A stawiznopis?

štwórtk, 30. nowembera 2023 spisane wot:
Ze 70 do 80 sobudźěłaćerjemi je Serbski institut jedyn z najwjetšich serbskich dźěłodawarjow w dwurěčnej Łužicy. Zo wědomostnicy we wobłuku institutneho dnja wuslědki swojich slědźenjow předstajeja, polěkuje transparency a zmóžnja zdobom direktnu wuměnu. Znowa z livestreamom a simultanym přełožkom do němčiny wotpowědowaše wčerawše zarjadowanje w dalokej měrje narokej serbskeho rěčneho ruma. Poskićene přednoški skićachu drje dohlad do wědomostneho dźěła, wuwabjeja pak zdobom prašenja. Dwě z tajkich měritej so na serbski stawi­znopis: W kotrym wobjimje wotbłyšćuja so poručenja stawizniskeje konferency Ma­ćicy Serbskeje z lěta 1992 we wědomostnych wupłodach institutnikow? Kotre, ze slědźenja tehdyšeho Instituta za serbski ludospyt „zdźědźene běłe błaki“ w serbskich stawi­znach su hižo wobdźěłane? Kóždyžkuli angažement domizniskich slědźerjow sej wažu, tón pak wědomostnu ekspertizu zarunać njemóže. Axel Arlt

Karlo Nowak

štwórtk, 30. nowembera 2023 spisane wot:
28. nazymnika 1873 narodźi so w Lěskej blisko Złeho Komorowa wučer a wuměłski moler Karlo Nowak jako syn serbskeho žiwnosćerja. Po wopyće gymnazija studowaše na wučerskim wustawje w Starej Darbni (Altdöbern). Wot lěta 1891 wučerješe Nowak we wšelakich šulach w Delnjej Łužicy a we wuchodnej Braniborskej hač do 1943. Mjeztym studowaše wón w Berlinje a Kasselu štyri lěta wuměłstwo a bě potom wučer rysowanja na gymnazijomaj w Krosynje (Crossen) a najdlěje w Choćebuzu, hdźež poda so 1943 na wuměnk. Hižo na swojim prěnim wučerskim městnje zaběraše so z rysowanjom a molowanjom. Hłownje molowaše Karlo Nowak akwarele delnjołužiskeje přirody, wsow a ćicheje holanskeje krajinje. Wot lěta 1923 hač do 1936 buchu jeho mólby a rysowanki na wjacorych wustajeńcach w Choćebuzu widźeć, hdźež bě připóznata wosobina jako wuměłc a wučer. Na wuměnku bě dale wuměłsce jara produktiwny. Po załoženju ­Koła serbskich molerjow 1948 wabi jeho Měrćin Nowak-Njechorński za čłona a wěnowaše molerjej wjacore dlěše nowinske přinoški. Z priwatnych přičin přesydli so Karlo Nowak 1955 do Hannovera, hdźež 24. apryla 1959 zemrě. Manfred Laduš

Wot toho časa, zo sym čitać móhł, sym poprawom z fotami Ericha Schutta wot­rostł. Staršej běštaj doma we Wětošowje nowinu Lausitzer Rundschau abonowałoj, a jako prěni fotograf a fotoreporter tehdyšeje nowiny SED w Choćebuskim wobwodźe běch fota Ericha Schutta nimale wšědnje w nowinje wuhladał. Wone wotpopadnychu zaćišće z łužiskeho hórnistwa a energijownistwa runje tak kaž z ratarstwa w bjezposrědnym susodstwje wulkich milinarnjow a brunicowych jamow. Tehdy hišće njewědźach, zo pochadźa po wšej Łužicy znaty fotograf z mojeho domizniskeho města, zo běše wón w dźensa tam hišće wobstejacej Petzoldojc „Błótowskej drogeriji“ powołanje fachoweho drogista nawuknył. Tute wopokaza so jako wuchadźišćo za pozdźiše skutkowanje jako fotografa wulkeje łužiskeje nowiny a wobrazoweho chronista žiwjenja předewšěm w dwurěčnej Łužicy. W septembrje 1953 bě pola Lausitzer Rundschau jako fotograf dźěłać započał, w lěće 1994 poda so na wuměnk.

