Stat winowatosć njespjelnja
Njedawno buchu znowa serbscy młodostni nadpadnjeni. Janek Wowčer je so z prawiznikom Hajkom Kozelom rozmołwjał a so jeho mjez druhim prašał, što móža škodowani hišće na městnje njeskutka činić a policiji přizjewić.
Kak hódnoćiće, zo je znowa k nadpadam na serbskich młodostnych dóšło?
H. Kozel: To njezadźiwa. Wšako bu w minjenych třiceći lětach jeno snadny dźěl skućićelow antiserbskich njeskutkow zwěsćeny. Ani jedyn z nich njebu, kaž so dopominam, k jastwu zasudźeny. Njemóžu při najlěpšej woli spóznać, zo stat jich wottraša, skerje hórje. Ze zwjazkowym kaž tež sakskim krajnym prawom je winowatosć stata, serbski lud škitać, normowana. Tón pak swoju winowatosć njespjelnja. Tak maja běžnje jewjace so antiserbske njeskutki nimale wěstu logiku.
Na Wašu iniciatiwu chcychu w Sakskej kategoriju njeskutkow na Serbow zawjesć. Je so to stało a su tam tajke zapisane?
Hida njerozeznawa
Mordarstwo w Hanauwje bě šok. Skućićel bě wočiwidnje psychisce chory a čuješe so přesćěhany wot ćmowych mocow. Tak jednorje pak njemóžemy njeskutk wotbyć. Hakle tydźeń do toho bu skupina wotkryta, kotraž chcyše z namocu přećiwo ćěkancam a muslimam byrgarsku wójnu zahajić a statny porjad přewinyć. Loni zamordowaštaj skućićelej z podobneje motiwacije hessenskeho politikarja a dweju wobydlerjow w Halle. Tajke njeskutki njenastawaja jeničce z paranoidnych fantazijow. Tež politiska atmosfera, w kotrejž wěste politiske mocy ludźi, kotřiž hinak wupadaja, rěča abo wěrja – potajkim „cuzych“ –, jako wohroženje předstajeja, ma podźěl na tym. Wopory njeběchu „cuzy“, ale su zdźěla čas žiwjenja w měsće bydlili. Što to za nas woznamjenja?
Za młynso dale zasadźa
Po 25 lětach w komunalnej politice a pjeć lětach w bydlenjotwarstwje bě so wjelelětny Wojerowski měšćanosta za šule, pěstowarnje, socialne a wohnjowe wobory Thomas Delling kónc januara na wuměnk podał. Wo jeho nazhonjenjach a wotewrjenosći napřećo serbskim temam je so Andreas Kirschke z 68lětnym rozmołwjał.
Knježe Dellingo, kak sće swoje swjatočne rozžohnowanje kónc januara dožiwił?
T. Delling: Z wěstym styskom a pokornosću. To bě jara hnujace, dokelž bě wjele sobudźěłaćerjow města a radźićelow, ale předewšěm wobydlerjow z towarstwow a zarjadnišćow přišło. Mi je to pokazało, zo je so dźěło za a z ludźimi w běhu lět zadaniło.
Kak sće 1990 do komunalneje politiki přišoł?
Spěšny rozsud nuznje trěbny
Hladajo na hospodarske wuwiće we Łužicy su wužadanja dźeń a wjetše. Tak bě minjene lěto rěč wo strukturnej změnje, dokelž ma so zmilinjenje brunicy zakónčić. Łužiska energija a milinarnje (LEAG) je jedyn z wažnych dźěłodawarjow w regionje a płaći mjez přistajenymi jako zamołwite předewzaće, hdźež zdobom dobru a wěstu mzdu dóstawaja. Tež Zhorjelske a Budyske stejnišćo koncerna Bombardier stej spušćomnej partneraj a matej mjez ludźimi dobre mjeno. Železniska sparta je w regionje z tradiciju. Zas a zaso pak překwapja kanadiski koncern ze špatnymi powěsćemi. Tak dźěše hakle njedawno wo to, sta dźěłowych městnow šmórnyć. Wulkeho ćišća sakskeho knježerstwa, dźěłarnistwa IG metal a sobudźěłaćerjow su to we wulkej měrje cofnyli. Wšitko wupadaše za tym, zo matej łužiskej stejnišći tola přichod. Wšako su hakle w decembru Budyski testowy center wotewrěli.
Crashkurs za fraktura-pismo
Składnostnje lětušeho Dnja archiwa 7. měrca chcetej tež Serbski kulturny archiw a Serbska centralna biblioteka popołdnju swoje durje zajimcam wotewrěć. Cordula Ratajczakowa je so ze sobudźěłaćerjom archiwa a Serbskeho instituta Měrćinom Brycku rozmołwjała.
Lětuše hesło Dnja archiwa rěka „Wot depeše k tweetej“. Kak sće jón zwoprawdźili?
M. Brycka: Zwjazk němskich archiwarkow a archiwarow je lětsa komunikaciju jako ćežišćo wuwołał. Wězo je kóždemu archiwej přewostajene, tež něšto druhe poskićeć. Smój so z dr. Annett Brězanowej rozsudźiłoj zestajeć programowy poskitk, kotryž so z tutej tematiku zaběra. Přeprošujemy tuž na klasiske wodźenje po archiwje a bibliotece kaž tež na tři dalše poskitki.
Što je prěni poskitk?
