Z wudaća: štwórtk, 10 septembera 2020

Tele dny je w LND nowa kniha Jurja ­Kocha „Gruben-Rand-Notizen“ wušła. Cordula Ratajczakowa je so ze spisowaćelom rozmołwjała.

Knježe Kocho, zakład nowostki je Waš dźenik z 1990tych lět. Kak je wón nastał?

J. Koch: Poprawom njejsym wobstajny pisar dźenika. Z wulkim zajimom čitach dźeniki wulkeho humanista Victora Klemperera. Wobdźiwam, kak konsekwentnje je wón kóždy dźeń pisał a tak dramatiske wuwiće w času nacionalsocializma dokładnje dokumentował. Te­hdy sej prajach, zo by snano derje było, tajke zapiski sej dowolić w hinašim dramatiskim času, jako je so Rogow wot­bagrowanju wobarał. Rogow bě takrjec mój teren blisko Choćebuza, hdźež sym sej druhu domiznu namakał. Běch ni­male kóždy druhi dźeń w Rogowje – nic jenož jako wobkedźbowar, ale tež jako wobdźělnik spjećowanja. Z toho nasta wobšěrny dźenik, wopřijacy tohorunja priwatne swójbne kaž tež politiske na­ležnosće. Njemějach ženje wotpohlad to wozjewić. Myslach sej, zo sej jón swójbni jónu wobhladaja. Někomu sym powědał, zo tajke něšto mam, a potom je so lektor LND na mnje wobroćił.

Waš angažement ma předstawiznu.

Tři šule potrjechene

Budyšin. Mjez wčera zwěsćenymi wo­som­ nowymi koronainfekcijemi w Bu­dyskim wokrjesu su třo šulerjo – a to z Kamjenskeho powołanskošulskeho cen­truma, z Ewangelskeho šulskeho cen­truma w Husce a ze Zakładneje šule Frankenthal. Kontaktne wosoby buchu do karanteny pósłane, dalše testy hišće přewjeduja. Strowotniski zarjad mjenuje 26 aktualnje schorjenych. W běhu sydom dnjow bě 18 nowonatyknjenjow.

Wjace kradnjenych awtow

Berlin. Braniborska, Saksko-Anhaltska, Sakska a Mecklenburgsko-Předpomorska steja na čole lońšeje statistiki wo kradnjenych awtach w Němskej, kotruž je cyłkowny zwjazk Němskeho zawěsćenskeho hospodarstwa dźensa předstajił. Tež Hamburg a Bremen matej wulku ličbu­, wšako su wulkoměsta mjez paduchami awtow woblubowaniše.

Mjenje CO2 wustorkowali

Naročna a načasna narěč w Kamjencu wulki wothłós žnjała

Kamjenc (JK/SN). W rjedźe Kamjenskich narěčow, kotrež organizuje Kamjenski projekt za recepciju Gottholda Ephraima Lessinga, je so wčera wječor žurnalistka Jana Simon słowa jimała. Wnučka zna­teje spisowaćelki Christy Wolf dźěła jako swobodna awtorka mjez druhim tež za no­winu Die Zeit. W minjenym času za­běraše so přewažnje z politiskim a towaršnostnym połoženjom w Němskej. Jeje dopóznaća a prócowanja, podać pokiwy k interpretaciji wšelakich towaršnostnych wuwićow a situacijow, běchu tež wobsah jeje wčerawšeje narěče na temu: „Što nas hišće hromadźe dźerži?“

Temowa kolesowarska šćežka Serbske impresije je w Delnjej Łužicy tuchwilu na wokrjes Sprjewja-Nysa wobmjezowana. Krajnoradny zarjad w Lubinje wotpohladuje, čaru na serbsku sydlensku kónčinu we wokrjesu Dubja-Błóta rozšěrić. Prócowanja su wobstatk wjetšeho projekta hromadźe ze Serbskim kulturnym turizmom w Delnjej Łužicy.

Lubin/Slepo (SN/at). Jedna z aktualnych projektowych idejow we wokrjesu Dubja-Błóta je, tamniši serbski sydlenski rum z wobstejacej temowej kolesowarskej šćežku Serbske impresije zwjazać. „Wobstejaca čara wjedźe po Bórkowach a při Bismarckowej wěži naprawo dale do Smogorjowa. Nalěwo dźe do Běłeje Góry, tam móhli nawjazać“, rozłožuje Sabrina Kuschy, wot februara hłownohamtska społnomócnjena za naležnosće Serbow na Lubinskim krajnoradnym zarjedźe.

Budyšin (SN/at). Wjace hač sto listo­nošow a listonoškow pósta je so dźensa dopołdnja na naměsće před Němsko-Serbskim ludowym dźiwadłom w Budyšinje na warnowanskim stawku wob­dźěliło. W rozdźělowanskim centrumje Ottendorf-Okrilla bě jich w nocy 70, zdźěli posłužbowe dźěłarnistwo ver.di na naprašowanje. Pozadk stawka je přiwótřeny tarifowy konflikt. „Koncern Němski póst je w koronakrizy derje zasłužił. Zo pak při­stajenym w běžnych tarifowych jednanjach jenož połdra procenta wjace mzdy přicpěwa, jich njesměrnje rozhorja“, rjekny Jens Göbler, krajny fachowy sekretar ver.di Drježdźany/wuchodna Sakska našemu wječornikej.

