„Wjele dźěła a wjele wjesela“
Dźens wječor dožiwi ptačokwasny program za dorosćenych 2020 pod hesłom „Štóž so zwaži, tomu so radźi“ w delnjołužiskej Hochozy swoju premjeru, jutře za tydźeń budźe hornjoserbska w Radworju. Cordula Ratajczakowa je so z režiserom a dźiwadźelnikom Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła Marianom Bulankom rozmołwjała.
Žony steja w srjedźišću lětušeho wječorneho ptačeho kwasa.
M. Bulank: Haj, wosebje jich „power“ pak je lětsa tema.
Libreto je znowa Wito Bejmak spisał, je Was to tematisce překwapiło?
M. Bulank: Spočatnje mějachmoj hromadźe cyle hinašu ideju. Hižo w decembru 2018 běchmoj prěnju ideju zrodźiłoj, smój pak ju wšelakorych přičin dla zaso zaćisnyłoj. A naraz bě myslička, zo móhła žonjaca móc motiw być. Trjebachmoj wosebje temu za młodych ludźi, něšto, štož jich na ptači kwas wabi. A to su nětko power, problemy a sony žonow, na sonach dźěłać, so zwažić – tohodla tež titul: „Štóž so zwaži, tomu so radźi.“ Tak je tema nastała. Z dalšimi zhromadnje smy so do story zanurili, a nastał je z toho porjadny wo žonjacej power ...
... wo žonach, kotrež tróšku tež spytaja swět wuchować.
Wuměłska twórba w Kinsporskej hłownej cyrkwi zaso w cyłej ...
Štóž je pódla był, tón sej wony wokomik hłuboko w pomjatku wobchowa. Dźens tydźenja nawróći so mjenujcy Kinsporski epitaf na swoje starodawne městno. Po wotewrjenskim ceremonielu kročeštej Franziska und Marie – kamelijowej damje města Kinsporka – po tamnišej Hłownej cyrkwi na emporu, zo byštej Kinsporski epitaf wotkryłoj. Knježeše cyle wosebita ćišina, jako wotewzaštej běłu płachtu, a dospołnje restawrowana wuměłska twórba bě naraz w cyłej swojej krasnoće widźeć.
„Wobdźělnicy našeje swjatočnosće běchu z wokomika hłuboko hnući“, wuzběhny předsyda Kinsporskeho domizniskeho towarstwa Peter Sonntag na kromje zarjadowanja minjeny pjatk w Kinsporku.
Přewšo rady w serbskej drasće wustupuje
Zetkanje ze znatej a woblubowanej moderatorku z Budyšina
To je stajnje wokřewjacy wokomik, hdyž ju wuhladaš a słyšiš, kak wona programy Serbskeho ludoweho ansambla a dalšich kulturnych a wuměłskich skupin moderěruje. Ze swojim přijomnym, ćopłym hłosom wona publikum fascinuje. Přeco zaso zamóže moderatorka publikum a wuměłcow na jewišću do wěsteje zhromadnosće zwjesć. 49lětnu Kristinu Nerád tajke hódnoćenje zwjesela. Jara rady so tuž z njej wo jeje žiwjenju a wuměłstwowym skutkowanju rozmołwjam. Ze swojim słowakskim mandźelskim Pavolom bydli wona w domje, hdźež bě sławny serbski wučenc prof. dr. Arnošt Muka do swojeje smjerće 1932 bydlił. Rjane to wulke bydlenje, tu so wona z mandźelskim a 21lětnym synom-studentom derje čuje.
Chigozie Obioma „Orchester mjeńšinow“
Roman nigeriskeho awtora z mjenom Chigozie Obioma „Orchester mjeńšin“ powěda wo lubosći w mnohorěčnej a socialnje rozdźělnej nigeriskej towaršnosći. Z perspektiwy chia (to rěka jandźela pěstona abo wosobinskeho ducha) powěda hłowny protagonist, kiž rěka Chinonso. Chi móže na jednej stronje mysle protagonista zwobraznić, na tamnej pak ma tež nadpersonalny wid, dokelž móže so wot myslenja kaž tež wot ćěła Chinonsa dźělić a samo ze chijemi druhich wosobow rěčeć.
Ze swojej knihu wjedźe Obioma čitarjow a čitarki do mytologije afriskeho ludu Igbo. Tež hdyž přisłuša wjetšina ludźi křesćanstwu, je tradicionalna nabožina jara wažna. Roman wopisuje konflikty mjez přitomnosću a tradiciju – při tym wězo njejedna so jenož wo konflikt mjez modernu a tradiciju, kotryž tež w serbskej kulturje wulku rólu hraje, ale tež wo to, zo je konflikt přez kolonizaciju Afriki nastał. To rěka, zo stej nabožina, w tym padźe křesćanstwo, a rěč, jendźelšćina, přeco tež z bolostnymi nazhonjenjemi kolonizacije zwjazanej.
Wutrobny dźak za wjelelětne spušćomne dźěło
Z decemberskim čisłom přiłohi Serbskich Nowin „Kultura a wuměłstwo“ so jeje wjelelětny redaktor Alfons Wićaz zdobom rozžohnuje. Mjeztym 74lětny žurnalist bě mnohe lěta zamołwity za planowanje a zestajenje přiłohi. Za třistronsku měsačnu přiłohu spisa wón njeličomne swójske přinoški, redigowaše připisy swobodnych awtorow a spřihotowa je za wozjewjenje. Je z awtorami hromadźe dźěłał a jich k pisanju pohonjał.
