Smy narodna mjeńšina abo indigeny lud? Prašenje wurostuje z posudka Wědomostnych słužbow zwjazkoweho sejma z lońšeho decembra, kotryž je tež zaběry w Serbach z tematiku dla nastał.

Parlamentna debata tydźenja k ratifikaciji Dojednanja čo. 169 Mjezynarodneje dźěłoweje organizacije (ILO) wo indigenych ludach nastupajo tajke w Němskej njeje žane nowe dopóznaća wunjesła. Zo mjenowany posudk nětko wo tym rěči, zo móhli Serbja kriterije indigeneho ludu spjelnjeć, njech je nastork k přemyslowanju. Zwjazkowa republika Němska a Němska demokratiska republika běštej 1989, w lěće schwalenja konwencije, wo tym přeswědčenej, zo drje matej na swojimaj teritorijomaj narodne mjeńšiny, nic pak indigene narody.

Strukturna změna we Łužicy so jenož hromadźe z ludźimi radźi. Za to trěbne su zmužitosć, kreatiwita a dołhi dych. Na to skedźbnja kniha „Wir machen das schon – Lausitz im Wandel“, kotruž je Institut za transformatiwne slědźenje wo naslědnosći (IASS) w Podstupimje zdźěłał, Berlinske nakładnistwo Ch. Links je ju wudało. 15 nawrótnikow ze swojimi idejemi so słowa jima. Z wudawaćelom knihi dr. Johannesom Staemmlerom, zamołwitym za ressort „socialna strukturna změna a wotpowědne politiske poradźowanje“ w Podstupimskim instituće, je so Andreas ­Kirschke rozmołwjał.

Knježe dr. Staemmlero, što je Was za knihu motiwowało?

J. Staemmler: Moje kolegowki/moji kolegojo a ja połtřeća lěta wo strukturnej změnje we Łužicy slědźimy. Zeznachmy při tym wjele zajimawych wosobinow, kotrež wšitke na swoje wašnje hižo dlěši čas změnu wuhotuja. Jim smy zmóžnili so słowa jimać, zo njebychmy jenož do směra wědomosće, ale předewšěm na region samón pokazali, kajka móc a kajka bohatosć idejow tu hižo stej.

Na čo so kniha wusměrja?

Daniel Zoba nastupi spočatk julija nowo­wutworjene zastojnstwo społnomócnjeneho za digitalizaciju Załožby za serbski lud. Bosćan Nawka je so z nim rozmołwjał.

Knježe Zoba, što je Was wabiło wo zastojnstwo so požadać?

D. Zoba: Najwažniša přičina bě, zo widźach­ móžnosć, něšto za serbstwo cyle noweho a njeetablěrowaneho wutworić. Rěčne spóznawanje, rěčna synteza, digitalny rěčny asistent – wšo to dotal hišće nimamy. Wotpowědnu software pod komer­cielnym aspektom wuwić a zwoprawdźić w padźe serbšćiny móžno njeje, trjebamy tuž spěchowanje. Załožba njeje w tym zwisku jenož nowe městno wu­pisała a wobsadźiła, ale tež hižo wob­šěrny koncept zdźěłała.

Rozmyslujeće hižo wo tym, do kotrych nadaw­kow so jako prěnje daće?

Kajkosć žołmow je, zo přińdu a du, a to mjenje abo bóle prawidłownje a w syl­nosći, wot wšelakorych faktorow wot­wisowacej. Wone wutworjeja zhorbjenja a doły, a wotwisnje wot pozicije wobkedźbowarja často ani wěste njeje, w kotrej fazy runje su. Žołmy mamy na morju, hdźež móža změrować runje tak kaž zatrašeć. A ani swěca ani zwuk bjez nich njewuńdźetej. Tutych kajkosćow dla słuža nam jako woblubowana metafra za najwšelakoriše zjawy. Tak rěčimy na přikład w modźe runje tak rady wo nich kaž we wuměłstwje, při čimž wobeńdźemy wopřijeća kaž „trend“, „słód“ abo „duch časa“. Cyłu dobu přewšo wuznamneho francoskeho kina zjimamy pod hesłom „Nouvelle vague“, heterogene popowe zynki (a drasty) prěnjeje połojcy 1980­tych lět jewja so jako „Neue Deutsche Welle“ a „New Wave“ wobhladujemy jako wuchadźišćo toho, štož dźensa „čornu scenu“ mjenujemy, swjatki w Lipsku prawidłownje wobdźiwajomnu (lětsa najskerje znowa nic).