Zdźědźena hidaa začuće mjenjehódnoty
Na stawizny Wendlanda zhladowane
Kaž w Serbach, tak su něhdy tež we Wendlandźe zdokonjeli, zo Drjewjenjo sami swoju słowjansku narodnosć a rěč z wulkim wotchilenjom zacpěwachu. Hinak hač pola nas pak njejsu so w Delnjej Sakskej našli duchowni, kotřiž bychu po cyrkwinskej reformaciji domoródnu słowjanšćinu na spisownu rěč wuwili. Ewangelski farar Christian Hennig (1649–1719) z Wustrowa zapisa 1711: „Die nachher den Studiis sich gewidmet, und entweder von Väterlicher oder Mütterlicher Seiten, oder auch von beyden, wendisches Herkommens gewesen, haben sich deßen mit Fleiß enthalten, um sich nicht zu verrathen, daß sie Wendisches Geblüts, welches sie, ihnen schimpfflich haltend, bey Frembden möglichster maßen verhelet.“(Christian Hennig von Jessen „Vocabularium Venedicum“ nowowudaće, Köln, Graz, 1959, str. 33)
Za regionalne kołoběhi
Smy žiwi w zamóžitej a liberalnej demokratiji. Kóždy smě wěrić a myslić, štož chce. Nikomu njeje zakazane swobodnje rěčeć. Naše wsy, domy a puće su picobello. Njedawno dźěch po wsy, jako bě runje wotpadkowe awto po puću. Tónraz ležachu wšelake krosna, meble, graty abo přestrjency před domami při dróze. Dźiwaš so, što ludźo wšo preč mjetaja, tež rentnarjo abo tajcy, kotřiž njejsu tak zamóžni. Hišće před lětdźesatkami smy wjele na łubju stajeli, snano móhli to abo tamne hišće wužić. Smy reparowali, paslili, lěpili, šili a znowa wobarbili. Ale tajke powołanja kaž šewc, šwalča abo kowar –, kotřiž su wuporjedźeli abo sporjadkowali – su so nimale wšitke pominyli. Kupujemy wšo to najnowše. K jědźi a piću mamy dosć a nadosć a kóžde lěto abo husćišo jězdźimy do dowola. Hospodarstwo prosperěruje a bjezdźěłnosć je mała kaž hižo dołho nic. Lěpje so čłowjekam hić njemóže.
Stawizniska hodźinka ze słuchoknihu
Na Alfonsa Frencla poskać
Tajke susodźinske skedźbnjenje hodźi so zawěrno za nowu słuchoknihu serbskeho nakładnistwa. Alfons Frencl je dźě wjac hač połtysaca króć na serbskich wsach přednošował, započejo ze swětłowobrazowym brodźenjom „Podłu Klóšterskeje wody“, pokročujo z krokami po „Praze z wočomaj Serba“ a rozhladujo so naposledk daloko za „wuwróćemi Europy“. W lěće 1978 skedźbni wón na knihu Vladimíra Kováříka „Literarní toulky po Čechach“, dokelž bě w njej namakał njeparujomneho pućowanskeho pomocnika, „kajkehož njesměli w podobnej formje dlěje w Serbach parować“. Z kopu knihow je tute wočakowanje za kulturnostawizniskimi dundanjemi skónčnje sam spjelnił. Pola Frencla w hodźinje stawiznow šuler być bě zawěsće dožiwjenje, hdyž so žiwje do zańdźenych časow zanuri, zo zajaty słuchaš jeho wobrazliwej literarnej rěči.
Žona, połna energije a dobrych idejow
Na wopyće pola zamołwiteje redaktorki Bramborskeho serbskeho radija Marion Stenseloweje
„Dobry źeń, witajśo k nam! How se pśizjawi dypkownje dwanaśich Bramborske serbske radijo wot RBB.“ Takle zahaja redakcija delnjoserbskeho rozhłosa swoje wusyłanja. Zaměstnjena je na třećim poschodźe wysokeho domu wosrjedź Choćebuza. Zetkam so z jeje zamołwitej redaktorku, 58lětnej Marion Stenselowej. Wona wjedźe mje přez modernje wuhotowane stwy redakcije a do studija, z kotrehož redakcija swój program w delnjoserbskej rěči wusyła. „Tule stejimy, přistajeni a swobodni redaktorojo, před mikrofonom a live wusyłamy. Za čas dowola to wotydźenja jara husto sama wukonjam, hewak so hłownje na nawod našeho teama koncentruju, na planowanje dźěła redakcije a zestajenje rozhłosoweho programa. Sym za to zamołwita, zo w našej redakciji delnjoserbskeho rozhłosa RBB wšitko bjezporočnje běži.“ A tak so tež wo to stara, zo su programy w dobrej delnjoserbšćinje wo žiwjenju w Delnjej Łužicy informatiwne a aktualne, zabawne a předewšěm rěčnje kubłace.
