Z wudaća: pjatk, 10 januara 2020

Washington/Teheran (dpa/SN). Po znjezboženju ukrainskeho pasažěrskeho lětadła njedaloko Teherana kopja so pokiwy na to, zo je Iran lětadło mylnje wottřělił. Knježerstwje w Kanadźe a Wulkej Britaniskej matej po swójskich informacijach pokazki na to, tež w USA wersiju sćěhuja. Lětadło ze 176 ludźimi bě srjedu na zemju zrazyło. Nichtó njebě přežiwił. Krótko do toho bě Iran wojerskej zepěranišći USA w Iraku z raketami nadpadnył.

Iran je mjeztym fachowcow z druhich krajow, mjez druhim z USA, přeprosył, zo bychu přičinu katastrofy sobu přepytowali. Kaž ameriski zarjad za transportnu wěstotu we Washingtonje informowaše, chce so na přeslědźenju wobdźělić.

Kanadiski premierminister Justin Trudeau zdźěli, zo ma knježerstwo kraja dopóznaće „z wjacorych žórłow, tež wot zwjazkarjow“, zo su lětadło wottřělili. Mjez woporami je 63 Kanadźanow.

Pólska wuprajenjow ruskeho prezidenta Wladimira Putina dla rozhorjena

Waršawa. Pólski prezident Andrzej Duda njepojědźe na swjatočnosće wopominanja holocausta, kotrež budu 23. januara w israelskim židowskim wopomnišću Yad Vashem. Najebać wjacore diplomatiske interwencije njeje Pólska žanu pozitiwnu reakciju na swoje žadanje dóstała, zo měł jeje prezident tam porěčeć. „Njewidźu žanu přičinu, čehodla smědźa nawodźa Ruskeje, Němskeje a Francoskeje kaž tež zastupnicy Wulkeje Britaniskeje a USA­ na tajkim městnje k tajkej składnosći rěčeć, nic pak prezident Pólskeje.“

Andrzej Duda skedźbnja na to, zo je Pólska kraj, z kotrehož najwjace woporow holocausta pochadźa – tři miliony Židow. Zo pólskemu prezidentej zadźěwaja, wo tutych woporach rěčeć, „je dyr přećiwo zajimam­ Pólskeje a přećiwo tym, kotřiž su swoje žiwjenje woprowali, zo bychu Židam pomhali. Je to předewšěm sfal­šowanje historiskeje wěrnosće.“

Jeho mjeno ma słowjanski raz. Na wotpowědne prašenje je nowy knježerstwowy społnomócnjeny za naležnosće Serbow w Braniborskej Tobias Dünow wčera přewšo wotewrjenje wotmołwił. Powědaše wo tym, kak staj jeho staršej z tymle po­zdatnym słowjanstwom wobchadźałoj. A runje tak, zo je jemu po powołanju do zastojnstwa­ Delnjoserb słowjanski pochad jeho swójbneho mjena rozkładł. To je w nowym zamołwitym hłuboki zaćišć zawostajiło, wšako čuješe so sam wobkrućeny: Wo legendźe, zo korjeni jeho swójbne mjeno w prjedownikach hugenotskeho pochada w Francoskej, wšak sam přeswědčeny njebě. Kóncowka -ow je drje poměrnje jasne znamjo na słowjanstwo. Jeho nan ze zadnjeje Pomorskeje pochadźa, swoju mać mjenowaše w Düsseldorfje narodźeny politikar „frankofilnu“ Porynčanku. Tak bě žórło woneje legendy chětře wopisane. Wčera začuwany zajim Tobiasa Dünowa za serbstwo na městnje snano tež z jeho korjenjemi zwisuje. Axel Arlt

Trier (dpa/SN). Něhdźe dźesać lět po wotkryću skandala znjewužiwanja w katolskej cyrkwi Němskeje njeje po měnjenju iniciatiwy „Róžkate blido“ na mnohich městnach hišće „žane woprawdźite rozswětlenje a předźěłanje“ widźomne. Je „někotrych swětłownjow w krajinje“, kaž nastupajo klóšter Ettal abo Regensburgske tachantske wróbliki. Hewak pak „so wšitko hakle započina“, praji rěčnik iniciatiwy Matthias Katsch na naprašowanje powěsćernje dpa.

Katsch bě w januaru 2010 wotkryće skandala znjewužiwanja dla na Berlinskim kolegu swj. Kanizija sobu nastorčił. Wón přisłuša tež komisiji fachowcow zwjazkoweho knježerstwa, kotraž skandal předźěłuje. Dale so nadźija, zo biskopja skónčnje njewotwisnemu a transparentnemu přeslědźenju splažneho znjewužiwanja po jednotnych směrnicach přihłosuja. Potom móhli njewotwisni fachowcy archiwy biskopstwow přeslědźić a „njewotwisnje wot wosobinow zamołwitosće přirjadować“, štož njeje so dotal hišće stało. Towaršnostnje drje je so wjele stało, z wida potrjechenych pak bě minjeny­ lětdźesatk „zhubjeny čas“.