Radworske impresije w Budyšinje

srjeda, 29. nowembera 2023 spisane wot:
„Dwórnišćo pisanosće“ rěka wosebita wustajeńca, kotraž bu wčera w Budyskim Serbskim domje wotewrjena. Přehladka pokazuje po cyłym schodźišću twarjenja něhdźe 30 mólbow a rysowankow, kotrež je dohromady 13 lajskich wuměłcow lětsa we wobłuku dźěłarnički Spěchowanskeho kruha za serbsku ludowu kulturu pod nawodom Maje Nageloweje stworiło. Wjetšina wobrazow posrědkuje impresije z Radworja, hdźež je so workshop w septembrje wotměł. Zarjadowace towarstwo „so wjeseli, zo su so nimo ‚tójšto starych zajacow‘ tež wjacori młodźi debitanća“ na nim wobdźělili, kaž na přikład Worklečanka Jeannine Mark (naprawo). Foto: Maćij Bulank

Bjarnat Krawc

wutora, 28. nowembera 2023 spisane wot:

25. nazymnika 1948 zemrě w čěskim Varnsdorfje serbski narodny wuměłc, mišter serbskeje hudźby a wučer Bjarnat Krawc. Wón bě so ze swójbu w nazymniku 1945 do čěskeho namjezneho města přesydlił, hdźež běchu jim přećeljo bydlenje poskićili. Při bombardowanju Drježdźan 13. februara 1945 bu Krawcec bydlenje a jeho archiw kompozicijow zničenej.

Na kromje Varnsdorfa bu sławny hudźbnik w swójbnym rowje pochowany. Jeho mandźelska Alma bě hižo lěto do njeho tule pochowana. Pozdźišo namakaštej tež jeho dźowce, dźiwadłowa spěwarka Marka Krawcec-Rawpowa 1947 a młódša, grafikarka Hanka Krawcec 1990 tule swój wěčny wotpočink.

„Serbski podźěl powyšić“

wutora, 28. nowembera 2023 spisane wot:

Zebnica (SN/bn). Po pozitiwnym wobydlerskim rozsudźe w lěće 2019 a přihłosowanju měšćanskeje rady před něhdźe dwěmaj njedźelomaj chce město Zebnica (Sebnitz) přichodny „Dźeń Saksow“ wuhotować, a to wot 5. do 7. septembra 2025. Dokelž njeje dalšich požadarjow, zamołwići z toho wuchadźeja, zo so „najwjetši domizniski swjedźeń w swobodnym staće“ za dwě lěće w Sakskej Šwicy wotměje. Za poprawom planowane wulkozarjadowanje klětu njeje kandidatury.

We wobłuku prawidłownych posedźenjow swjedźeń nošaceho kuratorija, kotremuž přisłušeja dohromady 80 zastupjerjow sakskich zjednoćenstwow a towarstwow, bě wčera delegacija prezidija Domowiny z hosćom w Zebnicy. Na městnje chcychu so „wo wobstejnosćach a móžnych hrajnišćach wobhonić“, kaž Clemens Škoda, referent Domowiny za kulturne naležnosće a wukraj, na naprašowanje zdźěli. Po jeho słowach chce prezidij nětko „pruwować, kak hodźał so serbski podźěl na swjedźenju porno zašłym zarjadowanjam powyšić kak móhł so hladajo na namjeznu kónčinu saksko-čěski aspekt wobkedźbować“.