Twórby serbskich komponistow w srjedźišću stali
Rezimej 45. Choćebuskeje hudźbneje nazymy
Lětuša 45. Choćebuska hudźbna nazyma wot 1. oktobra hač do 18. nowembra posrědkowaše ze swojimi zarjadowanjemi w Choćebuzu, Módłej, Žargonju, błótowskich Bórkowach, Ranju, Kalawje a Złym Komorowje profundny přehlad wo tworjenju němskich a serbskich komponistow z regiona. Solisća a ansamble, předewšěm z Łužicy, su nimo twórbow z hudźbnych stawiznow cyłkownje jědnaće kompozicijow jako prapremjeru abo prěni raz (Erstaufführung) předstajili.
Termin wotewrjenja přetwarjenehoa saněrowaneho domu hišće njejasny
Rozmołwa z kuratorku Serbskeho muzeja w Choćebuzu Martinu Nowakowej
Wot 1. januara 2016 Serbski muzej na Młynskej w Choćebuzu přetwarjeja a dospołnje saněruja. Wot toho časa je dom zawrjeny. Alfons Wićaz je so z kuratorku muzeja Martinu Nowakowej rozmołwjał.
Kajki je mjezystaw přetwara a saněrowanja wašeho muzejoweho domu?
M. Nowakowa: Přetwar našeho domu je mjeztym zakónčeny, a wšitke rumnosće su jara porjadnje saněrowane. To bě jara wobšěrne dźěło, tež z našim dworom a z wonkownej fasadu. Po twarskim saněrowanju buchu wšitke rumnosće barbnje nowowuhotowane. Při přetwarje su na to dźiwali, zo so zbrašenym wopyt našeho domu wolóži, zo móža naše wustajeńcy derje wopytać. Tež elektrika je ponowjena. Njezmějemy jenož lěpšu swěcu. Tež mnohe kable su tak składźene, zo zmóžnjeja multimedialnu wustajeńcu.
Rumnosće muzeja błyšća so w čerstwych swětłych barbach, ale su hišće prózdne. Hdy muzej z nowej trajnej wustajeńcu a nowej wosebitej přehladku wotewrějeće?
Zakuzłaca lochkosć a barbnosć ilustracijow hrajkatej sej z poeziju
Jutta Mirtschin swoje twórby w Budyskim Dźiwadle na hrodźe wustajała
Štóž wo rjane serbske knihi rodźi, ma za to wšelake přičiny, a móhło być, zo so jemu lubja ilustracije Jutty Mirtschin. Wosebje rjadej serbskich bajkow, kaž w serbšćinje abo němčinje nakładowanych, je Mirtschin ilustracije přidała. Nochcu wšitke wudaća naličić, jenož někotre, kotrež wo tym swědča, zo sej serbscy nakładnicy rukopis ilustratorki wažić wědźa: Pawoła Nedowy „Mócny knecht“, Handrija Zejlerjowu „Babku pčołku“ abo Gerata Hendrichoweho „Kita husličkarja“. Runje wony Kito husličkar je Němsko-Serbskemu ludowemu dźiwadłu wustajeńcy ilustracijow a mólbow w foyeru Budyskeho Dźiwadła na hrodźe hódny. Na dnju premjery w klankodźiwadle, hdyž so, mjeztym hižo klasikar, „Kito“ znowa na jewišću zjewi, bu přehladka někotrych twórbow Jutty Mirtschin wotewrjena.
K 1979 w Ludowym nakładnistwje Domowina wušłej dźěćacej knize „Kito husličkar“ je Jutta Mirtschin ilustracije zhotowiła, na kotrež nětko jewišćowy wobraz a klanki inscenacije samsneho mjena nawjazuja.
Z mikrofonompo Hornjej a Delnjej Łužicy
Nowa sondaža Křesćana Krawca: „Sej statok stajili“
Po swojim putacym swójbnym romanje wo 20. lětstotku „Paradiz“ překwapja spisowaćel Křesćan Krawc serbski publikum nětkle zaso z dokumentarnej knihu. W dwanaće samoportretach rysuje Hrubjelčanski prozaist na 200 stronach mnohoworštowy, wěcowny wobraz dźensnišeho serbstwa, wobstejacy z wosobinskich dopomnjenkow a nazhonjenjow wosom muži a štyrjoch žonow.
Hody – swjedźeń lubosće?
Wo mnohich wěcach wobsteji w rěčenju abo tež we wědomju wo nich to, štož dźensa mjenujemy „naratiw“. To je to, kak wo wěstej wěcy rěčimy abo kak ju rozumimy. Tak so wo hodźoch w cyrkwjach, w medijach a scyła mjez ludźimi praji, zo su swjedźeń lubosće. Tohodla so ludźo mjez sobu tež wobdaruja. Ale runje tute dary su potom w mnohich swójbach a mjez mnohimi ludźimi přičina rozkory, a hdyž ludźo dny dołho hromadźe sydaja, wjedźe to njerědko k zwadźe, a wo lubosći hižo wulce ničo njepytnješ.
Isa Bryccyna hižo druhi raz w Choćebuzu wustaja
Wuběrna grafikarka a ilustratorka
