Jan Wornar

wutora, 10. decembera 2019 spisane wot:
7. hodownika by Jan Wornar 85ćiny swjećił. Wón njebě jenož twórc dźěćaceje a młodźinskeje­ literatury, ale tež znata wosoba w serbskim sporće. W čěskich Warnoćicach njechodźeše wot lěta 1947 do 1949 jenož na kopańcu mustwa Hraničáři, ale zwučowaše w Sokole a wobdźěli so 1948 na Wšosokołskim zlěće w Praze. Po nawróće do Łužicy bu 1951 z wolejbulowym mustwom Budyskeje Serbskeje wyšeje šule sakski młodźinski mišter. W ródnych Hórkach słušeše k załožićelam sportoweje jednoty. Kopańcu hraješe wón za Hórki, SWŠ Budyšin a za serbsku wubranku studentow. We wolejbulu je za Rotaciju Budyšin a Ralbičansku šulu mocy měrił. Ze šulskim mustwom doby 1986 sokołski turněr wo pokal Domowiny. Wornar měješe podźěl na nastaću rjaneho stadiona w Hórkach a při přewjedźenju sportowych a kulturnych swjedźenjow župy „Michał Hórnik“. Po studiju w Lipsku bě wón wot 1959 sportowy wučer na Budyskim Serbskim wučerskim wustawje, po 1962 na Serbskej polytechniskej wyšej šuli města, po přesydlenju do Noweje Wjeski w Ralbicach. W lěće 1993 słušeše k załožićelam noweho Serbskeho Sokoła. Jan Wornar zemrě 20. meje 1999. Mikławš Krawc

Jan Arnošt Frajšlag

pjatk, 22. nowembera 2019 spisane wot:
Wón je wusko ze serbskej hudźbu zwjazany, Jan Arnošt Frajšlag. Runje dźensa před 150 lětami narodźi so wón jako syn žiwnosćerja a korčmarja w Debsecach. Lěta 1890 sta so wón z wučerjom a skutkowaše jako tajki hač do swojeho wuměnka w lěće 1932 w Hornjej Hórce. Nimo wučerjenja pak wěnowaše so Frajšlag tež hudźbje. Nimo němskeho muskeho chóra w Hornjej Hórce najwjedowaše wón tež měšany chór serbskeho towarstwa Łužica we wsy. Kaž wjacore žórła rozprawjeja, bě wón „płódny komponist němskeje a serbskeje wokalneje hudźby“. Hišće dźensa stej jeho „Krasna družka witam tebje“ a „Łužica moja“, kotrejž zhudźbni wón 1926, mjez serbskimi chórami woblubowanej. Prěnju z wobeju muski chór Delany jako muskochórowu sadźbu rady do swojich programow zapřijima. Doskónčny nastork komponować bě Frajšlagej zetkanje ze serbskim hudźbutwórcom Jurjom Pilkom. Jan Arnošt Frajšlag zemrě 8. apryla 1951 w Hornjej Hórce. Jeho row w Budestecach hižo njeje. Tež ródny dom w Debsecach wjac njesteji. W Hornjej Hórce pak dopomina na njeho dwurěčna tafla při bywšej šuli – dźensa zarjad gmejny –, kotruž tam 2011 připrawichu. Janek Wowčer

