Crashkurs za fraktura-pismo
Składnostnje lětušeho Dnja archiwa 7. měrca chcetej tež Serbski kulturny archiw a Serbska centralna biblioteka popołdnju swoje durje zajimcam wotewrěć. Cordula Ratajczakowa je so ze sobudźěłaćerjom archiwa a Serbskeho instituta Měrćinom Brycku rozmołwjała.
Lětuše hesło Dnja archiwa rěka „Wot depeše k tweetej“. Kak sće jón zwoprawdźili?
M. Brycka: Zwjazk němskich archiwarkow a archiwarow je lětsa komunikaciju jako ćežišćo wuwołał. Wězo je kóždemu archiwej přewostajene, tež něšto druhe poskićeć. Smój so z dr. Annett Brězanowej rozsudźiłoj zestajeć programowy poskitk, kotryž so z tutej tematiku zaběra. Přeprošujemy tuž na klasiske wodźenje po archiwje a bibliotece kaž tež na tři dalše poskitki.
Što je prěni poskitk?
Hdyž je kur běły, so wšitcy wjesela
Serbskopazličanske karnewalowe towarstwo dožiwja tele dny wjeršk jubilejneje 50. sezony. Marian Wjeńka je so z prezidentom towarstwa Danielom Wätzigom rozmołwjał.
Knježe Wätzigo, před wosom lětami sće zastojnstwo prezidenta Serbskopazličanskeho karnewaloweho towarstwa wot swojeho nana přewzał. Bě to samozrozumliwy krok?
D. Wätzig: Poprawom haj. Sym mjeztym 49 lět čłon towarstwa a nimale wot wšeho spočatka sym kóžde lěto póstniske narěče dźeržał. Njejsym trjebał dołho rozmyslować, hač prezidentstwo přewozmu. Narěče pak dźensa hižo njedźeržu.
Sće wy potajkim sobu najdlěje z čłonom towarstwa?
D. Wätzig: Ně, moja sotra Sabina Hübenthalowa je hišće dlěje sobustaw. Wona bě z mandźelskim prěni princowski por, a wobaj staj hišće dźensa z čłonom.
Kak so dźensa čujeće, hdyž dožiwi towarstwo swoju 50. sezonu?
D. Wätzig: My so wšitcy jara wjeselimy, zo tónle jubilej dožiwimy, to dźě njeje samozrozumliwe. Stajnje zaso so ludźo dźiwaja, zo zamóžemy na wsy rjane programy zestajeć. Na to směmy hordźi być. To najrjeńše pak je, zo jako towarstwo jara hromadźe dźeržimy.
„Móžemy z kóždym rěčeć“
W třoch sakskich stronach skutkuje
serbski cyłk. Z rěčnikom dźěłoweho kruha Zwjazka 90/Zelenych w Sakskej Robertom Krawcom je Axel Arlt wo skutkowanju w lěće 2019 rěčał.
Waš cyłk bě so hakle loni wutworił, z kotrymi temami sće so tam zaběrali?
R. Krawc: Hłowne zaměry wězo su serbsku rěč a kulturu zachować a dalewuwić, prawa za samo- a sobupostajowanje našeho ludu skrućić. Wuchadźejo z toho smy spytali formulować, što měło so zakładnje změnić abo tež wobchować. Rozjimachmy na přikład móžne puće za wutworjenje demokratisce woleneho ludoweho zastupnistwa abo aktualne wuwiće nastupajo zachowanje Miłoraza a kónc wotbagrowanja serbskich wsow. Loni činjachmy to wězo wosebje pod aspektom wólbow krajneho sejma.
Kak posudźujeće podpěru krajneho zwjazka Zwjazka 90/Zelenych Sakskeje za serbske naležnosće?
Jendźelski humor wabi
Jutře, sobotu, dožiwi lětuša hłowna serbska inscenacija NSLDź „Dołhož fenki běža“ swoju premjeru. Z režiserom Matthiasom Nagatisom je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Što Was na tutej komediji wabi?
