Burowa skóržba narodna pěseń
Słyšće, kajke su to ćežke lěta,
Kotrež tłóča ludźi cyłoh swěta;
Ale hórje njeje žanom, žanom mužej,
hač na kraju wonka chudom, chudom burej,
hač na kraju wonka chudom, chudom burej.
Chudoba je wulka pola ludźi,
ta jich z hłodom často wjele krjudźi;
měli jeno chlěba dosć a sele, sele,
twaroha a butřanki dosć wjele, wjele,
twaroha a butřanki dosć wjele, wjele.
W mlóce jahły wšak su jara rědko,
zemjaki pak kóždy dźeń su nětko.
Jeja, mjaso, bibaski a kulki, kulki
k jědźi lědy swjaty dźeń maš wulki, wulki,
k jědźi lědy swjaty dźeń maš wulki, wulki.
Cyła wjes na nohach była
Składnostnje 600lětneho wobstaća Sernjan syłam wopytowarjow stare a nowe rjemjesła předstajili
W něhdyšim Ryćerjec wojnarstwje so samo holcy w truženju pospytachu.Dostojnje a z wjele, wjele hosćimi zbliska a zdaloka su Sernjany minjeny kónc tydźenja z wulkim swjedźenjom na swoje prěnje naspomnjenje před 600 lětami zhladowali. Zrodźili běchu za to wosebitu mysl, haj jónkrótnu překwapjenku.
Jako towarstwo zapisany wjesny klub je sej hromadźe z pomocnikami – skónčnje bě cyła wjes na nohach – kłobuk na hłowu stajił a wotežki swjedźenja do horšći wzał. Rěkaše tuž: „Chcemy naš 600lětny jubilej swjećić a wopytowarjam něšto hódneho skićić.“ A tak mějachu ideju, něhdyše rjemjesła a zjawne městnosće we wsy předstajić, ale tež dźensniše firmy prezentować. „Sym wulce překwapjeny. Ženje do toho wěrił njebych, zo so nam to tak derje poradźi“, rjekny čłon předsydstwa wjesneho kluba a mějićel Sernjanskeje kachlicarskeje firmy Rajner Handrik na kóncu swjedźenja Serbskim Nowinam. „Wšitcy su po swojich móžnosćach sobu činili, wšo móžne zběrali a tež woprawdźe wšitko dali.“
Njenapadna ležernosć a coolnosć jemu wažnej
Na starodawne elementy woblečenja, wosebje folklory złožowaca so moda, so stajnje zaso do dźensnišeho swěta předrěwa. Tak tež moda studenta modoweho designa, Serba Jana Lorenca.
Dom kata na Lišej Horje je nimale poł lětstotka njewobydleny
Pohladnicy powědaja wo dawnych časach, swědča wo podawkach a ludźoch. Alfons Handrik wotkrywa nam swět, na kotryž smy w minjenych lětach nimale pozabyli.
Loni w meji zaběrachmy so z hosćencom, kotryž bě widźeć na pohladnicy wo Łomsku pola Njeswačidła. Tež dźensniša pohladnica dopomina nas na Łomsk, kajkiž bě před sto lětami. Na njej pak je Liša Hora sobu zapřijata. Přičina toho drje je, zo njebu poměrnje małeho sydlišća dla tehdy žana pohladnica ćišćana.
Ze 16 wsow, Njeswačanskej gmejnje přisłušacych, je Liša Hora najmjeńša. 1572 bu sydlišćo prěni raz jako Lyssehar naspomnjene. Z woneho časa nańdźeš tam móličku chěžku, kotruž na pohladnicy za hižo masiwnje twarjenym pódlanskim domom spóznawaš. Mały tykowany domčk steji mjeztym pod pomnikoškitom. 1657 stejachu na Lišej Horje jeničce tři domy. 1834 bydleše tam dwaceći ludźi, a wšitcy běchu Serbja.
„Ludowa fronta we wosobje“ była
W spominanju na 75. posmjertniny dr. Marje Grólmusec
Wona měješe kristalojasnu hłowu, palacu so wutrobu a najnjelepišej ruce na swěće. Bjez solidarity swojich kameradkow njeby w kaceće Ravensbrück žane dźesać dnjow přetrała. Na apel su kapu a rubiško za njej nosyli. W dźěłowych komandach – kaž běchu to dróhotwar, ratarstwo, nohajcy za Wehrmachtu w akordźe plesć – přewzachu wone dźěło, kotrež njeje zdokonjała. Wona so jim na swoje wašnje dźakowaše. Zhromadźowaše žony wokoło sebje a bě jim žiwa ludowa uniwersita. Kubłaše je w stawiznach, literaturje, politice. To běše jeje přinošk k přežiwjenju: w přewšo zdrjenych ćěłach zachować dušu. Zemrě pak třištwórć lěta do wuswobodźenja koncentraciskeho lěhwa 6. žnjenca 1944, ani hišće 50lětna.
