Wuměna jemu na wutrobje leži
Hubert Kokla je wot lěta 1991 aktiwny čłon Černobylskeho towarstwa. Hač do lěta 2009 je wón z mandźelskej Luciju a dalšimi w Pančicach-Kukowje dokładnje 565 dźěćom a 55 dorosćenym z Běłoruskeje hač do štyri tydźenje trajace wočerstwjenje zmóžnił. Měrćin Weclich je so ze 84lětnym rozmołwjał.
Što Wam tutón čas woznamjenja?
H. Kokla: Smój z mandźelskej wuměnu jara aktiwnje a z cyłej wutrobu pěstowałoj. Z pomocnym transportom sym jědnaće razow sam w nuklearnje poćeženej kónčinje w Černobylu był. Jedyn transport wobsteješe samo z 15 nakładnych awtow.
Kajka je pomocna situacija dźensa?
H. Kokla: Ći, kotřiž su na spočatku jara aktiwni byli, su dawno starši a jich dźěći dorosćene. Mnozy młodostni maja dźensa cyle hinaše zajimy, pućuja radšo po swěće. Tuž je kontakt powšitkownje popušćił.
Kaž wěm, Wam wuměnu pěstować jara na wutrobje leži.
H. Kokla: Zo wuměna hižo tak intensiwna kaž w 90tych lětach njebudźe, je so hižo dawno wotbłyšćowało. Wšako je dźeń a wjace starosćow z financami, a cyłu wěc móžeš jeno z darami zaručić, dóstanješ pak lědma podpěry.
A što sej přejeće?
Nowe koncepty nastali
Biskopičanska syć dźěćaceho a młodźinskeho dźěła je mnohim dorosćacym jara wažny domicil. Měrćin Weclich je so z teamowym šefom zarjadnišća Andreasom Mikusom rozmołwjał.
Kak sće dźěławosć syće w minjenych tydźenjach zawěsćili?
A. Mikus: Smy organizatorisce wjele změnili a wjacore zarjadowanja na nazymu přepołožili. Přewjedźechmy pak tež někotre widejowe šaltowanja. Nachwatachmy wšelke koncepty, a naš dom smy dokładnje wurjedźili. Smy tu a tam tež něšto renowěrowali. Někotři kolegojo su druhdźe wupomhali, dalši wostachu nadhodźin dla doma. Njetrjebachmy nikoho do krótkodźěła słać. Z nowymi wolóženjemi nětko znowa započnjemy, a chcemy so w našim wšědnym dźěle poněčim zaso k normaliće nawróćić.
Běchu so nowe puće wudali?
A. Mikus: Zdźěla su nowe přemyslowanja a koncepty nastali a smy hladajo na digitalne dźěło tójšto přiwuknyli, přiwuknyć dyrbjeli.
Što je z planowanymi terminami přewjedźenja dyrdomdejskeho campa při Němskopazličanskim wulkohaće?
Nadźija noweho naratiwa
Přelećawši wobsah runje wušłeje koncepcije „Kulturna strategija Łužica 2025“, myslach sej w prěnim wokomiku: Ničo nowe to njeje. Něšto „serbske“ tam njenadeńdźeš, a „dwurěčnosć“ jewi so pod hesłom „ekskurs“, potajkim zwonka bytostnych prašenjow. Prěni zaćišć: Łužicu tež tule znowa wobjednawaja po starym kolonialistiskim naratiwje w demokratiskim šaće, w kotrymž mjeńšinje wulkomyslnje městno na kromje darja.
Domiznu spóznawać
Matineja „Moja dróha“ bě jedne z prěnich zarjadowanjow, kotrež su zajimcam zmóžnili kulturu po dlěšej přestawce wosobinsce a žiwje dožiwić. Katrin Demczenko je so z Martinom Schmidtom, předsydu hudźbno-literarny program organizowaceho Wojerowskeho wuměłstwoweho towarstwa, rozmołwjała.
Knježe Schmidto, što bě nastork za matineju?
M. Schmidt: Wuměłstwowe towarstwo a komponist Jan Cyž, bračistka Waltraut Elise Elvers a 1. wiolinist Sewjeroněmskeje filharmonije Malte Hübner su hižo wjele lět wusko zwjazani. Cyž je hižo loni kruch na tekst Brigitty Reimann skomponował. Jako wo tym zhonichmy, smy koncept matineje zhromadnje wuwili.
Što sće sej ze zhudźbnjenja tekstow Brigitty Reimann wočakował?
M. Schmidt: Mam tajkele wobdźěłanje za wosebitu składnosć, zjawnosći namrěwstwo Wojerowskeje spisowaćelki na nowe wašnje prezentować. Předewšěm młodźina měła so intensiwnišo z maćiznu zaběrać a Wojerecy jako swoju – tež dušinu – domiznu spóznawać.
Kotre teksty sće wuzwolili, a kak sće rozsudźili, štó je recituje?