M. Nagatis: Michael Cooney je wustojny awtor. Poprawom wabi mje měšeńca mjez bulwarnej komediju a commediju dell’arte, hdźež hraja pod dźiwadłowym hesłom „Tekst kaž woda, jenož nic na meble storčić“. W tymle žanrje stej tempo a dokładnosć wažnej. To je kaž w časnikowym mechanizmje. Je dźesać ludźi w hrě, a hdyž so jedne kolesko prawje sobu njewjerći, wšitko zwrěšći. Commedia dell’arte nježada sej žane wulke koncepcionelne režijowe ideje, ale dyrbiš ju čisće z łopjena hrać, štož je ćežko dosć.
Što Was motiwuje serbsce inscenować?
Chce bórze do Chiny
Nadawk w Ludowej republice Chinje zaběra tuchwilu z Frankfurta nad Mohanom pochadźaceho a dźensa w Lipsku bydlaceho Carola Ratajczaka. Milenka Rječcyna je so z něhdyšim maturantom Budyskeho Serbskeho gymnazija, dźensnišim režiserom a 3D-generalistom rozmołwjała.
Čehodla chceće so na jězbu do dalokeje Chiny podać?
C. Ratajczak: Předewzaće Axis Animation w šotiskim Glasgowje, hdźež sym přistajeny, produkuje tuchwilu za najwjetše internetne předewzaće Tencent Holdings Ltd. w Chinje. Dźěłamy na storyboardach a animacijach za animacisku seriju. To rěka, zo zhotowjamy script hač do prěnjeho animěrowaneho produkta, štož je klasiska preprodukcija.
Kotry nadawk maće w Chinje spjelnić?
C. Ratajczak: Mam tam nawjazać wosobinske zwiski a aktualny staw dorěčeć. Zeznaće dźěłowych partnerow sej Chinjenjo jara waža a zetkanja su jim hódne za natwar dowěry. Wočakowanja na nas su jara wulke. Dotalni partnerojo su w chinskim předewzaću jara připóznaći. Cyła jězba ma štyri dny trać. Z toho drje budu jenož połdra dnja w kraju, dalši čas na lětanišću resp. w lětadle.
Mała sensacija za serbsku hudźbu
Jutře wječor změje Serbski ludowy ansambl w Budyskim NSLDź swój lětuši sinfoniski koncert. Zestajiłoj staj jón dramaturg SLA Sebastian Elikowski-Winkler hromadźe z intendantku Judith Kubicec. Z dramaturgom je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Što je zakładna ideja koncerta?
S. Elikowski-Winkler: Dwaj kruchaj Ludwiga van Beethovena tworitej w jubilejnym lěće mištra składnostnje jeho 250. narodnin ramik našeho sinfoniskeho koncerta, mjenujcy jeho uwertira „Egmont“ a jeho 2. sinfonija. Je wažne, zo so ansambl tež z klasisko-romantiskim repertoirom rozestaja. Beethoven njeje jenož wusahowaca wuměłstwowa wosobina. Wón bě so tohorunja za samopostajowanje zasadźał, štož je w serbskim nastupanju hódne přispomnić.
Móžemy so tež na premjery wjeselić?
Prózdninski čas dźěćom porjeńšić
Towarstwo „IG dźěćace prózdniny“ we Wojerecach organizuje mjeztym nimale 30 lět prózdninske lěhwa za dźěći a młodostnych. Při tym podpěruje předewšěm socialnje słabe swójby. Silke Richter je so z městopředsydku towarstwa Beatu Möller rozmołwjała.
Z kotreje přičiny bu waše towarstwo wutworjene?
