Lemke: Z filmom identitu pytała
Wojerowska filmowča Grit Lemke je njedawno ze swojim filmom „Pola nas rěka wona Hanka“ na lětušim festiwalu dokumentarnych filmow w Lipsku zahorjeny wothłós publikuma žnjała. Klětu změje film premjeru w kinach. Hanka Jenčec je so z Grit Lemke wo tym rozmołwjała, što film za nas woznamjenja.
Kotre wosobinske reakcije kolegow a wopytowarjow wašeho filma sće dožiwiła?
G. Lemke: Premjera je so w jara emocionalnej atmosferje wotměła. Kino bě ze 400 městnami wupředate. Publikum bě jara hnuty, wjele sylzow ronješe. Po tym smy dołho diskutowali. Njeje to film „wo Serbach“. Wězo dosaha za někotrych ludźi narodnu drastu widźeć, a jich wusud je jasny. Předsudki přewinyć je jara spore dźěło.
Wy rěčiće derje delnjoserbsce. Na premjerje sće módroćišćowu suknju a ludowe rubiško woblekła. Ma to něšto z Wašej identitu činić abo je to inscenacija, zo so takrjec eksotam přiměriće – jako wobdźělaca přihladowarka a etnologowka?
Trjebamy sylnu syć fachowcow
Kubłanje serbšćiny w Slepom je wosebite wužadanje. Milenka Rječcyna je so z nawodnicu horta tamnišeje zakładneje šule „Dr. Marja Grólmusec“ Christin Beckerowej rozmołwjała.
Na kotre wašnje tele wužadanje w Slepjanskim Serbskim šulskim centrumje zmištrujeće?
Ch. Beckerowa: Mamy jako hort kooperaciju ze zakładnej šulu. Tam wuknu dźěći, kak so koleso pisa, a pola nas w horće, kak so na nim jězdźi. Hdyž smy po puću nawučimy dźěćom serbske słowa a serbske spěwy – potajkim, smy přewšo na praksu orientowani. Smy so jako team rozsudźili, zo njesteji na našim kubłanišću jenož mjeno Němsko-serbski šulski kompleks, ale zo je to wobsah našeje dźěławosće. Za to pak trjebamy inspiraciju. A tutu dóstawamy mjez druhim při wuknjenju serbskeje rěče.
Na kotre wašnje so tole pokazuje?
Přesydlenje dale pokročuje
Miłoraz (AK/SN). Hač do kónca lěta 2024 ma Miłoraz w zwisku z Wochožanskej brunicowej jamu přesydleny być. W sewjernym dźělu Slepoho mjez Lěskowskim a Dźěwinskim pućom nastawa Nowy Miłoraz. „Tuchwilu w starym Miłorazu wjesny towarstwowy dom wurumuja. Naši gmejnscy dźěłaćerjo tam najwšelakoriše drjewo a inwentar z domu noša“, rjekny Trjebinski wjesnjanosta Robert Sprejz (Trjebinske wolerske zjednoćenstwo) srjedu na posedźenju gmejnskeje rady. W nowembru chcedźa wjes energijowemu koncernej LEAG přepodać.
Kak maja naše hrajkanišća być
„Dźěći maja prawo na wotpočink a wólny čas, na hrajkanje, wočerstwjenje a kulturu.“ To wšitko zaruča artikl 31 UN-konwencije wo prawach dźěći. Je dale a wjac iniciatiwow za wutworjenje hrajkanišćow tež w našich wjesnych kónčinach – to běše nam nastork, so temje w dźensnišim Předźenaku wěnować.
Hrajkajo wotkrywa sej dźěćo swět a přiswoja sej kmanosće, kotrež pozdźišo, po swojim žiwjenskim puću kročo, trjeba. Wone wuknje rěčeć a wuwiwa socialne kompetency. Za to pak trjeba, runje tak kaž młodostny, kedźbnosć dorosćenych a čas zhromadneje zabawy. Dyrbi začuwać, zo staršej je na wědomje bjerjetaj a so jemu přiwobroćitaj.
Eko-magacin za Łužicu
W septembru je prěni eko-magacin „Öko Lausitz“ za Hornju Łužicu wušoł. Milenka Rječcyna je so z Stefanie Alsen, mějićelku Wósporskeho nakładnistwa Pataka, kotraž mały, předewšěm žónski team nawjeduje, rozmołwjała.
Kotru rezonancu dožiwiće na prěnje wudaće tohole magacina?
S. Alsen: Na zbožo mějachmy tójšto rezonancy. Čitarjo su nam prajili, zo wotpomhamy z našim poskitkom njedostatkej na wikach. Maja za dobre, zo wěnujemy so temam z a we Łužicy a zo steji čłowjek w našim rozprawnistwje w srjedźišću. Někotři su nam zdźělili, zo je magacin trochu drohi. To pak ma so bórze wot wosom na pjeć eurow změnić.
