Twaritaj mosty mjez Serbami, Američanami a Němcami
Raymond a Sandra Matthijetzec z Texasa we Wukrančicach złoty kwas swjećiłoj
„Kak je to móžno, zo mataj wonaj telko přećelow tule we Łužicy?“ Hans Lips ze Žarkow (Särka) njeje jenički, kiž so dźiwa. Něhdźe 60 ludźi je so 18. julija we Wukrančanskej wosadźe Swjateje Trojicy zhromadźiło, zo bychu z Raymondom a Sandru Matthijetzec złoty kwas swjećili. Złoty kwas njeje runjewon něšto wšědne; tule pak njejedna so jenož wo něšto wosebite, ale wusahowace: Mandźelskaj-jubilaraj pochadźataj z Texasa. To wězo tež cyle tak njetrjechi, hewak njebyštaj swój čestny dźeń hromadźe ze synomaj Michaelom a Scottom we Łužicy swjećiłoj. Sandra a Raymond Matthijetzec bydlitaj na farmje we Winchesteru, dźesać milow južnje Serbina, hdźež bě sej něhdźe 600 Serbow pod nawodom fararja Jana Kiliana 1855 nowu domiznu wutworiło, inkluziwnje prěnjeje wosady ewangelsko-lutherskeje cyrkwje w Americe.
Bus hižo hač do Italskeje wodźiła
Někotryžkuli je drje so hižo dźiwał, widźo wulki pućowanski bus Radworskeho Šmitec wozydłownistwa a za wodźidłom młodu šwižnu šoferku. 25lětna Diana Šmitec njeje jenož wodźerka busa, ale je zdobom zamołwita za marketing w Šmitec předewzaću.
Přeće, raz tajki bus wodźić, měješe Diana hižo jako dźěćo. Njeboh nan Mikławš Šmit bjerješe ju stajnje zaso na klin, hdyž je busy na dworje firmy w Radworju zaparkował. Pozdźišo, jako młodostna w Erfurće studowaše, wožeše tam ludźi hdys a hdys z transporterom.
Po maturje na Budyskim Serbskim gymnaziju pak poda so Diana lěta 2009 najprjedy na lěto do Awstralskeje a Nowoseelandskeje, zo by po krajomaj pućowała a tam runočasnje dźěłała. Při tym zezna tójšto ludźi a nawukny jendźelšćinu. „Móžu tajke něšto kóždemu jenož radźić“, je jeje rezimej. Nazhonjenja tohole časa drje wona nihdy njezabudźe.
Doma w Brüsselu, Słowakskej a we Łužicy
Jonas Šołta (34), Martina Bačová (36) a jeju dźowka Greta (4) přebywaja rady na Šołćic burskim statoku w Njebjelčicach, byrbjež to rědko było. Młoda swójba bydli hižo wjacore lěta w Brüsselu. Swoje korjenje pak ma we Łužicy, w Drježdźanach a Bratislavje. Milenka Rječcyna je so ze staršimaj Grety rozmołwjała.
Sće z Łužicu wusko zwjazany, hačrunjež tu njebydliće. Kotry poměr maće k swojej poprawnej domiznje?
Dožiwjene přežiwjenje – Dopomnjenki na kónc wójny a spočatk ...
Wotstawk k podawkam, kotrež jako młody dožiwiš, drje je z kóždym lětom wjetši, z pomjatka pak so ći wone njepominu. Runje k róčnicam kaž tuchwilu k mjeztym sydomdźesatej po kóncu Druheje swětoweje wójny nawróćeja so tež dopomnjenki na wony struchły čas a na nowozapočatk po wójnje.
Njenadźicy so łopjeno zwjertny
„Serbska kultura je moja lubosć“
Na wopyće pola cyrkwinskeho hudźbnika a chóroweho dirigenta
Wón ma runje tójšto dźěła, jako jeho w Budyšinje wopytam. „Dyrbju so hišće za zwučowanske hodźiny ze šulerjemi wokrjesneje hudźbneje šule přihotować“, mi Friedemann Böhme rozkładuje, „tuchwilu wuwučuju tam šesćoch na pišćelach.“ Tak ma přistajeny Budyskeje katolskeje tachantskeje wosady nimo swojeho cyrkwinsko-hudźbneho skutkowanja hišće dalše nadawki. Hudźba je jemu chlěb, radosć a dušiny pokoj. Z njej 59lětny tež młodych ludźi zahorja. Wo tym móžach so znowa přeswědčić na koncerće chóra 1. serbskeje kulturneje brigady w Chróšćanskej cyrkwi. Tam zamó Böhme spěwarki a spěwarjow Budyskeho Serbskeho gymnazija wuměłsce wužadać, a to z twórbami serbskich komponistow kaž Detlefa Kobjele, Jana Pawoła Nagela, Korle Awgusta Kocora a młodeho Feliksa Brojerja, ale tež wuznamneho komponista zašłosće Jacobusa Gallusa a moderneho ameriskeho komponista Stevea Dobrogosza. Na kóncu koncerta njejsu jeno připosłucharjo mócnje přikleskowali.