Přećiwo hidźe wustupować
Wčera su w Drježdźanach na struchły podawk w stawiznach města spominali. Dokładnje wčera před 75 lětami su jendźelscy a ameriscy bombowcy z wjacorymi nalětami saksku stolicu bjezmała z karty wudrapali. Znajmjeńša woprawdźe wjac wjele k tomu pobrachowało njeje. Płomjenja wšak běchu hač do Łužicy widźeć, na čož so hišće dźensa tež mnozy Serbja dopominaja. Tysacy ludźi – mjez nimi Serbja – tehdy žiwjenje přisadźichu. Kelko jich dokładnje bě, wo tym so přeco hišće – abo lěpje prajene mjeztym znowa – hadruja.
Hdyž je kur běły, so wšitcy wjesela
Serbskopazličanske karnewalowe towarstwo dožiwja tele dny wjeršk jubilejneje 50. sezony. Marian Wjeńka je so z prezidentom towarstwa Danielom Wätzigom rozmołwjał.
Knježe Wätzigo, před wosom lětami sće zastojnstwo prezidenta Serbskopazličanskeho karnewaloweho towarstwa wot swojeho nana přewzał. Bě to samozrozumliwy krok?
D. Wätzig: Poprawom haj. Sym mjeztym 49 lět čłon towarstwa a nimale wot wšeho spočatka sym kóžde lěto póstniske narěče dźeržał. Njejsym trjebał dołho rozmyslować, hač prezidentstwo přewozmu. Narěče pak dźensa hižo njedźeržu.
Sće wy potajkim sobu najdlěje z čłonom towarstwa?
D. Wätzig: Ně, moja sotra Sabina Hübenthalowa je hišće dlěje sobustaw. Wona bě z mandźelskim prěni princowski por, a wobaj staj hišće dźensa z čłonom.
Kak so dźensa čujeće, hdyž dožiwi towarstwo swoju 50. sezonu?
D. Wätzig: My so wšitcy jara wjeselimy, zo tónle jubilej dožiwimy, to dźě njeje samozrozumliwe. Stajnje zaso so ludźo dźiwaja, zo zamóžemy na wsy rjane programy zestajeć. Na to směmy hordźi być. To najrjeńše pak je, zo jako towarstwo jara hromadźe dźeržimy.
„Móžemy z kóždym rěčeć“
W třoch sakskich stronach skutkuje
serbski cyłk. Z rěčnikom dźěłoweho kruha Zwjazka 90/Zelenych w Sakskej Robertom Krawcom je Axel Arlt wo skutkowanju w lěće 2019 rěčał.
Waš cyłk bě so hakle loni wutworił, z kotrymi temami sće so tam zaběrali?
R. Krawc: Hłowne zaměry wězo su serbsku rěč a kulturu zachować a dalewuwić, prawa za samo- a sobupostajowanje našeho ludu skrućić. Wuchadźejo z toho smy spytali formulować, što měło so zakładnje změnić abo tež wobchować. Rozjimachmy na přikład móžne puće za wutworjenje demokratisce woleneho ludoweho zastupnistwa abo aktualne wuwiće nastupajo zachowanje Miłoraza a kónc wotbagrowanja serbskich wsow. Loni činjachmy to wězo wosebje pod aspektom wólbow krajneho sejma.
Kak posudźujeće podpěru krajneho zwjazka Zwjazka 90/Zelenych Sakskeje za serbske naležnosće?
Jendźelski humor wabi
Jutře, sobotu, dožiwi lětuša hłowna serbska inscenacija NSLDź „Dołhož fenki běža“ swoju premjeru. Z režiserom Matthiasom Nagatisom je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Što Was na tutej komediji wabi?
M. Nagatis: Michael Cooney je wustojny awtor. Poprawom wabi mje měšeńca mjez bulwarnej komediju a commediju dell’arte, hdźež hraja pod dźiwadłowym hesłom „Tekst kaž woda, jenož nic na meble storčić“. W tymle žanrje stej tempo a dokładnosć wažnej. To je kaž w časnikowym mechanizmje. Je dźesać ludźi w hrě, a hdyž so jedne kolesko prawje sobu njewjerći, wšitko zwrěšći. Commedia dell’arte nježada sej žane wulke koncepcionelne režijowe ideje, ale dyrbiš ju čisće z łopjena hrać, štož je ćežko dosć.
Što Was motiwuje serbsce inscenować?
Bjezradnosć po Erfurće wulka
Politiske zemjerženje, skandal, łamk nasypa, – lisćina zadźiwanja za to, štož je so wčera w Erfurće stało, je dołha. Prěni króć w stawiznach su w Durinskim krajnym sejmje noweho ministerskeho prezidenta Thomasa Kemmericha (FDP) z pomocu hłosow prawicarsko-populistiskeje AfD do zastojnstwa wuzwolili. Štož bě skerje jako taktiski manewer myslene, zo bychu dotalneho ministerskeho prezidenta Bodo Ramelowa (Lěwica) wutriksowali, je so nimokuliło. Nětko maja tam ministerskeho prezidenta, kiž bě so loni z pjeć procentami hłosow runje tak do krajneho sejma dóstał. Wón nima faktisce tež žanych politiskich partnerow, kotřiž móhli z nim knježerstwo wutworić.
Politiske strony cyle rozdźělnje reaguja, a we wukraju su tónle dotal njesłyšany podawk tohorunja na wědomje brali. Spontanje su so tysacy ludźi we wjacorych městach Němskeje zhromadźili, zo bychu přećiwo nowemu ministerskemu prezidentej Durinskeje protestowali, wumjetujo jemu, zo je so wot „fašistow“ do zastojnstwa wolić dał.
