Aus der aktuellen Ausgabe vom Freitag, 21 Juli 2017

250 aktiwnych dorostowych koparjow wjeseli so na wulki swjedźeń

Budyšin (SN/mwe). 26 mustwow z 250 koparjemi młodźiny F z kónčin wokoło Niskeje, Lubija, Kamjenca, Budyšina, Biskopic a Drježdźan je so za inoficialne swětowe mišterstwa 13. awgusta w Hnašecach/Dobruši přizjewiło. Je to wulki nadregionalny dźěćacy a swójbny swjedźeń. Na zarjadowanje witani su fanajo tohole sporta a wšitcy, kotřiž rady při prawym hołku a tołku swjeća. „Koparski turněr móže kóždy organizować. Ja steju za wosebite a tróšku kołwrótne eventy. Za to trjebaš tež wotpowědnu zmužitosć“, praji Serbskim Nowinam organizator Ronny Mollinger. Je wo tym rozmyslował, što móhło wosebje wabić, a zrodźi swětowe mišterstwa. Tak su wčera w Budyskim sportowym domje Timm wulosowali, kotre mustwo kotry kraj zastupuje. K tomu wudźělichu chorhoje.

Na wopyće pola nawjedowaceje lektorki Janki Pěčkec de Lévano w Ludowym nakładnistwje Domowina

Tužnota w rumnosći pod třěchu doma Ludoweho nakładnistwa Domowina w Budyšinje tłóči. Kak móža so­budźěłaćerjo lektorata při tajkej ćopłoće tule scyła dźěłać?, so prašam. „To ničo njepomha. Dyrbimy swoje dźěło činić a planowane knihi sčasom za ćišć hotowe měć“, praji mi nawjedowaca lektorka Janka Pěčkec de Lévano. W jeje dźěłarni šěrokosć dźěłoweho wobjima kóždemu hnydom do wočow bije. Na dołhim pisanskim blidźe z kompjuterom, na regalach a na dalšim blidźe leža manuskripty a knihi­. Tójšto je hižo dodźěłanych, ale na cyły rjad z nich čakaja hišće wobšěrne, napinace lektorske dźěło a korektury, prjedy hač čitar knihu abo brošuru do rukow dóstanje.

Před 100 lětami so basnik Jurij Chěžka narodźił

22. julija 1917 narodźi so Jurij Chěžka w Hórkach pola Kamjenca jako třeće dźěćo z druheho mandźelstwa serbskeho žiwnosćerja a skałarja. Jeho mać Hana bě pozdźišo jako ludowa powědarka daloko připóznata. Na poručenje Chróšćanskeho fararja dósta nadarjeny hólc 1929 stipendij za Arcybiskopski gymnazij w Praze, hdźež bu – do 1937 – zdobom chowanc přisłušneho konwikta. Wuwučowanska rěč bě tam čěšćina, serbšćinu wuknjechu šulerjo z Łužicy we wobłuku lěta 1931 wobnowjeneho towarstwa „Serbowka“.

Rozmołwa wo nastawacej twórbje ze spisowaćelom a z komponistom

Spisowaćel Křesćan Krawc je napisał powědku z dźěłowym titulom „Bój wódnych mužow“ a předpołoži ju komponistej Hincej Rojej, zo by ju zhudźbnił. Nastać ma sinfoniska twórba z recitatiwom. Alfons Wićaz je so z twórcomaj wo projekće rozmołwjał.

Po wuspěšnym romanje „Paradiz“ sće nětko spisał tutu powědku-bajku. Wo čo so tule jedna?

Kwas je cyle wosebite dožiwjenje. Tole začuwachu wšitcy, kotřiž běchu sej spočatk junija do Chróšćanskeje wjacezaměroweje hale „Jednota“ dojěli. Tam mjenujcy Chróšćanscy šulerjo wulce kwasowachu.

Kaž we woprawdźitym žiwjenju steješe njedaloko duri do kwasneho domu hosćićel a witaše hosći. Nimale kóždemu móžeše nawoda zakładneje šule „Jurij Chěžka“ ruku dać. Tajke wutrobne witanje hewak na zjawnych zarjadowanjach zrědka dožiwiš. Při tym wuprudźeše Měrko Šmit wulki měr, byrnjež tež jemu zawěsće wutroba pukotała. A w garderobach knježeše napjatosć kaž w kołću, prjedy hač so pčołki na swój prěni lět podadźa. Za šulerjow, haj wšitkich, wot 1. do 4. lětnika bě zarjadowanje kaž tajki prěni lět, w tym padźe na jewišćo, před kotrymž wjele ludźi sedźeše. Přetož woni, mali kwasarjo, běchu jedyn kaž druhi do programa „Serbska dźěćaca kwasna rewija“ zapřijeći.

