Z wudaća: pjatk, 17 nowembera 2023

Herbst: Žane skrótšenja

Berlin. Skrótšenje srědkow za mjeńšinowy sekretariat je po posedźenju financneho wuběrka zwjazkoweho sejma z blida. Naćisk etata ministerstwa nutřkowneho su wotpowědnje změnili, zdźěli parlamentariski jednaćel frakcije FDP Torsten Herbst wječornikej. Za Łužicu tež wažne: nowy němsko-pólski młodźinski tiket za železnicu a slědźerski centrum za ekologiske twarjenje w Budyšinje.

Dalše pjenjezy za škit přirody

Podstupim. Wokrjesy w Braniborskej dóstanu w zwisku ze škitom přirody wjace financielneje podpěry. Rada załožby fondsa za přirodoškit je na swojim nazymskim posedźenju dalše spěchowanske srědki we wobjimje 2,6 milionow eurow přizwoliła, wozjewi wčera braniborske wobswětowe ministerstwo.

Mangowe póčki zwužitkuja

Cyle blisko zhromadźichu so dźěći dźensa rano wokoło Edity Šuroweje (napr.). Na předčitanskim dnju wona dwu- do štyrilětnym chowancam Serbskeho dźěćaceho dnjoweho přebywanišća „Dom palčikow“ w Sulšecach, kotrež je w nošerstwje Křesćansko-socialneho skutka Miłočicy, ze swojeje najlubšeje dźěćaceje knižki čitaše: wo wósliku, kiž dźe na hermank. Foto: Feliks Haza

Marko Wjeńka

Grawoćiwe wobrazy z Bliskeho wuchoda nas tele dny přewodźeja. Započało je so wšitko 7. oktobra, jako wojowarjo teroristiskeje islamistiskeje Hamas Israel nadpadnychu, 1 200 ludźi morichu a wjace hač 250 zawlečechu. Wosebity šok zbudźichu powěsće, zo su terorisća při swojim masakru israelskim dźěćom hłowy wotćeli. Wot toho časa israelske wójsko pasmo Gazy, zwotkel su terorisća přišli, wojersce nadběhuje. Wobrazy zničeneho města, mortwych ciwilistow a žałosćacych zranjenych dźěći su runje tak šokowace. Zamołwići Gazaskeho pasma rěča mjeztym wo wjace hač 10 000 ciwilnych smjertnych woporach.

W sejmje tójšto podpěry za mjeńšinowe rjadowanja w mjenowym prawje

Berlin (SN/at). Zwjazkowy sejm je so wčera wječor w prěnim wuradźowanju z naćiskom zakonja wo změnje prawa mjena mandźelstwa a ródneho mjena zaběrał. Z nim zwjazuja Serbja, Danojo a Frizojo nadźiju, swójske zdźědźene mjenowe tradicije hamtsce wobkrućić dać.

Zwjazkowy minister justicy, Marco Busch­mann (FDP), rěčeše w swojim zawodźe wo „dobrej powěsći“: Wšako ma zakoń „cil swobodnišeho, modernišeho a tolerantnišeho mjenoweho prawa“. Wón wuzběhny, zo „dyrbi so knjeni Kralowa w Němskej ,Frau Krahl‘ mjenować“. Runje tak naliči přikładaj Frizow a Danow, kotrejž mjenowej tradiciji hišće njewotpowědujetej. Minister Buschmann dźakowaše so zapósłancej Torstenej Herb­stej, kotryž bě jeho jako prěni na serbsku problematiku skedźbnił, toho koleginje Gyde Jensen (wobaj FDP) a zapósłancej SSW Stefanej Seidlerej, „kotryž so zastojnstwa dla angažowaše. Je tuž dobra powěsć za narodne mjeńšiny, zo móža swoje mjenowe tradicije dale wjesć.“ Busch­mann nadźija so přichileneje zaběry we wuběrkach z naćiskom zakonja.

Antiserbske podawki su drje „wuwzaće“, ale hdys a hdys je na partyjach młodźiny abo w stadionach „njepřećelskosćow“. Tak zjima předsyda Domowiny Dawid Statnik połoženje we Łužicy.

Wojerecy/Budyšin (AK/SN/mb). Na fachowym dnju wo ekstremizmje je so wčera we Wojerecach něhdźe 50 ludźi mjez druhim z towarstwow a zarjadow wobdźěliło. Organizowali su zetkanje iniciatiwy „Partnerstwa za demokratiju“ we Wojerecach a w Budyskim wokrjesu, ludowa uniwersita a Brigitty Reimannowa měšćanska knihownja Wojerecy. W ramiku zarjadowanja su štyri dźěłarnički přewjedli. Dawid Statnik, předsyda Domowiny, wuměnu wo temje „njepřećelskosć přećiwo serbskej ludnosći“ nawjedowaše.

