Z digitalnymi medijemi so rozestajeć bě zaměr našeho projekta na Serbskej wyšej šuli „Michał ­Hórnik“ we Worklecach. Z pomocu dźěłarničkow, přednoškow a eksperimentow zaběrachmy so z naj­wšelakorišimi wobłukami digitalneho swěta. Nam su rozdźělne projekty zmóžnili, so do temow zanurić. K tomu słušachu astrofyzika, fotografija, coding, medijowe prawo, planetarij, laserowa grawura, kumštna inteligenca (KI) a mnohe dalše. Naši wučerjo su nam grat za kooperaciju w lernsax, ppt, ale tež podcast zbližili a nam pokazali, kak móžemy wideja spěšnje hromadźe zestajeć a přitřihać. Ale tež printowe, to rěka ćišćane medije běchu z woprawnjenjom do digitalneho projekta zapřijate. Wolontar redakcije Serbskich Nowin Maximilian Gruber, nawoda dźěłarnički, je nam sta­wizny a dźěło redakcije Serbskich Nowin zbližił a nam natwar nowin cyle powšitkownje rozkładł. Zdobom předstaji wšědny dźeń žurnalista. Dalša ćežišćowa tema běše, kotre nowinske artikle su móžne. Smy samo­statnje wosobinski profil nam znateje wosoby, sobušulerki resp. sobušulerja, nadźěłali.
Syman Sćapan wěnuje so pod hesłom SMowA mjez druhim kumštnej inteligency. Tule informuje wón Piju Völklec wo wliwje KI na ­wuwiće­ samowodźaceho modeloweho awta.

Medijowe prawo

Na Serbskej wyšej šuli „Michał Hórnik“ we Worklecach wotmě so wot 3. do 5. julija projekt „Wšitko digitalne?“, w kotrymž smy wšelke temy wobjednali. My mějachmy šansu, so na workshopach wobdźělić. Jedyn tajki běše „medijowe prawo“ z Michałom Cyžom. Tu su šulerjo na tabletach kwis na temu cybermobbing hrali. Při tym dyrbjachu na praše­nja wotmołwić.

Što je mobbing? Abo: Mobbuja so tež dorosćeni mjez sobu? Cyle na kóncu so wopokaza, zo su wjacori šulerjo

hižo jónu někoho mobbowali. Zaměr je, zo so mobbowanje

na šuli skónči. Poslednje prašenje kahoot-kwisa je pokazało,

zo su so šulerjo rozsudźili, přestać druheho mobbować.

Tabeja Brumec

Grawuraz laserom ...

pjatk, 03. nowembera 2023 spisane wot:
Grawura z laserom Marco di Sarno je nam techniku grawury z laserom na šćěpjelowu platu předstajił. Po zawodźe wo funkciji lasera dóstachmy nadawk, šćěpjelowu tafličku zhotowić. Rozrjadowachmy so do skupiny designerow a do skupiny techniskich ekspertow. Designerowa skupina je sebi motiw wumysliła, techniska skupina staraše so wo ličak a nastajenje lasera. Po zhotowjenju motiwa eksportowachmy motiw z digitalneje tafle na ličak. Potom wobraz wobdźěłachmy a jón jasnje na šćěpjel grawěrowachmy. Tak zhotowichmy sebi rjanu rjadownisku dopomnjenku. Laura Šwejdźic a Diana Lukašec

. .

měnjenja

Smy so sobušulerjow za tym prašeli, hač a što jim projekt přinjese. ­Jenička sada jako wotmołwa ­dosaha, wšako wjele ­wupraja. 

Lukas Glasner: Mam to za dobre, dokelž zhoniš wjace wo digitalnych wěcach.

Evely Herrmann: Ja mam projekt za jara dobru wěcku, dokelž smy z kompjuterom dźěłali a tójšto wjace hač dotal wo wobchadźenju z internetom zhonili.

Carla Waurikec: Mi je so projekt jara derje lubił, dokelž smy wjele sami wuspytać móhli.

Tón abo tamny žort pódla był

Michał Cyž je projekt „medijowe prawo“ nawjedował. Wón rěčeše ze šulerjemi wo strachach we wobchadźenju z internetom. Dale rozestaješe so z aspektami medijoweho prawa, wosebje pola njepołnolětnych dźěći a młodostnych. Tón abo tamny žort je tež pódla był.

dr. André Měrćink

a coding

Što je coding? A što je scratch? Druhdy słyšiš zapřijeća, kotrež njeznaješ. Što potom činiš? Pohladnješ do interneta abo woprašeš so někoho, kiž so z tym wuznawa. To jedne kaž to druhe njeje ničo, štož stres wubudźa. Coding cyle jednorje rěka: programěrować. A scratch – je hra, z kotrejž móžeš figury animěrować. To njefunguje jenož na ličaku, ale tež na šmóratku. Dr. André Měrćink je powědał, kak lochko je z pomocu scratch-app kocora zwoblěkać a jemu běžeć abo skakać dać. To je so wosebje šulerjam mjeńšich lětnikow lubiło. Starši šulerjo wšak so z tajkimi appami zwjetša hižo wuznawaja. Přiwšěm: Hrać, to tola wšitcy rady činimy. Na kóncu bě tuž jasne: Hry na ličaku hrać je wulka zabawa. Laura a Diana