Twórby Horsta Bachmanna wustajene

Hišće hač do 6. septembra móža sej zajimcy wobhladać we wyšim zarjadniskim sudnistwje na Budyskim hrodźe wosebitu wustajeńcu dźěłow łužiskeho tworjaceho wuměłca a přećela Serbow Horsta Bachmanna. Składnostnje jeho 90. narodnin a 10. posmjertnin su ju Załožba za wuměłstwo a kulturu w Hornjej Łužicy, Muzej Budyšin a Ernsta Rietschelowe kulturne koło zhromadnje z hosćićelskim domom zarjadowali.

Hdyž pytamy w tekstowym korpusu serbskeje rěče za słownej skupinu „mały lud“ we wšěch gramatiskich padach, dóstanjemy wjace hač 200 wuslědkow. Podobne formulacije ze samsnym woznamom, kaž na přikład „mały ludźik“ při tym ani zapřijate njejsu. Njejedna so drje při wšitkich nalistowanych přikładach wo sebjewopisowanje Serbow po wašnju „naš mały lud“; lubowólne proby pak pokazuja, zo to při wšěm za wjetšinu přitrjechi. Wot toho wothladajo, zo korpus serbskeje rěče, byrnjež hižo poměrnje wobšěrny był, zdawna hišće cyłe serbske pismowstwo njewopřijimuje, nańdźemy „mały lud“ jako sebjewopisowanje Serbow tež na druhich městnach. Na přikład na stronje Serbskeho muzeja w interneće runje tak kaž w blogu Piwarca a mnozy so zawěsće tež na někotružkuli narěč abo situaciju w rozhłosu dopominaja, hdyž so wo „małym serbskim ludźe“ rěčeše.

Budyski Michałski Boži dom je prawa městnosć za wustajeńcu „Serbske cyr­kwje mjez Lubijom a Luborazom“ – wěnowana 500. róčnicy Lutheroweje reformacije. Cyrkej­ słuži wot lěta 1619 hač donětka ewangelskim Serbam Budyšina a wokoliny jako Boži dom, w kotrymž swjeća kemše tež w maćeršćinje. Hižo dołho je wona srjedźišćo žiwjenja ewangelskich Serbow a bě farska městnosć serbskeho super­intendenta Sieg­frieda Alberta a nětko jeho naslědnika Jana Malinka. Tuž so z prawom Serbska cyrkej mjenuje. A bliska Michałska­ fara je sydło serbskeho superintendenta a Serbskeho wosadneho zwjazka.

Na štyrnaće stejakach dokumentuje informatiwna přehladka Budyskeho Serbskeho muzeja přewažnje z fotami Jürgena Maćija a historiskimi zwobraznjenjemi 21 serbskich cyrkwjow Hornjeje a Delnjeje Łužicy. Jürgen Maćij je wo tutej temje rešeršował, městnosće zhubjenych serbskich cyrkwjow wuslědźił a wustajeńcu muzejej namjetował. Serbski superintendent Jan Malink je k tomu krótke jadriwe teksty spisał, kotrež su němsce, hornjo- a delnjoserbsce podate.

William a Kate w ICE po puću

Berlin. Princ William a jeho mandźelska Kate (wobaj 35) staj dźensa dopoł­dnja ze spěšnikom ICE z Berlina do Hamburga wotjěłoj. K zadźiwanju druhich pasa­žěrow zalězeštaj wonaj z dźěsćomaj na hłownym dwórnišću do ćaha, do prěnjeho wagona prěnjeje klasy. Bě to poslednja etapa jich třidnjowskeho wopyta w Němskej. Wječor princowska swójba z Hamburga zaso domoj wotleći.

Rekordne žně hromaka

Podstupim. Braniborscy plahowarjo hromaka móža lětsa na rekordne žně zhladować. Po dotalnych wuslědkach su 22 200 tonow nažnjeli, Berlinsko-braniborski statistiski zarjad zdźěla. W minjenych sezonach njejsu hranicu 20 000 tonow nihdy překročili. Porno lětu 2016 je wunošk hromakowych žnjow tónkróć wo 13 procentow rozrostł.

Wot lěta 2018 kormorany třěleć

Módra Adrija w Chrósće přiwabja dale a wjace hosći. Hišće hač do póndźele přebywa tam skupina Drježdźanskich młodostnych na stanowanišću. „Hižo loni běchmy so wo to prócowali, tehdy pak bjez wuspěcha. Lětsa je so to radźiło. Nam so tu jara lubi“, woni powědaja. Ze zarjadnistwa campingownišća pak bě tež zhonić, zo předleži tójšto wotprajenjow knihowanych městnow hrožacych njewjedrow dla. Poslednje wšak njejsu młodźi Drježdźanjenjo jako tak wohrožace začuwali. Foto: SN/Maćij Bulank