Budyšin (SN/bn). Jako „prěnju prěničku hornjoserbskeje poezije“ po wjace hač dźesać lětach připowědźi Janka Pěčkec de Lévano, nawodnica lektorata publikaciju „Mosty přez morjo“ wudawaceho Ludoweho nakładnistwa Domowina, nowu zběrku z basnjemi Sylwije Šenoweje, powitawši něhdźe 40 wopytowarjow wčerawšeje knižneje premjery w Smolerjec kniharni. Awtorka sama recitowaše na to wuběr swojich wjeršow kaž tež přebasnjenjow lyriki Wicławy Szcymborskeje. Tematiske ćežišća předstajenych basnjow běchu na přikład lubosć, zahubny wliw čłowjeka na ekosystem a izolacija „za čas korony, w kotrymž smy so snano sami spóznawali, ale druhich hižo nic“. Po čitanju, kotrež bě Šěnowa z wjacorymi popowymi spěwami mjez druhim Taylor Swift a skupiny JANKAHANKA wobrubiła, mjenowaše wona „morjo, jězby a rěč samo na sebi“ jako najwažniše inspiracije za swoje tworićelstwo: „Serbšćina ma telko rjanych rěčnych wobrotow, kotrež rady z nimi so hrajkajo kombinuju.“ Nimo toho chce wšojedne, dokal sej dojědźe, „spóznać we wšěm Łužicu“.

Berlin (dpa/SN. Statne naprawy k wobmjezowanju płaćiznow płuna a miliny wostanu tež přez kónc lěta płaćiwe. Zwjazkowy sejm je wčera wječor wobzamknył, kónc lěta wuběžace rjadowanje hač do 31. měrca 2024 podlěšić. Borzdźidło za milinu a płun běchu w měrcu 2023 wukazali, zo bychu ludnosć před nadměrnymi płaćiznami škitali. Milina płaći najwjace 40 centow, płun dwanaće centow na kilowattowu hodźinu.

Wočakuja Erdoğana w Berlinje

Berlin (dpa/SN). Škitany wot 1 500 policistow chcyše turkowski prezident Recep Tayyip Erdoğan dźensa prěni króć po třoch lětach Němsku wopytać. Zwjazkowy kancler Olaf Scholz (SPD) wočakowaše jeho připołdnju na Berlinskim lětanišću. Planowane běchu wjacore zetkanja a zhromadny termin před nowinarjemi. Erdoğan steji po nadpadźe Hamas na Israel poboku Palestinjanow a mjenuje Israel ­terorowy stat. Scholz je připowědźił, zo chcył so tajkim wuprajenjam spřećiwjeć.

Přećiwo njeskutkam w přirodźe

Berlin (dpa/SN). Nadhódnotowy dawk na jědźe w hosćencach ze spočatkom noweho lěta zaso na 19 procentow zwyša. Na to su so po informacijach powěsćernje dpa zastupnicy amploweje koalicije SPD, Zelenych a FDP dojednali. Dawk běchu za čas koronakrizy na sydom procentow znižili, zo bychu hosćencarjow podpěrowali. Energijoweje krizy dla su wuwzaćne rjadowanja wospjet podlěšili, naposledk hač do kónc lěta 2023. Branša bě so stajnje zaso za to zasadźała, zniženy dawk na dobro hosćencarjow bjez časoweho wobmjezowanja wobchować. Na jědźe k sobuwzaću, w superwikach abo při dowožowanju žadaja sej dale sydom procentow nadhódnotoweho dawka.

Gaza/Tel Aviv (dpa/SN). Nimale šěsć tydźenjow po nadpadźe islamistiskeje ­Hamas na Israel su wojacy njedaloko chorownje Shifa w Gazaskim pasmje dwě ćěle zastajencow namakali. Mortwu 65lětnu su w pódlanskim twarjenju chorownje našli, do Israela dowjezli a identifikowali, israelske wójsko zdźěla. Žonu běchu při zahubnym masakru w Israelu z pomjezneje wsy Beeri zawlekli. Dźensa rano je wójsko zdźěliło, zo su njedaloko chorownje dalše ćěło wuhladali. Smjertne powostanki 19lětneje wojakowki su mjeztym w Israelu identifikowali. Přičinu smjerće njejsu zdźělili.

Při wojerskej akciji w najwjetšej chorowni Gazaskeho pasma su israelscy wojacy po swójskich informacijach centralu Hamas w pincy twarjenja wuslědźili.

Berlin (dpa/SN). Zwjazkowy sejm je dźensa naprawy na dobro wuwića hospodarstwa Němskeje wobzamknył. Tak mjenowany zakoń za wjace šansow hospodarstwu, kiž je amplowa koalicija zdźěłała, předwidźi dawkowe wolóženja na dobro předewzaćow hač do lěta 2028 a pospěšene procesy dowolnosćow. Pjenježne wolóženja wučinjeja kóždolětnje sydom miliardow eurow.

Centralny dypk je premija za inwesticije za škit klimy. 15 procentow wudawkow zawodow za naprawy k zwyšenju energijoweje eficiency chcedźa jako připłatk direktnje přinošować. Nimo toho planuja dawkowe wolóženja, zo bychu krizojty bydlenjotwar wožiwili. Tež přidatne dawkowe impulsy na dobro slědźenja su w programje zaplanowali. Małym a srjedźnym předewzaćam chcedźa přistup k pjenježnym wikam wolóžić. Zwjazkowa rada ma zakoń hišće schwalić. Mjez zwjazkowymi krajemi zbudźa plany knježerstwa kritiku, dokelž chcedźa jim a komunam dwě třećinje dawkoweho wolóženja nabrěmjenić.