B. Möller: Wone bě wuslědk prózdninskeju lěhwow w Běłej Wodźe a Slopišćach, kotrejž běchu za NDRski čas stajnje w lěću wotměwali. Mnozy dobrowólni běchu lěhwje organizowali a přewjedli. Wosebje ći so angažowachu, kotřiž běchu sami jako dźěći w prózdninskim lěhwje přebywali. W tym času pak so zawodne prózdninske lěhwa towaršnostneho wuwića dla pominychu, zwjetša, dokelž běchu kwartěry a ležownosće dodźeržane. Tak smy 1991 towarstwo załožili, zo bychmy dožiwjenje tajkeho prózdninskeho lěhwa poskićeli.
Kelko dźěći je wot toho časa tajke prózdninske lěhwo dožiwiło?
„Štož mamy, dyrbi won“
Wšudźe w Serbach dźěłaja na digitalnym přichodźe. Posłužby Serbskeje centralneje biblioteki (SCB) a Serbskeho kulturneho archiwa (SKA) móžeš hižo doma při ličaku wužiwać. Cordula Ratajczakowa je so z nawodu SCB a SKA Witom Bejmakom rozmołwjała.
Maće nowu internetnu stronu z digitalnymi poskitkami – čehodla?
W. Bejmak: Sym čłowjek, kiž praji: Wšo, štož mamy, dyrbi won do swěta. Wšako za młodu generaciju płaći, štož w interneće njedawa, to njeeksistuje. Naša biblioteka a naš archiw matej wosebitu stronu za wužiwarjow w čitarni, kotraž zajimcam naš skład spřistupnja. A tu smy do interneta stajili. Zdźěla su tele digitalne posłužby tež na internetnej stronje Serbskeho instituta přistupne, ale nic wšitke naraz. Z wosebitej stronu smy je nětko wočiwidnišo hromadu zwjedli.
Dohromady dźesać poskitkow tam nadeńdźeš. Što za nimi tči?
Zetkawać so a so derje čuć
Wojerowčanka Dagmar Steuer angažuje so za dotal jónkrótny projekt w regionje. Pod hesłom „Město sadźa“ nastawa we Wojerecach na něhdźe 1,3 hektary wulkej priwatnej ležownosći předewzaćelki přirodna drohoćinka, na kotrejž su hižo 250 sadowcow sadźeli. Ze štomami a jich płodami ma wona tójšto předwidźane. Silke Richter je z iniciatorku projekta rěčała.
Byšće-li swoje předewzaće z jeno třomi wopřijećemi wopisać měła, kak by to klinčało?
D. Steuer: Wutrobna naležnosć, lubosć k přirodźe, regionalny sad.
Inwestujeće nimo swojeho dźěła tójšto časa a pjenjez do tohole čestnohamtskeho projekta, štož njeje samozrozumliwe ...
Digitalne medije dale a wažniše
W Budyskim studiju Sakskeho wukubłanskeho a wupruwowanskeho kanala (SAEK) wusměrjeja swoje mnohostronske poskitki mjez druhim na to, wužiwać digitalnu techniku. Milenka Rječcyna je so z nawodu studija Michałom Cyžom rozmołwjała.
Čehodla přiběra zajim wosebje staršeje generacije za kursy nowych medijow?
M. Cyž: Starši wopytowarjo našich kursow chcedźa z młodej generaciju w zwisku wostać. Za to pak dyrbja z handyjom wobchadźeć móc, abo – kaž my tajki moderny smartfone mjeztym mjenujemy – ze šmóratkom kaž tež z tabletom. Wšako su młodźi ludźo dźensa přewažnje w socialnych syćach po puću. Na tamnym boku su po wšěm swěće rozbrojeni.
Kotre wobsahi tele kursy maja?
M. Cyž: Zbližamy wobdźělnikam lěpšiny, kotrež digitalne medije maja, na přikład za nakup w interneće, štož nimo młodych tež staršich ludźi zajimuje. Jim pak zdobom wuwědomjamy, zo z kóždym klikom towaršnostne a hospodarske wuwiće wobwliwuja.
Podpěrujeće dale tež kubłanje z načasnymi medijemi pola młodych ludźi?