Wona rěkaše Marja Grólmusec a bě Serbowka. Nic mjenje pak běše tohorunja internacionalistka. Jeje pólske, čěske, francoske kameradki w Ravensbrücku, mjez kotrymiž bě tež Geneviève de Gaulle, su to wobswědčili.
Město diplomatije napřemobrónjenje so zahajiłoZhladowanje na lěta přewróta – 2
„Znowazjednoćenje Němskeje – són a woprawdźitosć“ rěka kapsna kniha z pjera Waltera Leonharda. Rodźeny Durinčan je 40 lět we Wětrowskej šamotowni dźěłał. Serbske Nowiny wozjewjeja jeho trochu wudospołnjene, wot Arnda Zoby a Friedharta Krawca z přećelnej dowolnosću nakładnistwa DeBehr zeserbšćene dopomnjenki.
2 Wopisanje politiskich, hospodarskich a towaršnostnych poměrow w NDR wot lěta 1949 do 1989
Po Druhej swětowej wójnje běštej so wot lěta 1949 wobaj němskej stataj jednomyslnje wot spěšneho zasozjednoćenja wotwobroćiłoj. Dobyćerskim mocam USA, Jendźelskej, Francoskej a Sowjetskemu zwjazkej dźěše najprjedy wo to, nacionalsocializm dospołnje zničić a němski militarizm rozbić. Nastaće politiskeju blokow w rozdźělnymaj towaršnostnymaj systemomaj bě so 1949 na mjezynarodnej runinje skrućiło.
Kruće w sedle politiskeje mocy sedźacy Konrad Adenauer běše wuznawacy přećiwnik komunizma a zasozjednoćenja.
Hódanski kućik
6
3
7
8
5
2
1
Jeli pytane słowa 1–8 prawje zapisaće, wučitaće z wuzběhnjenych kašćikow přeće: 1 wjesne powołanje 2 šěrši puć 3 žro 4 domjace skoćo 5 přez nje pada swětło do jstwy 6 tuchwilu 7 nic stary 8 sakske město wikow
Wuhódanje: 1 ratar, 2 dróha, 3 jadro, 4 wowca, 5 wokno, 6 nětko, 7 młody, 8 Lipsk = rjany dowol
Firmu edding wopytali
Skupina hortowych dźěći z Pančic je 24. julija z busowej liniju 102 do Budyšina jěła. Jako zastachu před firmu edding, w kotrejž pisaki zhotowjeja, wuwalachu woči. Tam staj nas knjez Malcher a jeho sobudźěłaćerka Nadine hižo wočakowałoj. Wonaj wodźeštaj nas po wulkej hali ze wšelakimi mašinami a nastrojemi. Tak mjez druhim zhonichmy, zo produkuja na Budyskim stejnišću 48 wšelakich pisakow w mnohich formach a wulkosćach. 86 sobudźěłaćerjow tam maja.
Wobhladachmy sej wšelake stacije produkcije a zhonichmy, kelko dźěła je trěbne, prjedy hač je tajki pisak hotowy. Wosebje pak nas zajimowaše, kak pisak swoju kónčnu barbu dóstawa. Pisaki přimać – wosebje wšelake materialije – běše dźěćom wulke wjeselo. Na kóncu wodźenja smědźeše sej kóžde z nich pisak jako dopomnjenku sobu domoj wzać.
Wulki dźak firmje edding, zo smědźachmy sej produkciju pisakow wobhladać. Nětko wěmy, kelko wutrajnosće sobudźěłaćerjo trjebaja, prjedy hač móžemy my tajki pisak wužiwać.
Tekst a foto: Tereza Wajdlichec
Element woheń
W pěstowarni „Chróšćan kołć“ smy so z temu elementy zaběrali. Zeznali smy hižo elementy zemja, woda a woheń. Woheń? Što je najwjetši woheń našeho uniwersuma. Słónco! Kak wažne a trěbne wone za nas ludźi je? Za čo je woheń trěbny a hdźe jón wužiwamy? Woheń móže tež strašny być. To su dźěći wosebje na folklornym festiwalu, jako je so polo blisko Hórkow paliło, zhonili. Wo tym smy samo we wšědnym rańšim kole rěčeli. Zaběrali smy so dale z prašenjom, kak mamy z wohenjom wobchadźeć, što činić, hdyž wudyri? A kotre telefonowe čisło mamy zazwonić? Kotre informacije mamy při telefonje podać? Po tym smy wšelke wudźěłki na element woheń rysowali a paslili. Wotćišć rukow bě woheń.