Arnošt Lodni

póndźela, 18. nowembera 2019 spisane wot:
Zasłužbny nawoda Bukečanskeje šule, kantor a kěrlušer Arnošt Lodni zemrě 13. nazymnika 1969. W Psowjach bě so žiwnosćerskej swójbje 17. měrca 1878 narodźił. Po studiju na Budyskim krajnostawskim wučerskim seminarje wučerješe najprjedy we Wóslinku, Klukšu a Łupoji. Wot lěta 1913 bě Maćicar, wučer a kantor w Bukecach, hdźež sta so 1920 ze šulskim nawodu. Tehdy je čitanku „Kwětki“ sobu zestajał, bě pokładnik Zjednoćenstwa serbskich wučerjow a čłon dohladowarskeje rady Serbskeje ludoweje banki. Skutkowaše w Bukečanskim serbskim towarstwje a je Domowinski zlět 1926 we wsy sobu organizował. Wuběrnje dirigowaše Lodni wosadny chór, kotryž je 1922 samo w Čěskej spěwał. Nacisća wotsadźichu jeho jako šulskeho nawodu zasadźenja za serbstwo dla a dokelž njebě do hitlerskeje strony zastupił. Hnydom po wójnje podawaše Lodni zaso serbsku wučbu a bě hač do renty znowa direktor šule. Hač do lěta 1967 je wosadny chór dirigował a po lěće 1945 tež chór Domowin­skeje skupiny. Je kěrluše zeserbšćił a sam pěsnił, kotrež w Bukečanskej cyrkwi za­nošowachu, a spisa wšelke serbske spěwy a basnje. Manfred Laduš

Dr. Gerhard Herrmann

pjatk, 15. nowembera 2019 spisane wot:
„Bórze du do renty a potom pisamoj zhromadnje knihu wo wsach podłu Čornicy.“ To rjekny mi kóžny lěkar dr. Gerhard Herrmann na cyrkwinskim dnju 2008 w Rakecach. Ani měsac po wuprajenju pak wón 21. julija nahle zemrě. 13. nowembra 1944 bě so Gerhard Herrmann do Rakečanskeje fararskeje swójby narodźił. Krótko po tym jeho nan w lacareće zahiny. Wudowa, wučerka Marka Herrmannowa, kubłaše syna w serbskim a křesćanskim duchu. Po abiturje na Budyskej Serbskej wyšej šuli studowaše Herrmann medicinu. Wot 1975 lěkarješe w Budyskej poliklinice, a po přewróće měješe zhromadnu praksu z koleginu dr. Silviju Měrćinkowej. Dr. Gerhard Herrmann bě nazhonity a woblubowany kóžny lěkar, kiž z pacientami tež serbsce rěčeše a fachowych kolegow dale kubłaše. Wón bě cyrkwinski předstejićel a serbski lektor Rakečanskeje wosady, aktiwny čłon Serbskeho ewangelskeho towarstwa, wot 2002 městopředsyda Serbskeho wosadneho zwjazka a prěni předsyda Spěchowanskeho towarstwa Budyskeho Serbskeho gymnazija. Dopisowaše do Serbskeje protyki a do měsačnika Pomhaj Bóh a bě awtor knihi „Hojaca knižka – serbske přisłowa“.

Jan Awgust Zoba

wutora, 29. oktobera 2019 spisane wot:
29. winowca 1869 bě so pozdźiši zapósłanc Sakskeho krajneho sejma Jan Awgust Zoba w Kołwazu (Kohlwesa) pola Bukec (Hochkirch) serbskej burskej swójbje narodźił. Pjeć lět bě na Budyskim gymnaziju, zo by teologiju studował. Chorosće dla dyrbješe pak jón wopušćić. Po wulěkowanju pom­haše na nanowym kuble w Čornjowje (Zschorna), kotrež pozdźišo přewza. Bórze sta so z wjesnjanostu Čornjowskeje gmejny. Dokelž so politisce a narodnje sylnje angažowaše, bu wón jako kandidat Wjesneho wólbneho towarstwa 1901 w 5. sakskim wólbnym wokrjesu za zapósłanca II. komory sakskeho sejma wuzwoleny. W zastojnstwje wosta hač do smjerće 7. januara 1911. Wot lěta 1903 nawjedowaše zhromadnje ze swojim kolegu, zapósłancom Michałom Koklu, Wjesne wólbne towarstwo. 1903 přistupi Maćicy Serbskej, kotrejež schadźo­wanja jenož pilnje njewopytowaše, ale je tež jeje zaměry aktiwnje podpěrał a serbstwo w zjawnosći přećiwo wšoněmcam zakitował. Statne wyšnosće a zarjady jeho tohodla často kritizowachu­, čemuž pak so njepodwoli. W nekrologu za Zobu rěkaše: „Wšudźe, hdźež bě jeho pomoc w Serbach trěbna a požadana, so wón kruće zasa­dźowaše.

