Z wudaća: štwórtk, 01 apryla 2021

Jutrowne spěwanje je nałožk, kotryž w katolskich kónčinach skerje njepěstuja. Ale wokoło Wojerec, Slepom a samo w Janšojcach žony jutrowne kěrluše zanošuja, při čimž su narodnu drastu wot­powědneje kónčiny zhoto­wane. Lěta 2012 su pak tež we Wuježku starodawnu tradiciju wožiwili. Kaž słónco schadźa, swjeća tam zrowastanjenje Jezusa Chrystusa. Na wobrazu widźiće spěwarki w Čornym Chołmcu. Foto: Gernot Menzel

Michał Paška lětsa 50. raz křižer a 40. raz kantor Baćońskich křižerjow

Bychu-li 2020 křižerjo jěchać móhli, by so tónle přinošk hižo před lětom wozjewić móhł. Korony dla pak žane křižerske procesiony po puću być njesmědźachu a tuž tež jubilarojo žadyn slěborny abo złoty wěnčk při sukni přityknjeny měć njemóžachu. Ćim bóle so woni wjesela, zo móža to lětsa nachwatać, hačrunjež drje za nikoho z nich jubilej w srjedźišću njesteji.

Zo chcu so z Michałom Pašku w Baćonju raz wobšěrnišo rozmołwjeć, běch jemu hižo lěto do toho připowědźił, jako na njeho do jutrow zazwonich, zo bych kaž kóžde lěto křižerske nowosće zhonił. 2019 wšak jich přewjele njeměješe, „ale klětu pojěcham 50. raz a nimo toho budu 40. raz kantor“, wón tehdy připo­wědźi. Jako jeho loni spočatk póstneho časa wopytach, wjedro hišće žane jutrowne njebě. Ćim lěpje bě Baćonjan ­na mój wopyt přihotowany. Dokelž ­wón jara dokładnu statistiku „swojeho“ křižerskeho procesiona wjedźe, móže tuž někotružkuli zajimawostku powědać a ju tohorunja z lětoličbu potwjerdźić.

Nihdźe druhdźe njejěchał

Galiciska – region na sewjerozapadźe Iberiskeje połkupy njeje jeno znateho putniskeho města Santiago de Compostela dla woblubowana dowolowa kónčina. Tónle dźěl Španiskeje z oficialnym mjenom Comunidade Autónoma de Galicia je pisany blečk w multikulturnej južnej Europje.

Dudy, narodny hudźbny nastroj Galicičanow, symbolizuja historiski zwisk ke Keltam. Galicišćina, kotruž wšědnje tři miliony ludźi wužiwaja, je susodnej portugalskej rěči jara podobna. Respekt před mytiskimi bytosćemi, kaž stej to chodojta a wiła (sonina), pokazuje na to, zo na bywšim „kóncu swěta“ přirodne a nad­zemske mocy w předstawach tudyšich wobydlerjow hišće wulku rólu hraja. Stare keltiske a nowše křesćanske tradicije so tu měšeja.

Chróšćanska medijowa wuhotowarka Dawina Suchec balansuje na mjezy kreatiwity, rjemjesła a techniki

Pod (nad)wopřijećom design sej najskerje kóždy něšto poměrnje konkretne předstaja a móže za to tež přikłady mjenować. Přiwšěm – abo snano runje tohodla – njehodźi drje so žana powšitkownopłaćiwa definicija terminusa nastajić. Tak rěčimy na přikład wo designu mody, jězdźidłow abo šmóratkow, štož tež wopak njeje. Tola to by hesło ryzy na to wobmjezowało, kak něšto wupada. Wšako so dosć fachowcow z tym zaběra, kak sej najelegantnišo do awta zalězć, kak drasta najkmańšo sedźi abo kak ergonomisce so handy posłužuje. Njeje potajkim jeničce wažne, dobry optiski zaćišć tworić (a tuž wěstu kwalitu sugerować); je runje tak wažne, zo hodźa so produkty zmysłapołnje wužiwać. Střeća ma design tomu słužić, marku wot marki rozeznawać móc (abo jej zmóžnić so z cuzymi pjerami pyšić, kupcow tak často za nós poměwši) resp. tak mjenowane žro marki po cyłej paleće produktow reprezentatiwnje rozšěrić.

Loni w hodownym času je sej młodostny w Ralbicach wutroby kemšerjow zdobył, a to na njewšědnym instrumenće. Simeon Wjesela je 26. decembra na kemšach w Ralbičanskej cyrkwi mjenujcy na harfje hudźił.

W Delanach cyle normalne

Dwanaćelětnemu to ničo wosebite njeje. Přećeljo, sobušulerki a sobušulerjo to wědźa. „Jako wo tym zhonichu, zo na harfje hraju, su woni cyle normalnje reagowali“, powěda Simeon. Po zdaću je tuž w Delanach tež cyle normalne, zo hólčec, kiž chodźi do 7. lětnika na Serbskim gymnaziju Budyšin, tajki wulki instrument wobknježi. To tež njezadźiwa, wšako delanscy ludźo hudźbu lubuja. Tež nan a dźěd Simeona rady we wjesnej band hudźitaj a w Serbskim muskim chórje Delany sobu spěwataj.

