Předewzaće tež zwrěšćić móhło

pjatk, 31. januara 2020 spisane wot:
Axel Arlt

Budyšin ma zaso dwórnišćowe twarjenje, kotrež wuznamej tajkeho w měsće tež wotpowěduje. Ludźo njejsu so jenož dźens tydźenja, na dnju wotewrjenja, přewšo wćipni na wšěch poschodach rozhladowali. Runje tak bě minjene dny stajnje zajim jednotliwcow wulki, kiž chcychu ze swójskimaj wočomaj widźeć, što je so z prózdnje stejaceho wohroženeho twarjenja stało. Wuběrnje su wšitke wobdźělene přemysła, planowarjo a nadawkidawarjo-inwestorojo dźěłali.

Fungowace dwórnišćo je wobstatk zaručenja dočasneho zastaranja (Daseinsvorsorge), złožowaca so na princip socialnostatnosće, rjadowanym w zakładnym zakonju. Potajkim su statne runiny za porjadne dwórnišćo přisłušne. Zo je statne předewzaće Němska železnica runja­ dalšim tele Budyske twarjenje za­njechać dało, wjercholeše w zawrjenju dwórnišćoweje hale, po tym zo su jednotliwe kruchi wjercha dale padali. Wulkomyslny poskitk městu Budyšinej, wohroženy objekt za symboliski euro kupić móc, ničo druhe njebě hač wućek žele­znicy ze zamołwitosće. Što pak měło komuna z tak wulkim kompleksom činić?

Jutře wječor změje Serbski ludowy ansambl­ w Budyskim NSLDź swój lětuši sinfoniski koncert. Zestajiłoj staj jón dramaturg SLA Sebastian Elikowski-Winkler hromadźe z intendantku Judith­ Kubicec. Z dramaturgom je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.

Što je zakładna ideja koncerta?

S. Elikowski-Winkler: Dwaj kruchaj Ludwiga van Beethovena tworitej w ju­bilejnym lěće mištra składnostnje jeho 250. narodnin ramik našeho sinfoni­skeho koncerta, mjenujcy jeho uwertira „Egmont“ a jeho 2. sinfonija. Je wažne, zo so ansambl tež z klasisko-romantiskim repertoirom rozestaja. Beethoven njeje jenož wusahowaca wuměłstwowa wo­so­bina. Wón bě so tohorunja za samopo­stajowanje zasadźał, štož je w serbskim nastupanju hódne přispomnić.

Móžemy so tež na premjery wjeselić?

Prózdninski čas dźěćom porjeńšić

póndźela, 27. januara 2020 spisane wot:

Towarstwo „IG dźěćace prózdniny“ we Wojerecach organizuje mjeztym nimale 30 lět prózdninske lěhwa za dźěći a młodostnych. Při tym podpěruje předewšěm socialnje słabe swójby. Silke Richter je so z městopředsydku towarstwa Beatu Möller rozmołwjała.

Z kotreje přičiny bu waše towarstwo wu­tworjene?

B. Möller: Wone bě wuslědk prózdninskeju lěhwow w Běłej Wodźe a Slopišćach, kotrejž běchu za NDRski čas stajnje w lěću wotměwali. Mnozy dobrowólni běchu lěhwje organizowali a pře­wjedli. Wosebje ći so angažowachu, kotřiž běchu sami jako dźěći w prózdninskim lěhwje přebywali. W tym času pak so zawodne prózdninske lěhwa towaršnostneho wuwića dla pominychu, zwjetša, dokelž běchu kwartěry a ležownosće dodźeržane. Tak smy 1991 towarstwo załožili, zo bychmy dožiwjenje tajkeho prózdninskeho lěhwa poskićeli.

Kelko dźěći je wot toho časa tajke prózdninske lěhwo dožiwiło?

