Přihotowanena nowy nadawk

pjatk, 25. septembera 2020 spisane wot:
Axel Arlt

„Štož dołho traje, budźe derje“ rěka stare prajidmo, kotrež móžeš na kedźbyhódne wobzamknjenje krajneho zjězda Južnoschleswigskeho wolerskeho zwjazka (SSW) z minjeneje soboty poćahować. Klětu k wólbam zwjazkoweho sejma SSW ze swójskej lisćinu kandidatow w Južnoschleswigskej, w Kielu a na kupje Helgoland nastupi. Zo narodne mjeńšiny a dalši sympatizanća w druhich zwjazkowych krajach – kaž w Sakskej abo Braniborskej – tutych kandidatow wolić njemóža, njetrjebamy wobžarować. Nawopak, to je skerje lěpšina za cyłkowne předewzaće: Wolerski potencial SSW tči w Schleswigsko-Holsteinskej, tu wobsteji realna šansa, trěbnu ličbu wolerskich hłosow docpěć a sej mandat zdobyć.

Wo nosacha wo nosu prědku

pjatk, 18. septembera 2020 spisane wot:
Bosćan Nawka

Mjez počasami je nazyma wšěm na kulturje zajimowanym to, štož je zahoritym přećelam basketballa tak mjenowana crunchtime. Čas potajkim, w kotrymž (we wězo wobmjezowanym ramiku) wo něšto, hdyž nic wo wšo dźe. Lětsa tele trochu himpotace přirunowanje samo bóle přitrjechi hač hewak. Wšako wojuja najlěpši protagonisća mjenowaneho sporta tuchwilu wo „swětowe mišterstwa“, kaž to w Americe mjenuja. Zo z tym hišće hotowi njejsu, zaleži na wěstej pandemiji, wo kotrejž budźe něhdy rěkać, zo je jasnu cezuru wuskutkowała, wobwliwowacu wšitke fasety zjawneho žiwjenja. A kotraž je nam njesměrnu paradu nosow wobradźiła, dźakowano posłownje zrozumjenemu zahubnemu škitnemu nahubnikej. Někotři wužiwaja wony njewoblubowany čwak płatu samo jako nadrowc za brodu (Kinn) – čehodla, to najskerje sami njewědźa, chibazo mamy to jako formu perfidneho protesta rozumić. Sym wćipny, hdy wuhladamy prěnich mopedistow z nahłownikom na kokaču (Steiß).

Ludźo žedźa so za zhromadnosću

pjatk, 11. septembera 2020 spisane wot:
Marian Wjeńka

W časach do korony bě samozrozumliwe, zo so jenički kónc tydźenja njeličomne zarjadowanja najwšelakorišeho razu wotměwachu. Čłowjek móhł so tehdy druhdy roztorhać, by-li jenož někotre z nich wopytać chcył. Jako nowinar sy lubu­ nuzu měł, po móžnosći z kóždeho městna mału rozprawu dóstać. W měrcu bě nimale wot jednoho dnja na druhi wšo nimo. Kóždežkuli zetkanje wjacorych ludźi bu wotprajene, dokelž bě zakazane. Prěni čas bě to jenož někak spodźiwne a njezwučene, zo so nihdźe ničo njestawaše. Čim dlěje pak tele wobmjezowanja korony dla wobstejachu, ćim bóle­ so čłowjek za tym žedźeše so zaso z druhimi zetkać, pobjesadować abo sej nazhonjenja wuměnjeć móc. Tónle čas přetrać za někotrehožkuli lochki njebě. Derje, zo su wjacori ludźo tehdy wjele idejow zrodźili, z kotrymiž su mnohim pomhali.

Zastup do šule a digitalny swět

pjatk, 04. septembera 2020 spisane wot:
Milenka Rječcyna

Na mjezwočach šulskich nowačkow knježeše wulka radosć. Bě wočiwidne, zo so pjerachojo na šulu wjesela. Štóž je lětsa składnosć měł sej na zastup do šule dóńć, tón měješe zbožo. Dalši móža so jenož toho nadźijeć, zo něhdźe foto wuhladaja, na kotrymž je „jich“ šulski nowačk widźeć. Wšako njemóžeše wulka ličba přiwuznych a přećelow na šulskim zastupje pódla być. A to wšo jenož teje korony dla.

Pokład sej dale wažić

pjatk, 28. awgusta 2020 spisane wot:
Bianka Šeferowa

Zawěsće je kóždy z nas hižo podobnu situa­ciju dožiwił. Rozmołwješ so z někim zwonka Łužicy serbsce a bórze prašeja so tamni ludźo, kotru rěč to nałožujeće. Tak dźěše so našej swójbje lětsa tež zaso w dowolu. Serbšćina je naša maćeršćina. Naju dźěći wopytaja samozrozumliwje serbsku šulu, so serbsce alfabetizuja, spě­wa­­ja, sej z tamnymi hrajkaja, serbske na­łož­ki a tradicije pěstuja ... Naša wotmołwa wubudźi w žonje, bydlacej w Hannoveru, rudźace a njespokojne začuće. A na to nam wona powěda, čehodla. Z 18 lětami staj so z mandźelskim hnydom po kwasu z Kazachstana do Němskeje po­dałoj, wšako bě wón potomnik Němcow w Ruskej. Staj so wo lěpši přichod swo­jeju dźěsći w jim cuzym kraju nadźijałoj a chcyštaj jónkrótnu šansu wužić. W Kazachstanje wšak bě hospodarska situa­cija přewšo špatna. Město toho zo byštaj pak dźěsćomaj kazachske korjenje po­srědkowałoj a jimaj tež rušćinu spři­stupniłoj, staj po hinašim puću kročiłoj. Rěčeštaj z hólcomaj němsce, wšako dyrbještaj do němskeje pěstowarnje a šule chodźić, hdźež rušćina tema njebě.