Moderacija? Haj prošu!

póndźela, 27. nowembera 2023 spisane wot:
Što słuša k „prawej“ schadźowance? – Kabarety, chór, snadź rejowanske skupiny. Na kóždy pad pak moderacija. Zašłe lěta bě wona stajnje zaso jedyn z wjerškow zetkanja studentow. Štó ma moderěrować, to je stajnje wulke potajnstwo. Tak tež lětsa. „Ze stolicy Čěskeje lětsa do stolicy Němskeje“, takle připowědźi režiserka wječora, Katka Pöpelec, lětušu moderaciju. Jasne bě tuž wšitkim, zo su studenća towarstwa „Pawoł Nedo“ lětsa na rjedźe. Štož „moderatoraj“ wječora pak potom skićeštaj, to přesłapi někotrehožkuli přihladowarja. Wufilowana moderacija mjenujcy njebě. Skerje začuwaše so kaž připowědź jednotliwych skupin, bjeztoho zo byštaj so Jan Clausen a Syman Šćapan wo to starałoj, je na někajke wašnje ze sobu zwjazać. Mnohim přihladowacym drje bě hišće wuběrna lońša moderacija prezentna. Na njej měrjena, wopokaza so lětuša jako słaby wuslědk njewuzrawjeneho koncepta. Něšto wjace časa přihota by snadź pomhało. Maximilian Gruber

Na hłownej zhromadźiznje Spěchowanskeho kruha za serbsku ludowu kulturu zajědźe powěsć kaž błysk do wjesołeje zhromadnosće: Jedna z najwušiknišich debjerkow serbskich jejkow je dnja 23. oktobra w Berlinje z runje hakle 73 lětami zemrěła.

Carola Stauberowa narodźi so 1. junija 1950 we Wojerecach a je wnučka znateje ludoweje wuměłče Marje Reuteroweje. Wot njeje je techniku škrabanja nawuknyła a swójbne mustry přewzała. Spočatki jeje wuměłstwa sahaja do 1970ych lět. 1974 dósta prěnje spěchowanske myto. Štomik žiwjenja, hwězdy, třiróžki a wšelake dalše prastare geometriske a floralne motiwy je wužiwała. Wosebje zajimawa bě za mnje jeje „wodowa kroma“ třiróžkow, kiž tworja cikcakowy pas – pomjenowanje jeje wowki, kiž wotewrěwa nam dźensa woči wo woznamje starych symbolow tež na serbskich wušiwankach. W Serbskim muzeju je w lěće 2019 přewjedła kurs za škrabanje, na kotryž so wobdźělnicy zawěsće hišće z dźakom dopominaja.

Z dwurěčnej inscenaciju „Schierzens Hanka“ po noweli Jurja Kocha „Židowka Hana“ njeswjeći Němsko-Serbske ludowe dźiwadło 2. decembra jenož prapremjeru, ale zdobom dwójny jubilej. Před 75 lětami mjenujcy bu Serbske ludowe dźiwadło załožene, kotrež 15 lět pozdźišo z Budyskim měšćanskim dźiwadłom dźensniše NSLDź wutwori. Foto: Mirosław Nowotny

Čitajće w nowym rozhledźe (24.11.23)

pjatk, 24. nowembera 2023 spisane wot:

W hodowniku móža so čitarjo na mnoho zajimawostkach zwjeselić, wobraz zańdźenosće na wsy přeproša w swojej něžnej šěriznje k reflektowanju wo přichodźe. Mjez wustajeńcy a křižerjom poskići Rozhlad wuhlad do pokojneho časa: Zworać a wusywać je zasada tutoho wudaća. Je to, štož so čitarstwu poskići tež to, štož čitarstwo wočakuje?

Serija Michaela Meyera wo mjezynarodnych móžnych prjedownikach łapanja kokota w hodowniku pokroči.

Andrea Pawlikowa wěnuje so wjesnemu figurowemu pječwu, wšako symboliske pječwo do cyrkwinskeho a burskeho lěta słuša. Wuměłsce sformowane ćěsto a figurki běchu něhdy połne woznama – što je z toho do dźensnišeho znate? Wosebity symbol čłowječeje witalnosće je na přikład plećena wopuš, přetož włosy so něhdy jako sydło žiwjenskeje mocy wobhladowachu. Darjenje plećeneje całty k jutram wšitcy znajemy – ale we Wotrowje tuta nahladny meter dołha běše!

Evelyn Fiebiger přinošuje stawizniski pozadk k Njeswačidlskim šulskim stawiznam z fokusom na skutkowanje Křesćana Wylema Hercoga.

Serbska debata

nowostki LND