planetarij w šuli měli Jedyn z najwurjadnišich poskitkow medijowych dnjow na našej šuli běše wopyt mobilneho šulskeho planetarija. Jako zastupichmy do sportoweje hale, wuhladachmy wul­ku módru, z powětrom pjelnjenu połkulu. Knjez Düring, kiž bě sej z planetarijom do Worklec dojěł, nas hnydom na to skedźbni, na čo mamy w stanje kedźbować, a rjek­ny nam skrótka, što na nas čaka. Překwapjaca wulka rumnosć nas hnydom spóžrě. Z wosebitym widejom mějachmy so na pohiby animacijow zwučić. Z pomocu wosebiteho beamera zjewi so po tym nad nami krasne hwězdnišćo dnja. Zanurichmy so do hłubiny galaksije, zeznajomichmy so z hwězdnymi wobrazami, planetami a z dalšimi wobłukami astronomije. Rozkładowanje nas k tomu dowjedźe, zo smy mno­ho wo zestawje atmosfery, wo wosebitosćach słónca a wo wobkedźbowanskej tech­nice swětnišća nawuknyli. Na matach sedźo a ležo so čujachmy, kaž bychmy so woprawdźe mjez hwězdami pohibowali. To běše njezapomnite dožiwjenje. Laura Šwejdźic a Diana Lukašec

mjeztym 24 lět wučerka ...

pjatk, 03. nowembera 2023 spisane wot:

mjeztym 24 lět wučerka Petra Kmjećowa je wučerka za předmjetaj fyziku a matematiku. Pia Völkel a Katharina Žurec stej z njej porěčałoj. Što Wam na Wašim dźěle najwjetše wjeselo wobradźa? P. Kmjećowa: Móžu kóždy dźeń z młodymi ludźimi dźěłać, kotřiž su jara přećelni. Što w swojim powołanju dokładnje činiće? P. Kmjećowa: Podawam fyziku, a to we wšitkich rjadownjach našeje šule, a wězo tež matematiku. Kak je tomu dóšło, zo tute powołanje wukonjeće? P. Kmjećowa: Sym so hižo přeco za přirodowědu zajimowała. Moji wučerjo su mje motiwowali, so na studij wučerstwa podać. We wyšim schodźenku wědźach, zo chcu předmjetaj matematika a fyzika pozdźišo wuwučować. Byšće Wy swoje powołanje dale poručiła a čehodla? P. Kmjećowa: Haj, na kóždy pad. Wšako wobradźa wjele wjesela, z młodymi ludźimi dźěłać. Sy kóždy dźeń znowa wužadany, a wšědnje něšto nowe nawuknješ. Kak dołho hižo jako wučerka skutkujeće? P. Kmjećowa: Činju to hižo 24 lět. Kak je so Wam projekt wo medijach spodobał? P. Kmjećowa: Mam jón za jara dobry, wón bě přewšo mnohostronsce zapołoženy. Što je Was na projekće najbóle putało? P.

Zasłužbni prócowarjo wuznamjenjeni

pjatk, 27. oktobera 2023 spisane wot:

Dwěmaj skupinomaj a dźewjeć wosobam je Domowina lětsa myto za čestnohamtski angažement na dobro Serbow spožčiła

Basnik Milan Hrabal a stawiznar dr. Pětš Šurman staj lětušej lawreataj, kotrymajž je Domowina swoje najwyše wuznamjenjenje za čestnohamtske dźěło na dobro serbskeho luda – Myto Domowiny – na swjatočnym zarjadowanju w Serbskim domje spožčiła. Towarstwo přećelow Serbow (SPL) z Prahi je we Warnoćicach bydlaceho Milana Hrabala za tute myto namjetowało. Wón je čłon čěskeho PEN kluba, Zwjazka serbskich wuměłcow a sobustaw předsydstwa SPL. Hižo w młodych lětach bě so z Warnočanskimi Serbami zetkawał, wosebje z grafikarku Hanku Krawcec. Milan Hrabal chce Łužicu a Serbow do detaila zeznać, chce serbske žiwjenje dodnić. Hižo přez lětdźesatki njeje jenož jako čěsko-serbski přełožowar, ale tež jako basnik aktiwny, kotryž tež w serbskej rěči publikuje. Jeho najnowša wušła kniha je zběrka „Domluvená šifra“.

„Wuchadźišćo identity je region“

pjatk, 27. oktobera 2023 spisane wot:

Wobdźělnicy wuprawy do wuchodneje Belgiskeje wo samozarjadnistwje zhonili a nad rěku Maas přećelske styki nawjazali

Alexander Louvet so mjerza. Fotograf a wuměłc žane zrozumjenje nima, zo je předwječor runje francosce rěčaca skupina na jazzowym koncerće w kinje městačka St. Vith wustupiła. Při rańšim piwku dźeń pozdźišo rjekny, zo je tež w Němskorěčnym zhromadźenstwje tójšto wuměłcow, kotřiž bychu wony koncert naročnje wuhotowali. „To su naše pjenjezy. Čehodla maja francosce rěčacy lěpšinu z toho měć?“, so wón praša.

Epizoda to nimale na kóncu přebytka skupiny z čłonami Serbskeho sejma a ludźimi, kotřiž so za samozarjadnistwo na dobro kulturneje a kubłanskeje awtonomije zajimuja. Woni přebywachu kónc septembra we wuchodnej Belgiskej. Epizoda pak wuwědomi, zo je tež tam wobstejnosćow, kotrež kritiku zbudźeja.

Serbska debata

nowostki LND