Dótknjenja Čechow a Serbow jutry

štwórtk, 28. měrca 2024 spisane wot:

„Dźakowano Serbam změja Češa zaso móžnosć, jutry duchownje z Jězusom po puću woswjećić“

Přednoški, knihi, časopis „Česko-lužický věstník“, přewodźenje serbskich skupinow po Praze, wustajeńcy, bjesady, kursy serbskeje rěče na uniwersiće kaž tež na lěćnych šulach, koncerty, wustajeńcy serbskeje wuměłskeje twórby, spřistupnjenje Hórnikoweje knihownje zjawnosći, podpěra čěskeje sorabistiki, přiho­towanje programa ze serbskej tematiku w čěskim rozhłosu a telewiziji, wuda­wanje podcastow (nic jenož) w serbskej rěči. Wšitke tute nadawki słušeja do aktiwitow čěskeho „Towarstwa přećelow ­Serbow“. We wustawkach towarstwa ­mjenujcy čitaš: „Nadawk Towarstwa je, ­zjednoćeć přećelow a přisłušnikow serbskeho ludu do hajenja narodnych, kulturnych, hospodarskich a towaršnostnych stykow ...“. Tež lětsa nas tójšto zajimawych akcijow wočakuje.

Je rjany, miły nawječor nětkole w času, hdyž we Łazkowskim lěsu podlěsk kćěje. Nowakecy su we Łazku posledni dom na pućiku, kotryž do lěsa wjedźe. Marika Nowakowa swojim ludźom do domu zawoła: Póńdu skrótka do lěsa! „Nó, a jako znazdala na našu pastwu hladach, widźach, zo tam mjez wulkimi wowcami něšto skakota: jehnjatka! A jedna wowca trochu zboka ležeše, w hronach. Božičkecy, sej pomyslich. Na pjenku sym so wobroćiła a domoj chwatała, zo bych Mariana zawołała.“ Wowcy su wosebity konik jeje syna Mariana. Do jeho stadła słuša šěsć wowcow a boran.

A potom běše tak, zo je so w běhu jednoho tydźenja dźewjeć jehnjatkow narodźiło. „To bě nam wulke wjeselo, ale najprjedy tež wjele dźěła a prócy!“, powěda nam Marika Nowakowa. Njewšědne je, zo tež wóslik Lotta do stadła słuša. „Wón je najlěpši přirodny škit přećiwo wjelkam“, wuzběhuje wona. Wóslik wuběrnje słyši a stadło a wobsedźerja warnuje – hnydom a wótře, hdyž so wjelk bliži. ­Wóslik pak njeje jenička wosebitosć ­stadleška.

Ekskluziwny časnik maš za wěčnosć

štwórtk, 28. měrca 2024 spisane wot:

Józef Brězan a Lukas Pöhlmann zhotowjataj w paradizu wosrjedź Drježdźan cyle wosebity luksusowy wudźěłk

Wšitke cyfrowki, kaž tu na modelu Prestige w ćmowomódrej barbje, su w ručnym dźěle nastali.Kóždy powjerch za naročnu mechaniku časnika zhotowjataj z ruku.

Za fasadu Drježdźanskeje Swobodneje akademije wuměłstwa a twarstwa chowa so cyle wosebity atelier. W nim nastawaja preciznje zdźěłane mechaniske časniki. Haj, tež časniki su wuměłski ­wudźěłk, kotrymž so rodźeny Smječkečan Józef Brězan a jeho přećel Lukas Pöhlmann wěnujetaj.

Fascinaciju za časniki sej krok po kroku wotkrywał

Wjace hač tradicija

štwórtk, 28. měrca 2024 spisane wot:

Jako křižer so na puć podać, je swójbna kaž tež wosobinska naležnosć, tež pola Čórlichec w Konjecach

Mnohe serbske swójby pěstuja wšelake tradicije, zwučenosće abo wěste wobrjady. Jedna z tradicijow, kotrež so wot jedneje generacije přichodnej dale dawaja, je křižerstwo. A tak w procesionach jara husto widźimy, zo jěchataj nan a syn abo wjacori mužojo jedneje swójby hromadźe. Zo pak su zastupjerjo hnydom třoch generacijow wobdźěleni, je skerje wu­wzaće, chiba samo wosebitosć. Hdźež so pola Čórlichec w Konjecach wšědnje wo reparatury awtow staraja, je wokoło jutrow wšo na křižerstwo a wotpowědne přihoty wusměrjene: Narunaja stotki PSow, kotrež maja wšědnje brunčeć, na jedyn PS, kotryž ma kóždy křižer jutry pod swojim zadkom.