Woblubowany kaž lědma što

pjatk, 24. januara 2020 spisane wot:
Marian Wjeńka

W běhu swojeho redaktorskeho dźěła sym minjene lěta hižo někotryžkuli swje­dźeń dožiwił, kotryž je po něšto lětach zaso zašoł. To běchu na přikład hoberske partyje při Bjerwałdskim jězoru, wokoło přewrótoweho časa gmejnske swjedźenje, ale tež tradicije w mjeńšich kru­hach. Spočatnje běchu wone přiwabliwe, pozdźišo so snano nichtó wo nje starał njeje. Přičiny běchu wšelakore. Raz pobrachowachu pjenjezy, raz njebě dosć zwólniwych, a druhdy bě wěsty format zarja­dowanja takrjec wotpřimany, tak zo njebě hižo atraktiwne dosć. Hdys a hdys pobra­chowaše snano jenož raz nowa ideja­, zo by so něšto trochu womłodźiło. Ale snano je to prosće přirodny zakoń, zo wěcy nastawaja a zańdu.

„Štož mamy, dyrbi won“

štwórtk, 23. januara 2020 spisane wot:

Wšudźe w Serbach dźěłaja na digitalnym přichodźe. Posłužby Serbskeje centralneje biblioteki (SCB) a Serbskeho kulturneho archiwa (SKA) móžeš hižo doma při ličaku wužiwać. Cordula Rataj­czakowa je so z nawodu SCB a SKA Witom Bejmakom rozmołwjała.

Maće nowu internetnu stronu z digital­nymi poskitkami – čehodla?

W. Bejmak: Sym čłowjek, kiž praji: Wšo, štož mamy, dyrbi won do swěta. Wša­ko za młodu generaciju płaći, štož w interneće njedawa, to njeeksistuje. Na­ša­ biblioteka a naš archiw matej wo­se­bitu stronu za wužiwarjow w čitarni, kotraž zajimcam naš skład spřistupnja. A tu smy do interneta stajili. Zdźěla su tele digitalne posłužby tež na internetnej stronje Serbskeho instituta přistupne, ale nic wšitke naraz. Z wosebitej stronu smy je nětko wočiwidnišo hromadu zwjedli.

Dohromady dźesać poskitkow tam nadeńdźeš. Što za nimi tči?

Najstarši a drje tež najznaćiši serbski lěkar, wyši medicinalny rada dr. Beno Bulank, swjeći dźensa w Budyšinje pjećadźewjećdźesaćiny. Mnozy přiwuzni, přećeljo, bywši kolegojo, serbscy a němscy něhdyši pacienća su jemu k wosebitemu jubilejej wutrobnje gratulowali a wšo dobre do dalšich lět přeli. Hakle kónc decembra 2012 bě wón w žohnowanej starobje nimale 88 lět w fachowej praksy za nutřkownu medicinu syna dr. Tomaša Bulanka lěkarić přestał. Jubilar bě tehdy najstarši hišće praktikowacy medicinar Budyskeho wokrjesa, kiž je tež hišće swojich pacientow doma w Budyšinje a na wsach wopytał a rady pobjesadował.

Woprawdźe rozumny rozsud?

pjatk, 17. januara 2020 spisane wot:
Marko Wjeńka

Sće tež tak hnući kaž ja? Smy wčera histo­riski wokomik dožiwić směli: Němska zawěra hač do lěta 2038 wšitke wuhlowe milinarnje, zo by klimowe zaměry Pariskeho klimoweho zrěčenja docpěła. Hižo w lěće 2028, potajkim historisce widźa­ne zajutřišim, ma Janšojska milinarnja dźěłać přestać. Lěto pozdźišo slědujetej staršej blokaj Hamorskeje milinarnje. Najpozdźišo w lěće 2038 nima žadyn­ kur wjace z jedneje z němskich wuhlowych milinarnjow stupać.

Snano njejsym na nowinarskej konferency knježerstwa k časowemu planej zawrěća milinarnjow prawje kedźbował. Što su naši politikarjo poprawom rjekli, zwotkel chcedźa po lěće 2038 milinu brać? Ja znajmjeńša ničo słyšał njejsym. Město toho chcedźa nam měch pjenjez na blido połožić a zwjazać to z přećelnym „starajće so“.