PomgajbogKristalub Fryco

srjeda, 16. oktobera 2019 spisane wot:
16. winowca 1744 narodźi so pozdźiši delnjoserbski duchowny a spisowaćel Pomgajbog Kristalub Fryco swójbje fararja w Gołkojcach. Kaž jeho wo tři lěta młódši bratr Jan Bjedrich studowaše wón w Halle teologiju a bu 1767 za fararja zapokazany. Dušepastyrsce skutkowaše najdlěje – wot 1771 hač do smjerće 17. nalětnika 1815 – při Choćebuskej Serbskej cyrkwi. Pomgajbog Fryco bě, runja bratrej, wědomy Serb, skutkowaše a pisaše w duchu pietizma. Z jeho pjera běchu narodny manifest „Luby serbski lud!“ a ćišćane nabožne spisy. 1792 wuda „Dolnjołužiske serbske prjatkarske knigły“, 1796 „Prjatkowanje na prědnu njeźelu po tśoch kralach“, 1797 „Bjatowarske knigły“ a 1802 „Te słuśnosće togo kśesćijana“. Wón přełoži němski powučacy nabožny spis pod titlom „Ta hordnunga togo strowja“, kotryž w 12 nakładach wuńdźe. Wón pěsni składnostne basnje a 20 štučkow dołhu lyrisku twórbu „Zaspy! Ty luba wjas, lažyś w popjele zas“ za wotpalenu wjes. Serbskich wojakow witaše ze 16 štučkow wopřimacym „Powitarskim kjarližom“ domoj do Łužicy. Jeho serbska agenda zwosta rukopis. Manfred Laduš

Bjarnat Krušwica

wutora, 15. oktobera 2019 spisane wot:
13. winowca před sto lětami zemrě we Wjerbnje delnjoserbski duchowny, spisaćel a kěrlušer Bjarnat Krušwica. Narodźił bě so 14. meje 1845 w hornjołužiskej Dołhej Boršći (Förstgen) swójbje serbskeho fararja Jana Krušwicy. We Wrócławju, Berlinje a Wittenbergu studowaše teologiju. Štyri lěta bě farar w Hbjelsku (Gebelzig) a wot 1878 fararješe 40 lět w delnjołužiskim Wjerbnje (Werben). Pola tamnišeho basnika Mata Kosyka přiswoji sej delnjoserbšćinu a w njej je serbske Bože­ słužby swjećił, wužiwajo za to nowe delnjoserbske spěwarske. W 1911 wutwarjenej cyrkwi da wón pjeć dwurěčnych bibliskich hesłow připrawić. Zdobom so natwar prěnjeje cyrkwineje wěže skónči. Zaměrnje spěchowaše Krušwica serbsku rěč, kulturu a narodne naležnosće. Nimale 40 lět bě wón aktiwny městopředsyda Maśicy Serbskeje. Cyrkwinsku agendu za pruske wosady je zhromadnje z duchownym bratrom Běgarjom w Skjarbošcu (Schorbus) do delnjoserbšćiny přełožił. Spisa němsku knihu wo Wjerbnjanskej cyrkwi a wozjewi jeje serbsku wersiju 1915 w Časopisu Maćicy Serbskeje. Do Bramborskeho serbskeho casnika je pilnje dopisował.