Njebjelčanka Marja Šefrichowa swoje nazhonjenja a wědu zajimcam rady dale dawa

Drobnuške su jeje mustry, z kotrymiž jutrowne jejka debi. Małe drohoćinki su něžne – wšojedne, hač su jejka po starodawnym wašnju wóskowanja pisanjene abo po trochu młódšim, bosěrowanju. Njebjelčanka wobě technice perfektnje wobknježi. Wosebje požadane běchu w minjenych lětach jejka ze zelenej skorpiznu, porjeńšene z motiwami, kotrež do wóska tunkane pjerko w formje třiróžka abo zmija na nje kuzła. „Za derje radźene pak mam lětsa jejka z brunej skorpiznu, kotrež sym módre abo čerwjene wobarbiła“, tak wona powěda, „na nich běłe mustry wosebje skutkuja. Takle barbjene je dotal njemějach.“

Pohladnicy powědaja wo dawnych­ časach, swědča wo podawkach a ludźoch. Alfons Handrik wotkrywa nam swět, na kotryž smy w minjenych lětach ­nimale pozabyli.

Jeno ći starši Lutobčenjo móža so hišće dopomnić, zo mějachu we wsy hač do lěta 1966 nahladny hosćenc. Pohladnica pak njedopomina jenož na přećelneho a hibićiweho korčmarja Jana Awgusta Lehdera, ale tež na stawizny rjaneje a při­wab­liweje korčmy.

1. meje 1906 bu 25 kilometrow dołha železniska čara wot Radworja do Wósporka swojemu wužiwanju přepodata. Mjez cyłkownje wosom na čarje zapołoženymi dwórnišćemi a zastanišćemi bě tež štyri kilometry wuchodnje Radworja a dwaj kilometraj před Wulkej Dubrawu jedne blisko Lutobča trěbne. Předewšěm wšak bě železniska čara za spěšnje wuwiwacu so industriju njeparujomna. Za městnosć njeposrědnje za Měrkowom rozsudźili běchu so efektiwneho zapołoženja čary kaž tež trěbneho transporta twarskeho materiala z bliskeje Měrkowskeje cyhelnicy dla. Wobsedźer cyhelnicy a pěskoweje jamy, Budyski architekt Wiliam Kempe, je tam lětnje 600 wagonow ze šćerkom a šamotu nakładować dał.

Serbske gmejny njejsu ćežišćo

Budyšin. Incidencna hódnota w Budyskim wo­krjesu je znowa zwyšena. Po wozjewjenju RKI wučinja wona 155,5. Wčera zličichu 157 dalšich natyknjenjow, jedna wosoba je zemrěła. W serbskich a dwurěčnych gmejnach je mało infekcijow. Zwjetša maja tam pod dźesać pozitiwnymi padami – Worklecy, Njebjelčicy a Pančicy-Kukow samo wjacore dny za sobu scyła žadyn. W Zhorjelskim wokrjesu zličichu wčera 105 nowoinfekcijow, incidencu podawa RKI ze 183,2.

Portugal klětu hóstny kraj wikow

Lipsk. Wotprajenja Lipšćanskich wikow 2021 dla přestorča za lětsa planowany wustup hóstneho kraja Portugala na klětu. We wobłuku zarjadowanja „Lipsk čita ekstra“ wot 27. do 30. meje prezentuje so Portugal hižo z digitalnymi a analognymi zarjadowanjemi. Lětsa wuńdźe něhdźe 50 knihow z Portugala a portugizišćinu rěčacych krajow w němskej rěči.

Přihotuje modelowe projekty

Jutry swjećimy lětsa znowa pod wuměnjenjemi koronapandemije. Z Njebjelčic pochadźaca Yvonne Tatzel hlada přichodne dny na třilětne wobstaće swojeho Budyskeho wobchoda za njewjesćinsku modu „atelier le ciel“ na Seminarskej. Tam woblěka wona stajnje wokoło jutrow klanku serbsku družču drastu, w kotrejž bě jako holca a młodostna sama husto chodźiła. Mnohe ­drastowe dźěle běchu w swójbje sami wušiwali a šili. Redakcija Serbskich Nowin a Ludowe nakładnistwo Domowina přejetej wam wjesołe jutry, a wostańće strowi. Přichodne wudaće SN dóstanjeće wutoru, 6. apryla. Foto: SN/Hanka Šěnec

Janek Wowčer

Lětuše jutry budu znowa hinaše hač zwučene. A tola směmy dźakowni a spokojni być. Najlěpša powěsć lětušeho martrowneho tydźenja katolskim Serbam je, zo smědźa křižerjo wjesołe poselstwo wo zrowastanjenju Jězusa Chrystusa wozjewjeć. To, štož smy loni z ćežkej wutrobu spušćić dyrbjeli, směmy nětko ze „žohnowanjom“ statnych instancow činić –, zjawnje a swobodnje swoju wěru wuznawać. To mam za wulke dobyće, a tuž so ćim bóle wjeselu jutrowničku zaso jako křižer na konju zrowastanjenje Zbóžnika do swěta njesć.