Hižo w 2 hodź. započa so warnowanski stawk w Drježdźanskim rozdźělowanskim centrumje. Tež w Kamjenicy a Zwickauwje su póstownicy dźěło złožili. Kaž ver.di Sakskeje trochuje, budźe jich w běhu dnja wjace hač 800 stawkowacych.

Dźěłarnistwo ver.di žada sej w tari­fowych jednanjach 5,5 procentow wjace mzdy za nimale 140 000 přistajenych po cy­łym Zwjazku. Přichodne jednanske koło budźe 21. a 22. septembra.

San Francisco (dpa/SN). Zahubne lěsne wohenje w Kaliforniskej su sej tři dalše smjertne wopory žadali. Wohnjowi wobornicy namakachu w powostankach wotpaleneho statoka we wobwodźe Butte County tři spalene ćěła, kotrež njemóžachu dotal hišće identifikować. Ličba smjertnych woporow w kónčinje North Complex Fire 300 kilometrow sewjernje San Francisca je tak na jědnaće rozrostła. Płomjenja su po informacijach wohnjoweje wobory 2 000 twarjenjow wobškodźili abo dospołnje zničili.

Chinscy studenća wupokazani

Washington (dpa/SN). Knježerstwo USA je wot junija wjace hač tysac chinskim studentam „narodnych wěstotnych přičin“ dla zakazało do kraja přińć. Zakład toho je wukaz prezidenta Donalda ­Trumpa z kónca meje. Wón chcył tomu zadźěwać, zo chinske wójsko studentow w USA za industrijnu a slědźensku spionažu zasadźa. Rěčnica ameriskeho wonkowneho ministerstwa na to skedźbni, zo jedna so jenož wo jara mału skupinu studowacych. „Legitimni studenća“ z Chiny su dale ­witani.

Dźeń a mjenje družin

Drježdźany (dpa/SN). Sakska statna ministerka za europske naležnosće Katja Meier (Zeleni) je zwjazkowe knježerstwo namołwjała, ćěkancam na grjekskej kupje Lesbos pomhać. „Grjekska trjeba nětko nu­znje pomoc tamnych čłonskich statow EU“, rjekny Meier dźensa na kromje konferency ministrow za Europu w Posaarskej. Zwjazkowe knježerstwo dyrbjało po zahubnym wohenju w lěhwje ćěkancow Moria spěšnje technisku a humanitarnu pomoc poskićić a potrjechenym zmóžnić do Němskeje přińć.

Sakska ministerka za integraciju Petra Köpping (SPD) praji, zo dyrbjał Zwjazk nětko nuznje swój kontingent ćěkancow rozšěrić abo krajam składnosć dać, swójski program přiwzaća ćěkancow zwoprawdźić. „Jako swobodny stat bychmy k tomu kmani byli, tež sakske komuny kaž Lipsk bychu zwólniwe byli“, zwurazni Köpping w Drježdźanach. Lěhwo Moria z 12 600 ćěkancami bě so w nocy na srjedu nimale dospołnje wotpaliło.

Podstupim (dpa/SN). Afriska swinjaca mrětwa je prěni króć w Němskej dopokazana. Chorosć běchu pola zahinjeneho dźiwjeho swinjeća blisko pólskeje mjezy we wokrjesu Sprjewja-Nysa zwěsćili, kaž zwjazkowa ratarska ministerka Julia Klöckner (CDU) dźensa w Berlinje zdźěli. „Podhlad je so bohužel jako prawy wopokazał.“ Do toho bě Friedricha Löfflerowy institut na kupje Riems w Baltiskim morju wobkrućił, zo jedna so woprawdźe wo afrisku swinjacu mrětwu. „Mrětwa njeje za čłowjeka strašna“, Klöckner rjekny, „za dźiwje kaž tež za domjace swinje porno tomu je smjertna.“

Krajne a komunalne krizowe centrumy swoje plany w padźe wudyrjenja mrětwy mjeztym aktiwizuja a naprawy přihotuja. Wudyrjenje mrětwy móhło masiwne hospodarske sćěhi za plahowarjow swini měć. Tak móhł eksport swinjaceho mjasa do krajow zwonka Europskeje unije, na přikład do Azije, wotpadnyć. Za eksport do Chiny je wobkrućenje trěbne, zo njeje Němska wot swinjaceje mrětwy potrjechena.

Lawreatka literarneho Nobeloweho myta namołwja do rozmołwow

Minsk (dpa/SN). Hladajo na dale trajace protesty w Běłoruskej je lawreatka Literarneho Nobeloweho myta Swjetlana Aleksijewič amtěrowaceho prezidenta Aleksandera Lukašenka namołwjała z wobydlerjemi so rozmołwjeć. „Lukašenko praji, zo njebudźe z dróhu rěčeć. Ale dróha – to su statysacy ludźi, kotřiž kóždu njedźelu a kóždy dźeń na dróhu du“, wuswětla 72lětna spisowaćelka we wčera wozjewjenej zdźělence běłoruskeho PEN-centruma w Minsku. „To njeje dróha, to je lud.“