Wirus je swět změnił
Wěm so hišće derje na 12. měrc dopomnić. Tón dźeń, bě to štwórtk, bě čěske knježerstwo wozjewiło, zo swoju mjezu zawrje. Nawoda Budyskeho Serbskeho gymnazija mje tehdy zawoła, prajo, zo so šulerjo hišće samsny dźeń ze sněhakowarskeho lěhwa w Čěskej nawróća, dokelž njemóže wón dalši přebytk hižo zamołwić. Wječor sedźeše mój syn wučerpany we jstwě a měnješe, zo tak spěšnje wjac do šule njepóńdźe. Wón měješe prawje. Hižo nazajtra sakske knježerstwo wozjewi, zo wšitke kubłanišća zawrje. Tři dny pozdźišo su Zwjazk a kraje daloko sahace wobmjezowanja wobzamkli.
Wustajeńca lubi poetiske přełožki
Pod titulom „kóstkaty slěd“ wotewru přichodnu sobotu w Lipšćanskej galeriji b2 wustajeńcu tam bydlaceje wuměłče Karoline Schneider. Cordula Ratajczakowa je so z rodźenej Budyšanku rozmołwjała.
Pod serbskim titulom w Lipsku za wustajeńcu wabić njeje runjewon z wašnjom. Čehodla sće so za to rozsudźiła?
Wustajeńca w Slepom zakónčena
Čerstwe přidawki do poliwki
„Himplašk a Pimplašk“ staj po puću na horu, a „Pjeć małych palčikow“ ma jenož pryzle we hłowje. Bjezdwěla dopomina so wjetšina z nas – starši, wowki a dźědojo –, zo smy tajke a wonajke hrónčka swojim dźěćom powědali. Hač smy to za swój čas tež w serbskej rěči činili? Někotři zawěsće, kotřiž su němske basnički za swójsku potrjebu zeserbšćili abo te serbskich awtorow wužiwali. Ćim lěpje tuž, zo předleži nětko kniha Lydije Maćijoweje, kotraž porsćikowe hry za najmjeńšich z wida awtorki-maćerje poskića. Tak móža tež starši, kotřiž serbšćinu hišće dospołnje njewobknježa, swojim dźěćom a z nimi hromadźe serbske hrónčka z porstami hrać. Znatym wjeršam je Maćijowa nowe ze swójskeho pjera přidała. Spodobne ilustracije pjerachow pohnuwaja so dokładnje z knihu zaběrać. Z nowowudaćom je sej LND dalšu stronku kubłanskeho wobłuka wotewrěło, tež hdyž je tajke poskitki dotal zdźěla skerje jako nadawk Rěčneho centruma WITAJ widźało.
Jeno za potrjebu komunow
Što maja wobkedźbować, chcedźa-li sej komuny přełožowansku techniku wupožčić? Wo tym je Axel Arlt z Francisku Grajcarekec a Janom Kralom ze serwisoweho běrowa serbšćinu porěčał.
Běchu słuchatka za přełožowanje hižo raz wupožčene?
J. Kral: Dotal hišće nic, mamy pak prěnje naprašowanja. Na přikład chce sej je gmejnski radźićel Alfons Ryćer za gmejnsku radu Ralbicy-Róžant wupožčić, zo bychu techniku na posedźenju wupruwowali. Dalši zajim je ze stron Serbskeho sejma, kotremuž pak bohužel pomhać njemóžemy. Słuchatka su jeno za komunalnu potrjebu.
Kak měli komuny postupować, chcedźa-li nowu techniku wužiwać?
J. Kral: Smój wšitkim gmejnam zdźěliłoj, zo je technika tu we Wojerecach přistupna. Chcedźa-li ju wužiwać, njech zapodadźa namaj próstwu z terminom a trěbne mnóstwo słuchatkow. Leži-li městnosć na našim puću, jim techniku rady dowjezemoj. Abo wone ju pola nas za wěstu kawciju dóstanu.
Kelko kawcija wučinja?
J. Kral: To je małke zawěsćenje a njerěka, zo nimamy dowěru. Dźe wo to, gmejny tróšku k disciplinje kubłać. Wšako je technika přewšo čućiwa a naročna.
Na přichod wusměrjene
Město Wojerecy je so wuspěšnje na wšozwjazkowym wubědźowanju „Komunalna ćopłotna změna“, wobdźěliło, ke kotremuž běštej agentura za wobnowjomne energije kaž tež Fraunhoferski institut za energijowe hospodarstwo a energijowe systemy namołwjałoj a do přichoda sahace ideje pytałoj. Nětko su Wojerecy modelowe město. Kotre ideje a šansy móhli so z toho wuwić, za tym je so Andreas Kirschke wyšeho měšćanosty Stefana Skory (CDU) prašał.
Město Wojerecy je modelowa komuna. Kak sće powěsć na wědomje brał?
S. Skora: Sym hordy, naše požadanje je mjez třomi najlěpšimi. Po cyłej Němskej bě so nimale 50 komunow na wubědźowanju wobdźěliło. Wojerecy žněja tak wjele kedźbnosće fachowych nowin.
Z kotrym konceptom je so město požadało, a štó je na nim dźěłał?