Michał Jan Wałda

póndźela, 14. oktobera 2019 spisane wot:
Měšnik, spisowaćel, kěrlušer a tachantski kantor Michał Jan Wałda zemrě 14. winowca 1794 w Budyšinje. 8. požnjenca 1721 narodźi so burskej swójbje w Čornecach pola Baćonja. Po wopyće gymnazijow w Čěskej, po studiju teologije a filozofije w Praze bě wot lěta 1750 do 1759 wikar a druhi kapłan Budyskeje Serbskeje cyrkwje. Wot 1761 do 1776 fararješe w Radworju, po tym bě šolastikar, kanonik a tachantski kantor w Budyšinje. Trajne zasłužby zdoby sej jako wjelestronski a wysoko zdźěłany spěchowar serbskeho katolskeho cyrkwinskeho spěwa. Wałda wuda rjad wosadnikow kaž 1785 „Jězusowa winca habe wučbe ha modlitwow knihi“, 1787 „Spěwaca Jězusowa Winica“, 1788 němsku Choralowu knihu noweho, katolsko-serbskeho spěwnika kaž tež 1787 rukopisnu Choralowu knihu za pišćelowy přewod. Wałda zestaja rukopisnu zběrku kwasnych rejow a pěsnjow a zapis kwasnych narěčow ewangelskeho braški. Spěsnił je tójšto kěrlušow, kotrež nadeńdźeš hišće we Wosadniku z lěta 2008. Dale zestaja serbsku gramatiku a němsko-łaćonsko-serbski słownik, wuda „Serbske katolske ABC knižki“ a dźesać modlerskich spisow. Manfred Laduš

Jurij Pěčka

wutora, 08. oktobera 2019 spisane wot:
Wjelelětny direktor Serbskeje rozšěrjeneje wyše šule „Marjana Domaškojc“ Cho­ćebuz Jurij Pěčka je 3. oktobra 1989 ze­mrěł. 27. apryla 1928 so wón w Ka­necach narodźi. Lěta 1948 je w Českej Lípje­ maturował. Po nawróće do domizny wón hnydom wučerješe a złoži wučerske pruwowanja. Wot lěta 1950 podawaše matematiku na Budyskej Serbskej wyšej šuli a nawjedowaše jeje internat. 1952 staraše so wo natwar Serbskeje wyšeje šule w Cho­ćebuzu, přiswoji sej delnjoserb­šćinu a bě 30 lět z wuspěšnym direktorom kubłanišća a spěchowanišća delnjoserbskeje rěče a kultury. Ze šulskim ansamblom jězdźeše sobu na jeho předstajenja na wsach a wabješe tak zdobom šulerjow za swoje kubłanišćo. 1945 zastupi do Domowiny a bě wot lěta 1960 aktiwny čłon jeje zwjazkoweho předsydstwa. Jako wjelelětny župan Choćebuskeje župy zdoby sej wulke zasłužby wo wuwiću narodneje organizacije w Delnjej Łužicy. Třinaće lět bě zapósłanc wobwodneho sejmika a wot 1971 přisłušnik Ludoweje komory NDR. Pěčka bu za wyšeho studijneho radu powołany kaž tež jako Zasłužbny wučer ludu a z Wótčinskim zasłužbowym rjadom wu­znamje­njeny. Manfred Laduš

Podobnje, kaž pozaby so nimale sto lět na namrěwstwo drje wot nikoho njedocpějomneho ženija Johanna Sebastiana Bacha, zaběra so hudźbny swět hakle zaso wot 1960tych lět minjeneho lětstotka z kompozitoriskim tworjenjom 1898 zemrěteje Clary Schumann. Dźensa spominamy na jeje 200. narodniny.

Znata wosta Clara Schumann jako wirtuozna pianistka, kotraž je swoje připosłucharstwo we wšěch te­hdyšich europskich hudźbnych metropolach zahorjała. Druzy pak widźachu w njej bóle horco lubowanu mandźelsku Roberta Schumanna a widźachu w mandźelstwje perfektne partnerske zhro­madźenstwo. Něhdźe 500 listow, kotrež wulku mjezsobnu lubosć wobswědčeja, je zdźeržanych.

Serbska debata

nowostki LND