Porno katolskej Hornjej Łužicy njesu radostnu jutrownu powěsć wo zrowastanjenju syna Božeho w ewangelskej Slepjanskej kónčinje žony won do swěta. Su to jutrowne spěwarki. Po tym zo bě so wobrjad w 60ych lětach pozhubił, běchu jón Slepjanske kantorki pod nawodom njeboh wučerki Lenki Nowakoweje w 90ych lětach w Slepom a w Rownom zaso wožiwili. Lětsa pak budu jenož Rownjanki na jutrońčce spěwajo po puću. Jedna z nich je Stephanie Bierholdt, w Slepom bydlaca wědomostna sobudźěłaćerka Serbskeho instituta. Dohromady je jich lětsa pjeć spěwarkow. Wot spočatka februara su so wone tydźensce schadźowali, zo bychu kěrluše zwučowali a sej zestawu přihotowali.

Krabat jeju hižodołho přewodźa

štwórtk, 28. měrca 2024 spisane wot:

Bratraj-dwójnikaj Anton a Richard Fuchs staj wusko z Krabatowym młynom w Čornym Chołmcu zwjazanaj. Přiwšěm pak kročitaj dwójnikaj po wšelakich powołanskich pućach. Milenka Rječcyna je so z nimaj rozmołwjała.

W našej wokolinje znaja ludźo Waju předewšěm Waju angažementa za Krabatowy młyn dla. Hdźe pak mataj swoje korjenje nastupajo wuměłske skutkowanje?

Anton: Pochadźamoj z Łutow. Tam smój do zakładneje šule Hans Coppi chodźiłoj, po tym pak na Wojerowski Lessingowy gymnazij. Mjeztym zaso wjele we Łutach přebywamoj, wosebje ja, wšako w Čornym Chołmcu dźěłam.

Što je Waju runje na mjenowany gymnazij wabiło?

Anton: Smój na zakładnej šuli hižo dźiwadło hrałoj. Ze skupinu běchmoj mjez druhim na zetkanju młodych dźiwadźelnikow w Złokomorowskim dźiwadle. To je naju zahoriło. Naju sotra je swój čas na Lessingowym gymnaziju w hudźbnej rjadowni wuknyła a w chórje spěwała. Wona sposrědkowa namaj začuće, zo knježi na tymle gymnaziju dobra zhromadnosć. Tuž běše namaj spěšnje jasne, zo tam póńdźemoj. Naju dalša wulka sotra je na Foucaultowym gym­naziju wuknyła.

Za motorsport najwšelakorišeho razu so w našim kraju mnozy zajimuja. Ći jedni sej w telewiziji wobhladaja, kak awta abo motorske po asfalće smala, druzy sej ­na wubědźowanišća dojědu a atmosferu live dožiwja. Tež Toni Ryćer ze Šunowa so za motorsport hori. Tak blisko kaž wón – a to mjeztym hižo 25 lět – pak ­lědma štó wubědźowanskim čaram, ­jězdźidłam a wodźerjam spěšnych ma­šinow přińdźe.

W Budapesće so natyknyć dał

W lěće 1986 je sej Toni na wubědźowanje Formule 1 do Budapesta dojěł. Tam wobkedźbowaše ludźi, kotřiž při čarje stejachu, z chorhojčkami kiwachu a pom­hachu, hdyž raz jedyn z jězdźerjow dale njemóžeše. „Tehdy sym sej předewzał, zo chcu tajke něšto tež raz činić“, so Šunowčan dopomina. Ale hakle 13 lět pozdźišo měješe so tele předewzaće zwoprawdźić, jako bě w Klěšišću (Klettwitz) južnje Berlina „Łužiske koło“ dotwarjene. Za prěnje wubědźowanje pytachu zwólniwych, kotřiž bychu jako pomocnicy při čarje stali a wšelake nadawki přewzali. Tule šansu Toni Ryćer wuži a so 1999 za wukubłanje přizjewi, zo by lěto na to jako stražnik při čarje prěnje wubědźowanje na Łužiskim kole sobu dožiwił.