Zajimawe pućowanja na slědach Krabata a Šadowica
Dušny serbski kuzłar Krabat je woblubowana powěsćowa a literarna postawa ze serbsko-němskich knihow Jurja Pilka, Měrćina Nowaka-Njechorńskeho a Jurja Brězana. Po přewróće přidruži so k nim dotal mjez Serbami a čitarjemi NDR lědma znata młodźinska kniha bayerskeho spisowaćela Otfrieda Preußlera „Krabat“. Po lěće 1990 ličba zajimcow ze zapadneje Němskeje pospochi přiběraše. Wšako chcychu so tež woni z realnymi městnosćemi jednanja Preußleroweho romana we Łužicy zeznajomić. Do nich słuša socialna pedagogowka Ingrid Kalensee z Mannheima, kotraž bě 1991 prěni króć we Łužicy. Wot toho časa je wona, často zhromadnje ze swojej přećelku-koleginu Brigittu Mahnkopf, dźesatki razow w našej domiznje na slědach Krabata pućowała, slědźiła, z ludźimi rěčała a fotografowała. Lětsa je wo tym spisała 80stronsku knihu „Krabat und Schadowitz“ wo stawiznach slědźenja za Preußlerowym romanowym rjekom a jeho historiskim přikładom Janom Šadowicom we Łužicy. Wot njeje zezběrany material by za wobšěrnišu ediciju dosahał, ale bohužel bě Ingrid Kalensee lěta 2005 boža ručka zajała.
Přinošuje k dorozumjenju mjez ludami
Mysle po 37. mjezynarodnym swjedźenju serbskeje poezije
To wšak je wobdźiwajomne, w Serbach wot 1979 kóždolětnje wuhotować Swjedźeń serbskeje poezije. Wot toho časa zetkawaja so tam serbscy basnicy a nawjazuja kontakty do słowjanskich krajow kaž tež k druhim ludam. Tak wuměnjeja sej swoje basniske twórby, přełožuja je – serbscy poeća wot swojich hosći-basnikow a wukrajni lyrikarjo wot swojich hosćićelow z Łužicy – do swojich maćernych rěčow. Takle je předewšěm serbska lyrika puć do swěta nastupiła a Serbja zhonichu wo lyriskim tworjenju z druhich krajow. Swjedźenje su tuž multiplikatorojo w šěrjenju serbskeje poezije. Wo tym swědča mjeztym tež z tychle zetkanjow wuchadźace antologije we wjacorych rěčach – kaž mjez druhim w čěšćinje, słowakšćinje, serbišćinje – a wozjewjenja twórbow serbskich basnikow w najwšelakorišich wukrajnych nowinach a časopisach.
Wotkrywa potajnstwa hatow
Serbska tworjaca wuměłča Iris Brankačkowa wustaja w Drježdźanach
Drježdźanska galerija Himmel ma mjez lubowarjemi našočasneho wuměłstwa dobre mjeno. Štóž tam wustaja, móže so bjezdwěla mjenować profilowany tworjacy wuměłc. Angela Hampel, we Worklecach rodźena, Volker Stelzmann, Uwe Peschel, Siegfried Klotz Wieland Förster abo Klaus Drechsel su tam w nowšim času swoje twórby pokazowali. A nětko čini to znowa Iris Brankačkowa z dwaceći mólbami pod hesłom „Rohodź“. Hižo před pjeć lětami běchu jeje wobrazy w Drježdźanach widźeć. „Špihelowanja“ wona tehdy swoju kolekciju mjenowaše. „Rohodź“ nětko abo „Špihelowanja“ tehdy – tematisce wobkruža Brankačkowa wodu a so zdobom zanurja do hatow Malešanskeje kónčiny. Tehdy jej recensenća wobkrućichu, zo je to „njewšědne molerstwo krajiny“, a to na swoje wašnje tež nětčiša wustajeńca podšmórnje: Njewšědna je Iris Brankačkoweje wuměłska, molerska zaběra z hatnej krajinu, njewšědny je tež jeje předmjet: Malešanske haty.
Serbske Nowiny němsce – za hdy a za koho?
Pola nas doma w Budyšinje čitaše so hižo přeco Sächsische Zeitung. Spočatk 60tych lět, najskerje běch w 5. lětniku, započach so za nju zajimować. Pytnych, zo njekomentowachu tam jenož „wulku politiku“, ale wozjewjachu tež powěsće z wokoliny, druhdy samo wo mojej polytechniskej šuli. W lětach 1961 do 1967 abonowaštaj mojej staršej přidatnje tydźenik Neue Bautzener Zeitung, dokelž nastupachu wšitke přinoški naš njeposrědni wobswět, naše město. Tónle lokalny, domizniski aspekt drje je mje tak zahorił, zo so dźensa hišće rady dopominam na krótkožijne čorno-čerwjene łopjeno, kotrež dochadźeše stajnje štwórtk.
Wobradźa čitarjej dožiwjenja ze zwěrjatami
Basnje za dźěći „Kupjel połna rybičkow“ wušli
Do wulkich prózdnin w Sakskej je wušła w LND zběrka basnjow za dźěći wot něhdźe šěsć lět z pjera basnjerki a prozaistki Dorotheje Šołćineje. Hižo titul knihi „Kupjel połna rybičkow“ wćipny čini. Najprjedy raz pak zawěsće pisane wobrazy Barbary Schumann dźěći do čitanja wabja – tež staršich a kubłarjow, kotřiž chcedźa dźěćom dožiwjenja z knihu wobradźeć. Ilustracija na wobalce je nadměrnje šibała. Njepředstaja jeničce rybički w kupjeli, ale tež dalše zwěrjata, domjacy skót a ptačinu, kotrež čitarja na wulěće w běhu počasow přez cyłe lěto přewodźeja. Dorothea Šołćina pak njewopisuje w swojich 27 basnjach jeničce přirodu abo začuća. Ně, wona powěda stawiznički w rymowanej formje! Basnje-powědki njejsu jenož pryzlojte. Wone na lóštne wašnje wědu posrědkuja.