Z crowdfunding-akciju sće pjenjezy zběrali. Běše to wuspěšne?
S. Alsen: Haj, smy tam připowědźene pjenjezy nazběrali a za wudaće prěnjeho magacina wužiwali. Wědźachmy, zo bě start akcije chětro krótkodobny. Tak su nam předewšěm přećeljo pomhali, sumu pjenjez nazběrać.
Kotre temy w magacinje wobjednawaće?
CO2-bilancu polěpšili
„Trojozynk“ za awtentiski wid
„Prjedy hač woteńdźeš“ rěkaja wosebitemu programej Serbskeho ludoweho ansambla, kotryž wot přichodneje soboty w aktualnej hrajnej dobje wjacekróć předstajeja. „Komornohudźbny čitanski kruch“ złožuje so na knihu z fotografijemi Serbowkow, kiž wšědnje w serbskej drasće chodźachu, wušłej w lěće 2011 pod samsnym titulom kaž program. Bosćan Nawka je so z awtorku Róžu Domašcynej rozmołwjał.
Knjeni Domašcyna, što sće hladajo na wospjetne předstajenje knihi, kotruž sće zhromadnje z Maćijom Bulankom a Měrćinom Weclichom zestajiła, začuwała?
R. Domašcyna: Wjeselu so jara, zo so tónle naš ‚trojozynk‘ znowa prezentuje. Maćijowe fota dźě pokazuja wšědny dźeń Serbowkow wot 1950ych lět do přitomnosće a kajke ćežke dźěło wukonjachu. Samozrozumliwje chodźachu serbsce woblečene, jich drasta njebě potajkim pyšna, ale dźěłanska. Tekst a Měrćinowa hudźba wutworjatej z wobrazami awtentiski wid, posrědkowacy, kak je woprawdźe było.
Sće knihu hižo ze swójskim programom ducy po Łužicy předstajili. Kajki je rozdźěl porno aktualnej produkciji?
Přezjednota mocy spožča
Prezident Parlamenta Němskorěčneho zhromadźenstwa Belgiskeje, Charles Servaty, měješe na tójšto prašenjow čłonow Serbskeho sejma a dalšich wobdźělnikow njedawneje wuprawy do wuchodneje Belgiskeje wotmołwić. Na to je Axel Arlt z nim porěčał.
Knježe prezidento, maće tele zetkanje za spočatk zhromadneho předewzaća?
Ch. Servaty: To je skerje pokročowanje hač započatk. Wšako sym wjesoły rjec směć, zo běchu tež hižo do toho styki a poćahi mjez Němskorěčnym zhromadźenstwom (DG) a zastupnistwami Serbow. Mi bě to dźensa česć so wo dalewjedźenje abo samo wo pohłubšenje postarać. To sym rady sčinił. Runje tak hladam rady na dalše etapy.
Móže mjezsobna wuměna mjez DG a Serbami w přichodźe hišće wažniše być?
Ch. Servaty: Naša strona je zwólniwa k tomu. Štož za pohłubšenje poćahow wšak trjebamy, su paralelni rozmołwni partnerojo, z kotrymiž móhli styki na samsnej runinje nawjazać a z kotrymiž móhli pospytać zrěčenja wotzamknyć. Najprjedy za dorozumjenje na kulturnym a na towaršnostnym polu. A čehodla jednoho dnja nic runje tak na institucionalnej runinje?
Słónčna róža
Serbskemu basnikej Benej Budarjej
Na łuce stej‘ słónčna róža,
samalutka hłójčku pójša.
„Słóčna róža, što ći je,
trapi tebje žiwjenje?“
„Ně, mje trapi zrudoba,
towarška je wotešła.“
„Słónčna róža, pozběhń hłójčku,
hladaj horje do njebjes,
tamle horka wona kiwa,
pódla njeje Bóh tón Knjez.“
Pětr Thiemann, 8. winowca 2023
Zhromadnje wjace docpěć
Tež 33 lět po zjednoćenju Němskeje njezačuwam, zo stej wuchod a zapad runohódnej. Stajnje je hišće dosć a nadosć rozdźělow, na přikład hladajo na mzdu dźěłaćerjow, byrnjež ludźo w zapadźe a na wuchodźe samsne dźěło wukonjeli. Wjele ludźi na wuchodźe ma zaćišć, zo nichtó jich starosće njesłyši a njewidźi. Přidatnje zwjazkowe knježerstwo ze swojimi „njepřemyslenymi“ rozsudami a akcionizmom w zwisku ze změnu klimy dopokaza, zo z ludźimi njerěči a jich starosće chutnje njebjerje. Nalada w ludnosći je špatna, atmosfera napjata. Towaršnosć je pačena.