Wědu wo župach šěrić a pohłubšić

pjatk, 21. awgusta 2020 spisane wot:
Axel Arlt

Župy pod třěchu Domowiny su wažna organizatoriska struktura za narodne skutkowanje na městnje, we wokrjesach a komunach. Telko, kaž su za čas NDR wobstali, hižo wot 1991 njeje. Tehdy běchu sej zastupjerjo wšitkich delnjoserbskich župow Choćebuz, Gubin-Baršć, Kalawa-Lubin a Grodk přezjedni, zo maja jenož hromadźe w nowowutworjenym kraju Braniborskej trěbnu móc, z jednym hłosom za delnjoserbske zajimy wojować. Podobnje myslachu w mjeztym sakskimaj župomaj Běła Woda a Niska. Tež wonej so 1991 zjednoćištej a tworještej předchadnicu dźensnišeje župy „Jakub Lorenc-Zalěski“. Wšitke tele cyłki buchu po Druhej swětowej wójnje załožene.

Demonstranća dyrbja čakać

pjatk, 14. awgusta 2020 spisane wot:
Marko Wjeńka

Brutalnje zachadźaca policija, wodo­mjetaki a sylzopłun, zranjeni a zajeći demonstranća – wobrazy minjenych dnjow w Běłoruskej běchu dramatiske. Ludźo, předewšěm młodźi, nochcedźa so z wuslědkom prezidentskich wólbow wot­namakać a protestuja přećiwo staremu a nowemu prezidentej Aleksanderej Lu­ka­šenkej, kiž chce po 26 lětach hišće dalšu­ wólbnu dobu w zastojnstwje wostać. Demonstranća njewěrja, zo je kandidatka opozicije Swjetlana Tichanowskaja jeno­ dźesać procentow hłosow dóstała, a wumjetuja prezidentej Lukašenkej wólbne falšowanje.

Jako bywši staćenjo NDR wěmy, zo je knježacym w awtoritarnych režimach kóždy srědk luby – tež wólbne falšowanje – zo bychu na mocy wostali. Zo pak su w Bě­łoruskej wuslědk tak masiwnje změ­ni­li, zo je Tichanowskej runje dźesać procentow hłosow zwostało, so mi tak prawje wěrić njecha.

Cuzy posměwk a kumštne słowa

pjatk, 07. awgusta 2020 spisane wot:
Měrćin Weclich

Najprjedy wšak mje tróšku huškaše, jako sedźach minjenu wutoru we wotstawku k tamnym wobdźělnikam nowinarskeje konferency we Wojerowskej chorowni. Dźěše wo bórzomne a spěšne dalewu­wiće klinikuma, kotryž ma so z medicinskim centrumom, campusom regiona stać. Bjeztoho zo bychu mjeńše chorownje, kaž tu w Kamjencu, šlapnyli, chcedźa tajke runja lěkarskim praksam a dalšim medicinskim zarjadnišćam do swojeho digitalneho koncepta zapřijeć.

Milenka Rječcyna

Docent, kiž wučeše nas prawniske zakłady na polu medijow, je nam studentam do pruwowanja rozłožił, zo njetrjebamy wšitko z hłowy wuknyć, ale zo mamy jeničce wědźeć, hdźe su wotmołwy na prašenja napisane – to rěka, w zakonskich předpisach. Na to minjene dny myslach, zaběrajo so ze zakonjom wo dlěšim zhromadnym wuknjenju w Sakskej.

15. julija je so Sakski krajny sejm z wjetšinu hłosow za nowy zakoń wuprajił, kotryž je do płaćiweho šulskeho zakonja zapřijaty. Wot lońšeho bě wot Zwjazka 90/Zelenych, Lěwicy a SPD podpěrana iniciatiwa zajimcow wo to wojowała, zo móhli tež w Sakskej šulerjo dlěje na swojej šuli zhromadnje wuknyć. Hač k wothłosowanju njeje předołho trało. Dokument, to rěka zakoń, kiž dyrbjał nětko kóždy z někajkej zamołwitosću we wobłuku kubłanja w ruce měć, pak sćežka namakaš. Z podpěru fachowcow, politikarjow a kolegow sym dokumenty zběrała, zo móhła sej přehlad tworić wo wudospołnjenju sakskeho šulskeho zakonja.

Pola nas je dowol tež rjany

pjatk, 24. julija 2020 spisane wot:
Marian Wjeńka

Hdyž njemóžemy do dalokeho swěta na dowol jěć, da wostanjemy w swojim kraju. Pola nas dźě je tež rjenje. Tale žiwjenska wěrnosć wurosće wězo z tuchwilneje koronapandemije, dopomina pak mje tež chětro na časy, jako steješe w Berlinje hišće murja a wokoło NDR do směra na za­pad wulki płót, abo lěpje prajene hnydom wjacore. Štož tehdy politiski sy­stem­ postajowaše, je dźensa takrjec nuzowa warianta w dowolowym času. Někotři drje so přiwšěm ze škitnym nahubnikom něšto hodźin do lětadła sydnu a sej na někajku kupu w Srjedźnym morju doleća. Toho bych so ja na přikład dobrowólnje wzdał, dokelž dyrbju dla płato­weho dźěla hižo po něšto mjeńšinach we wobchodźe za dychom hrabać. A tola mějach njedawno rjane dowolowe dny. Su-li dźěći ze šule, směš dźě sej luksus dowola zwonka lětnich prózdnin popřeć.

Serbska debata

nowostki LND