Při nalětnim wjedrje pućować a po horach krosnować – to njeje jenož w Sakskej Šwicy móžno. Štóž tole raz w Žitawskich horach wuspyta, móže tam tež ­hišće regionalnu atrakciju dožiwić.

Zahajimy cyłodnjowske pućowanje na Žitawskim hłownym dwórnišću. Tam zetkamy so hnydom na spočatku z wosebitosću kónčiny: Žitawskej wuskokolijatej železnicu. Ta jězdźi hižo wot lěta 1890 wšědnje po krutym jězbnym planje mjez Žitawu a hižo zdawna woblubowanymaj wulětnišćomaj Jonsdorfom a Oybinom.

Planowanja tuteje čary sahaja wróćo do lěta 1873. 10 lět pozdźišo załožichu železnisku towaršnosć. Wulkeho nawala wulětnikarjow dla su čaru mjez Žitawu a Oybinom lěta 1913 samo na dwukolijatu wutwarili. Po wójnje dyrbjachu kolije jedneje čary Sowjetskemu zwjazkej jako reparaciju přewostajić.

Z parnej železnicu podamy so do pjeć kilometrow zdaleneho Olbersdorfa. Jězba traje poł hodźiny a płaći za doro­sćeneho dźewjeć eurow. Ćah wotjědźe hodźinsce ze Žitawskeho dwórnišća do Oybina abo Jonsdorfa a w samsnym rytmusu zaso wróćo. Wosebje dźěćom rjane to dožiwjenje.

„Fakt bóle spodźiwa hač fikcija“

pjatk, 22. měrca 2024 spisane wot:

20 lět hižo je filmowc a awtor Roman Pernak z kameru po puću. Serbske temy Delnjeje Łužicy su jemu při tym naležnosć wutroby.

Sedźimoj w „Tante Emma“ – typiskej kofejowni „Berlinskeje sceny“ w Kreuzbergu – bjezposrědnje pódla zastanišća „Šleziske wrota“ podzemskeje linije U1, kotraž so tu „nad zemju“ po měsće hiba. W tutym „kiezu“, kaž Berlinjan praji, je Roman Pernak doma. Ze šalku kofeja před sobu hladamoj z wulkeho panorama-wokna, na hołk a tołk kołowokoło křižowanišća. Wosrjedź mjerwjeńcy absurdno-komiska scena: Na chódniku steji mały čerwjeno-běły smužkaty stan. Před nim sedźo: třo mužojo, w čiłej a zdobom wotputanej rozmołwje, kóždy z nich w twarskim nahłowniku. Zmysł jich posedźenja pak jako wobkedźbowar sceny njedodniš.

Stefanie Zarjenkowa je fyzioterapeutka a osteopatka w Njebjelčicach. Swojim pacientam pak poskićuje tež manuelnu terapiju, klasiske masaže, chorobnu gymnastiku abo terapiju z ćopłotu.

Přewšo wjesoła a optimistiska młoda ­žona wuprudźa na mje wěstu lochkosć a bjezstarostnosć, jako mje w swojej praksy w Njebjelčicach wita. Bjez dźiwa tuž, zo čuješ so hnydom wobkuzłany, zrozumjeny a na wěste wašnje škitany. Rodźena Salowčanka Stefanie Zarjenkowa je wot lěta 2021 samostatna w swojej praksy w Njebjelčicach. „W najhóršim času koronoweje pandemije sym so na zesamostatnjenje zwažiła a njemějach žanežkuli problemy a ćeže. Zhromadnje z koleginomaj dźiwachmy na předpisy, kaž druzy tež“, dopomina so 40lětna. ­Pacienća z předchadźaceho dźěłoweho časa zwostachu jej swěrni a nowi so wob­stajnje přidružeja, za čož je přewšo dźakowna.

Serbska debata

nowostki LND