, drama,

Gorki, mjeza, nomen, pasle, sotra,

wrota, žonop 6 pismikow: antena, nalika, wobjed 7 pismikow: element, kosćiki, martrar, nablaku,

paradiz, patrona, přistaw 8 pismikow: łahodnje, narodowc 9 pismikow: samowrota, potrjebna 11 pismikow: gratulacija

Stabilne dźěłowe wiki

Budyšin. Dźěłowe wiki we wuchodnej Sakskej su dale stabilne. Kónc nowembra bě 16 094 bjezdźěłnych, šěsnaće wjace hač w oktobrje. To wotpowěduje kwoće 5,7 procentow, kaž Budyska agentura za dźěło informuje. Aktualnje su so prěnje wosoby z powołanjom, kiž wot wjedra wotwisuje, bjezdźěłne přizjewili. Jednaćelka Budyskeje agentury Ilona Winge-Paul skedźbnja tuž na sezonowy pjenjez krótkodźěłacym.

Maja noweho jednaćela

Miłoćicy. Ratarske předewzaće w Mi­łoćicach ma noweho jednaćela. Pawoł Matka z Konjec přewozmje wotnětka nawod­nistwo, kaž towaršnicy wčera na zhro­madźiznje wobzamknychu. Dotalny šef Stefan Wawrich je wo wuwjazanje prosył, čemuž towaršnicy wotpowědowachu. Młody Serb Pawoł Matka bě hižo někotre lěta Stefana Wawricha podpěrał.

Słowo lěta předstajili

Nowy wjeršk zymskeje zaběry maja wot dźensnišeho we wobłuku Wjacławskich wikow w Budyšinje. Na Butrowych wikach napře­ćo financnemu zarjadej wabi smykanišćo hač do 6. januara wšitkich, zo bychu na smykačach swoje koła wjerćeli. Budki na kromje dožiwjenje wudospołnjeja, wone su tak dołho wočinjene kaž smykanišćo same. Claudia Muschick prezentuje tule specifi­ske smykače, kotrež maš sej za popłatk wupožčić, a sanje za mjeńše dźěći. Zastup je bjezpłatny. Foto: SN/Maćij Bulank

Budyšin/Zhorjelc (SN/at). Na za kónc tydźenja připowědźene akcije towaršnostneje njeposłušnosće zwjazkarstwa „Ende Gelände“ we Łužicy stej Budyski a Zhorjelski wokrjes ze zakazom zhromadźowanja pod hołym njebjom reagowałoj, dokumentowanym we wčera wozjewjenymaj powšitkownymaj postajenjomaj wokrjesow. Nichtó njesmě tam zarjadowanja přewjesć abo so na tajkich wobdźělić. Zakaz płaći wot dźensnišeho w 0 hodź. hač do njedźele w 24 hodź. Potrjechene w Zhorjelskim wokrjesu su areale Wochožanskeje a Rychwałdskeje jamy kaž tež Hamorskeje milinarnje. W Budyskim wo­krjesu je to železniska čara LEAG stajnje we wobłuku koridora 50 metrow po woběmaj stronomaj kolijow. Zawrjena je Sprjewina dróha mjez Hamorom a Nowym Městom. Busy pak tam jězdźa.

Kaž „Ende Gelände“ dźensa zdźěli, chce přećiwo zakazam prawnisce postupować. „Swoboda so zhromadźować je elementarne zakładne prawo w demokratiji. Wobstatk toho je, sej městnosć protesta wólnje wuzwolić směć“, rjekny prawiznik Michael Plöse. Wón zwjazkarstwo w tym padźe juristisce zastupuje.

Zakłady za masterski plan za wozrodźenje delnjoserbšćiny zwěsćili

Choćebuz (SN/MiR). Delnja Łužica zaběra so hižo wjacore lěta pod hesłom „Jo, za tebje 2.0“ z perspektiwu delnjoserb­šćiny. Tak chcedźa zdźěłać masterski plan, wo kotryž so předewšěm serbska akciska syć stara. Zapřijate su do njeje serbske institucije a towarstwa, braniborskej minis­terstwje za wědomosć, slědźenje a kulturu (MWFK) kaž tež za kubłanje, młodźinu a sport (MBJS). Na swojim njedawnym zeńdźenju su čłonojo syće zwěsćili, zo přińdu za zdźěłanje masterskeho plana aktiwity wosebje z kruhow, kotrež njejsu institucionelnje na serbske temy wjazane. „Na tamnym boku su wjacore institucije, kotrež su dźěl syće wědźeć dali, zo nimaja kapacity, masterski plan zestajeć, byrnjež za wozrodźenje delnjoserbšćiny trěbny był“, rozłožuje referent krajneje społnomócnjeneje za naležnosće Serbow w MWFK a koordinator serbskeje akciskeje syće Měto Nowak. W meji bě syć zjawnje namołwjała, zdźěłać plan „Ducy do přichoda“.

Němcy (pi/SN). Čłonojo župneho předsydstwa župy „Handrij Zejler“ su na swojim wčerawšim wuradźowanju w Němcach Gabrielu Linakowu jednohłósnje za swoju rěčnicu wuzwolili. Wona budźe župu wot januara w zjawnosći zastupować, doniž župna hłowna zhromadźizna noweho župana resp. nowu županku njewuzwoli. Dotalny župan Marcel Brauman dźěłoweho městna na Domowinskim zarjedźe wot spočatka 2020 dla funkciju kónc lěta złoži, wostanje pak dale­ čłon župneho předsydstwa.

Zhromadnje z regionalnej rěčnicu Sonju­­ Hrjehorjowej su so čłonojo gre­mija na klětuše župne projekty dojed­nali, mjez druhim na kubłansku jězbu do Wendlanda. Diskusiju wo móžnej fu­zi­ji­ župow maja za njetrjebawšu, wšako ma župa dosć mocow, dołhodobnje regionalnym potrjebam Serbow we Wojerowskim regionje wotpowědować.