Zetkawać so a so derje čuć

póndźela, 13. januara 2020 spisane wot:

Wojerowčanka Dagmar Steuer angažuje so za dotal jónkrótny projekt w regionje. Pod hesłom „Město sadźa“ nastawa we Wojerecach na něhdźe 1,3 hektary wulkej priwatnej ležownosći předewzaćelki přirodna drohoćinka, na kotrejž su hižo 250 sadowcow sadźeli. Ze štomami a jich płodami ma wona tójšto předwidźane. Silke Richter je z iniciatorku projekta rěčała.

Byšće-li swoje předewzaće z jeno třomi wopřijećemi wopisać měła, kak by to klinčało?

D. Steuer: Wutrobna naležnosć, lubosć k přirodźe, regionalny sad.

Inwestujeće nimo swojeho dźěła tójšto časa a pjenjez do tohole čestnohamtskeho projekta, štož njeje samozrozumliwe ...

Wulka próca na dobro druhich

pjatk, 10. januara 2020 spisane wot:
Měrćin Weclich

Byrnjež lěto 2020 hišće jara młode było, maja ludźo na wsach ruce połnej dźěła, doma kaž při organizowanju, wuhoto­wanju a přewjedźenju najwšelakorišich swjedźenjow. Tajkich terminow je tež lětsa zaso dosć a nadosć. Mnozy njemóža so po zdaću podawkow kaž jutřišeho jolka-swjedźenja w Nuknicy, kapičkowych wječorow w Njebjelčicach a Kulowje dočakać. Wšudźe ludźo swoje dźěło zwjetša čestnohamtsce wukonjeja. Kaž mi hižo Jakub Brězan njedawno při přihotach w Nukničanskej Brězanec bróžni přišepta: „To je kaž doma, jeno za druhich, štož pak rady činimy.“

Wulku zahorjenosć a njewšědny zapal dožiwich 5. januara tež na Horje, hdźež su 6. zetkanje wlečakow wotměli. Kelko to prócy, sćerpnosće a wutrajnosće, tajki podawk spřihotować. Na wšo myslić a potom přez cyły dźeń za sta hosći kołbaski pražić a jim přećelnje napoje naliwać, so runje tak wo wěstotu a porjad starać. To su woprawdźita žadosć pěstować zhromadnosć, přichilnosć druhim a wjeselo nad tym, zo su wopytowarjo zahorjeni a spokojom. A hižo steja wjesne swjedźenje, koncerty a dalše kulturno-historiske wjerški na planje.

Digitalne medije dale a wažniše

wutora, 07. januara 2020 spisane wot:

W Budyskim studiju Sakskeho wu­kubłanskeho a wupruwowanskeho kana­la (SAEK) wusměrjeja swoje mnohostronske poskitki mjez druhim na to, wužiwać digitalnu techniku. Milenka Rječcyna je so z nawodu studija Michałom Cyžom rozmołwjała.

Čehodla přiběra zajim wosebje staršeje generacije za kursy nowych medijow?

M. Cyž: Starši wopytowarjo našich kursow chcedźa z młodej generaciju w zwisku wostać. Za to pak dyrbja z handyjom wobchadźeć móc, abo – kaž my tajki moder­ny smartfone mjeztym mjenujemy – ze šmóratkom kaž tež z tabletom. Wšako su młodźi ludźo dźensa přewažnje w socialnych syćach po puću. Na tamnym boku su po wšěm swěće rozbrojeni.

Kotre wobsahi tele kursy maja?

M. Cyž: Zbližamy wobdźělnikam lěpšiny, kotrež digitalne medije maja, na přikład za nakup w interneće, štož nimo młodych tež staršich ludźi zajimuje. Jim pak zdobom wuwědomjamy, zo z kóždym klikom towaršnostne a hospodarske wuwiće wobwliwuja.

Podpěrujeće dale tež kubłanje z načasnymi medijemi pola młodych ludźi?

Serbska debata

nowostki LND