Z bywšim šefredaktorom Noweje doby Sieghardom Kozelom bě Chróšćan 23. junija 1979 z prěnim wudaćom „Wuměłstwo a literatura“ přiłohu załožił a ju hač do lěta 1991 zamołwjał. Po nawróće do redakcije SN lěta 2000 bě Alfons Wićaz jeje redigowanje 2009 znowa přewzał. Wot julija 2010, po tym zo bě na wuměnk šoł, wukonješe redaktorstwo přiłohi dale jako swobodny žurnalist, a to hač do dźensnišeho. W tym času je za přiłohu wjac hač sto wjetšich portretow wo wuměłcach a kulturnikach z Łužicy a ze słowjanskeho wukraja spisał.
W mjenje redakcije Serbskich Nowin wuprajam Alfonsej Wićazej wulki respekt před zdokonjanym a wutrobny dźak za wjelelětne swěrne, swědomite a spušćomne dźěło.
Zapřijima přeća publikuma do hrajneho plana
Rozmołwa ze zastupjerku intendanta za serbske dźiwadło w NSLDź Madleńku Šołćic
Serbja lubuja swoje dźiwadło a wjesela so přeco zaso na nowe serbskorěčne inscenacije Budyskeho Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła. Wo dźěle serbskeho dźiwadłoweho ansambla je so Alfons Wićaz z Madlenku Šołćic, zastupjerku intendanta za serbske dźiwadło a dramaturgowku w NSLDź, rozmołwjał.
Jako sće w lěće 2011 zastojnstwo nastupiła, kotry zaměr sće sej stajiła, zo by Was nadawk wupjelnił a spokojił?
Hdyž so słowo z wuměłstwom stanje
Nowa kniha basnjow Róže Domašcyneje wušła
Najnowša kniha Róže Domašcyneje „W času zeza časa“, wušła w Ludowym nakładnistwje Domowina, prezentuje so jako edicija z čorno-žołtej titulnej ilustraciju, krjeslenku Karla-Georga Hirscha (*1938) bjez titla.
„Natyrlich Dyrlich“
Awtobiografija w dokumentach za čas po towaršnostnym přewróće
Znowa pod titlom „Doma we wućekach“, ale z rjadowym čisłom 2 předstaja Benedikt Dyrlich serbskemu čitarjej nětko swoje „zrałe lěta“, kotrež padnu do noweje epochi demokratije: do lět 1990–2018. Swoju wohnjowu křćeńcu dožiwja basnik a politikar w přewrótowej nazymje na zetkanjach Serbskeje narodneje zhromadźizny w Budyšinje. Po swojich 40. narodninach, w aprylu 1990, zastupi wón do SPD a stanje so z jeje kandidatom na krajnej lisćinje Sakskeje. A w oktobru, krótko po němskim zasozjednoćenju, wola jeho Budyšenjo do noweho sakskeho sejma.
Serbske hody
Wězo tež my Serbja wosrjedź Němcow hody tak swjećimy kaž Němcy. Bohužel pak je dale a bóle komerc wobknježi – kóžde lěto powěsće wozjewjeja, hač a kak je so předań za překupstwo wudaniła. Ale to, štož „němske hody“ poprawom woznamjenjeja, je hódne, zo je sobu swjećimy. Rjany njeje jenož hodowny štom, z Němskeje po cyłym swěće rozšěrjeny, ale tež mnohe hodowne nałožki, kotrež zwjetša w Němskej hajimy. Druhe narody, na přikład Italčenjo, hody hinak swjeća, wótře a na dróze. Na Pětrowym naměsće w Romje hodowny štom hakle wot lěta 1982 steji; prjedy bě katolikam skerje Boži narodk znamjo hód.
Ale mamy tež serbske hody! Naš basnik Józef Nowak je znajmjeńša dwě basni na nje zbasnił; jedna rěka „Hody“, tamna „Serbske hody“. Wobě namakamy w hódnej knize „Pěseń, družka swěrna“, runje před 25 lětami wušłej. Njeby snadź nowy nakład k jubilejej načasu był?
Podawa mały leksikon žonow a muži wuměłstwa
Mysle k Jürgena Maćijowej knize „Wuměłcy Hornjeje Łužicy 2“
Portrety wuměłsce tworjacych – hač spisowaćelow, molerjow abo hudźbnikow – zhotowić, to je w fotografiji wěsće wulke brěmjo. Wšako maja wuměłsce skutkowacy wosebitu awru. Jürgen Maćij bě so před lětdźesatkom hižo na to zwažił, z pomocu Połčničanskeho Ernsta Rietscheloweho kulturneho koła projekt „Wuměłcy Hornjeje Łužicy“ z wustajeńcu a publikaciju sobu zeskutkownić. Lětsa je kniha „Wuměłcy Hornjeje Łužicy 2“ wušła.
Přičina za 2. zwjazk wuměłskich portretow a biografijow je prosta, kaž Maćij sam piše: „Minjene dźesać lět zeznach dalšich ludźi a wopytach jich. Tak móžu w předležacym zwjazku 70 wuměłcow z Hornjeje Łužicy resp. z poćahom k Hornjej Łužicy předstajić.“