Na Berlinskim pohrjebnišću Lichterfelde su wčera bywšeho gymnazialneho wučerja a mnohostronskeho serbskeho prócowarja Měta Pernaka pochowali, kiž bě 8. decembra 81lětny zemrěł. Mjez něhdźe 120 žarowacymi bě połojca Serbow z Hornjeje a Delnjeje Łužicy. Dwurěčne němsko-delnjoserbske kemše swjećeštaj fararjej na wuměnku Helmut Hupac z Prjawoza a Cyril Pjech z Berlina, kiž je tež prědował. Měto Pernak bě na serbskim rěčnym polu tójšto zdźěłał a skutkowaše mjez druhim 13 lět jako předsyda Maśicy Serbskeje. Foto: Ludwig Sachsa

W srjedźišću wot generalneje hudźbneje direktorki Ewy Strusińskeje dirigowaneho nowolětneho koncerta Noweje Łužiskeje filhar­monije njedźelu, 12. januara, w 16 hodź. na žurli Kamjenskeho hotela „Město Drježdźany“ steji Madźarska. Na spočatku programa zaklinči uwertira operety „Hrabinka Mariza“ komponista Emmericha Kálmána. Foto: SN/Hanka Šěnec

Zaso je so nowe lěto započało. Lětoličba je hinaša, na čož dyrbiš so najprjedy raz zwučić, hewak pak so ničo wulce změ­niło njeje. Hdyž njebychu ludźo silwester po tysa­cach rakety do njebja třěleli a kaž cybnjeni praskali, drje přechod ze stareho lěta do noweho ani pytnył njebych.

Před 30 lětami bě to tu hinak. Tehdy bě z nowym lětom zwjazane njesměrne, haj swět spowalace přeměnjenje. Tak zapisa basnik, spisowaćel a publicist Benedikt Dyrlich 14. februara 1990 do swojeho dźenika: „Dale wjele euforije a nadźije, skepsisy a pohłušenosće. Wšo naraz. Wšo pod běžnej wotměnu a wšědnymi změ­nami. Jónu tak, potom zas hinak a znak.“

Zapisk je z mnohimi dalšimi wozje­wje­ny w druhim zwjazku jeho doku­menta­riskeje awtobiografije „Doma we wućekach“, kotryž je loni w nowembrje w Lu­dowym nakładnistwje Domowina wušoł. Wotbłyšćuje wosebitu situaciju w dźeń a bóle rozpadowacej Němskej demokra­tiskej republice po politiskim přewróće.

Pjatk 10. a 11.1.   Kubłanske wiki w Choćebuzu

  20:00 Jolka-swjedźeń w Nuknicy pod hesłom „Sioux tepi­ bozanku“

Njedźelu 12.1. 10:00 Nowolětne pućowanje Róžeńčanskich młodych swójbow

  16:00 Nowolětny koncert Noweje Łužiskeje filharmonije na žurli Kamjenskeho hotela „Město Drježdźany“

  17:00 Předstajenje inscenacije „Namrěwstwa dla zawrje­ne“ z lajskej dźiwadłowej skupinu Kulowskeho Bratrowstwa w Chrósćicach

Póndźelu 13.1. 19:00 Literarna rozmołwa „Přechody“ w Kamjenskej měšćanskej bibliotece

Wutoru 14.1. 17:00 Dźeń wotewrjenych duri na Ralbičanskej wyšej šu­li

  19:00 Přednošk „Drohotnosće Radeburgsko-Łužničanskeje hole“ w Kamjenskim Muzeju zapadneje Łužicy

Pjatk 17. do 20.1.   Swjedźenske dny składnostnje 600lětneho wobstaća bratstwa swjateho Bosćana w Chrósćicach

njedźelu hornjoserbsce

11:00 Łužica tutón tydźeń z powěsćemi tydźenja a z hudźbu

11:20 125lětny jubilej chóra Lilija

11:45 22. jolka-swjedźeń w Nuknicy– kajki bě lětsa program?

12:00 Nabožne wusyłanje

 (Clemens Hrjehor)

po tym zbožopřeća

delnjoserbsce

12:30 Aktualny magacin z powěsćemi tydźenja 

13:00 To bě lěto 2019 (druhi dźěl) – wažne podawki a zarjadowanja w přehledźe

13:40 Nabožne wusyłanje

 (Cyril Pjech)

po tym gratulacije

Budyšin (SN). Před dokładnje 30 lětami, w januarje 1990 bě wona na wjeršku dźěła­ – Narodna zhromadźizna, jenička serbska opoziciska skupina we Łužicy. Wosebje za kulojtym blidom je tale iniciatiwa politiski přewrót w Serbach zasadnje wobwliwowała. Přewrótej kaž tež koncertej w Chróšćanskej „Jednoće“, Hórnikowemu domej a dalšim temam wěnuje so jutře, 11. januara, w 11.45 hodź. Wuhladko, telewizijny magacin MDR.