Putace finale na wulkim jewišću
Finale lětušeho 11. mjezynarodneho folklorneho festiwala w Chrósćicach je sej wot wobdźělenych hišće raz wšitko žadało: wot folklornych skupin z tu- a wukraja, kotrež chcychu na jewišću najlěpše dźěle swojich programow předstajić, a wot wopytowarjow, kotřiž chcychu je najebać sčasami palace słónco widźeć.
Hnydom po zakónčenju swjedźenskeho ćaha so program na wulkim jewišću pod Fulkec hórku ze serbskimi kulturnymi ćělesami zahaji. Tak zawjeselichu přihladowarjow hišće raz Serbski folklorny ansambl Wudwor a Přezpólni, Smjerdźečanska rejwanska skupina, Sprjewjan a rejwanski ansambl Pśijaśelstwo ze swojimi přinoškami. Widźeć a słyšeć běštej tež Slepjanski folklorny ansambl ze spěwami a rejemi kaž tohorunja Choćebuski cyłk Stara lubosć. Serbski ludowy ansambl poskići na to hišće raz wurězki ze swojeje noweje gale „Słowjan sym“.
Łužiske skupiny bohatosć aktualnych programow předstajili
Spěw a reju su kulturne skupiny Hornjeje a Delnjeje Łužicy w minjenych lětach wuwili na dobry mjezynarodny niwow. Na folklornym festiwalu su swoje programy nětko jako cyłk předstajili.
Łužiska kultura twori na kóždym folklornym festiwalu wosebity wjeršk. Wšako tež wone folkloru na wuměłsce wysokim niwowje zaručeja. Wšitke łužiske ćělesa na jednym dnju na jednym jewišću widźeć je jenož móžno na folklornym festiwalu w Chrósćicach.
Časowy plan je dosć wusko plećeny, skupinam zwostawa mało chwile, so po swjedźenskim ćahu za předstajenje na jewišću přihotować. Dźakowano mjeztym zwučenej profesionaliće pak to bjez paniki zmištruja.
SLA pućowanje po swěće Słowjanow zwobraznił
Nowy galaprogram „Słowjan sym“ je Serbski ludowy ansambl we wobłuku XI. mjezynarodneho folklorneho festiwala prěni raz na Chróšćanskim farskim dworje předstajił.
Je so nam wid na to słowjanske zhubił, hdyž je so nam zapadny swět wotewrěł a jako powabniši spřistupnił? Što woznamjenja poprawom často wužiwany wuraz wo słowjanskej duši? Z nowej folklornej galu „Słowjan sym“ Serbski ludowy ansambl tajkim prašenjam wotpowěduje. Na jewišću njesta so ničo přewšo spektakularnje noweho. A tola so jasnje wujewi, zo jedna so tu wo hinaše wašnje tworjenja wobsaha, kotrež rezultuje ze šěršo zapołoženeje fabule.
Wusmuž mnohim wjeršk „Chróšćan speciality“ był
Jako so ludźi po festiwalu za wjerškom „Chróšćan speciality“ prašach, běše wotmołwa nimale stajnje jenaka: Wusmuž! Nochcu rjec, zo běchu tamne skupiny wostudłe abo njezajimawe. Wot 23 hodź. so jewišćo stajnje „paleše“ a před nim hišće bóle. Najbóle wšak, jako steješe Wusmuž na jewišću.
Marko Njek před mikrofonom znowa pokaza, zo zamóže publikum zakuzłać. Samo jako jeho před jewišćom na rukach njesechu, spěwaše wón dale, jako by runje cejdejku nahrawał.
Při keyboardźe sedźeše Maria-Tereza Wróblec z Wotrowa. Hižo při zaspěwanju wona dopokaza, zo jenož keyboard spicy njewobknježi, ale zo zamóže tež spěwać kaž sołobik.
Marek Rjelka drje nima wjac najdlěše włosy, ze swojimi połdołhimi pak hišće zabył njeje, kak hłowu k rytmam dale třasć – a włosy sobu! Kaž prawy profibasist! A na jeho hłuboki hłós wězo tež zabyć njesměmy! UUUUUUULALALALALALA – takle započina so spěw „W kraju mytow“. Najpozdźišo tule wšitcy pytnychu, zo bě sej tež Hanka Rjelcyna do Chrósćic dojěła.
Nowe mjezwočo w tónkróć wulkej wobsadce Wusmuža bě Beno Hojer ze swojim akordeonom.
Znowa hač do ranja hejsowali
Samo na sebi wšak je hižo cyły kónc tydźenja specielny. „Chróšćan specialita“ – takle mjenuja na mjezynarodnym folklornym festiwalu čas sobotu po 23 hodź. Zašłe razy postarachu so skupiny kaž Top Dog Brass Band, Coffeeshock Company, JANKAHANKA abo Die Folksamen wo wuběrnu naladu. JANKAHANKA hudźeše lětsa na Wjeselic dworje. Wosebje młódši publikum je sej tam znate serbske pěsnje w nowym šaće lubić dał. Spěwar a gitarist Józef Brězan rjekny: „Dwór bě kopaty połny, fanojo spěwachu a skakachu ke kóždemu spěwej – smy jara spokojom!“ Štóž njebě pola Wjeselic, steješe na Zahrodnikec-Grutkec dworje. Tam hrajachu po 23 hodź. tři wšelake skupiny. Spočatk tworješe madźarska speedfolkband Transsylvaniens. Z kóždym spěwom wabjachu woni dale a wjac ludźi před jewišćo a jich ze spěšnymi zynkami na kontrabasu, huslach a arkordeonje k rejwanju pohnuwachu. Na kóncu zanošowaštaj z nimi samo moderatoraj Jakub Wowčer a Daniel Nuk specielnu wersiju pěsnje „Palenc, palenc“.
Koło nałožkow a tradicijowna Krabatowym festiwalu so skulojćiło
Bě-li premjera Krabatowych swjedźenskich hrow 2012 hišće eksperiment, je so festiwal mjeztym jako kruty termin we łužiskej protyce kulturnych wulkopodawkow etablěrował. A z wizije Čornochołmčanki Gertrud Wincarjoweje nasta w zhromadnym dźěle z Drježdźanskim profijom Peterom Siebecku tajka powabliwa atrakcija, zo mjeztym nimale zawistnje na ludźi hladaš, kotřiž su hišće zastupny lisćik dóstali.
Při Bjerwałdskim jězorje a we wokolinje
Po kraju po puću
Bjerwałdski jězor je nowa turistiska atrakcija. W jeho bliskosći pak namakamy dalše, starše wopytahódne městnosće, kotrež su tež za nas Serbow zajimawe. A mamy tež tajke, kiž hižo njeeksistuja, dokelž su so přez wuhlowe jamy zhubili.
Wopušćimy Budyšin po zwjazkowej dróze B 156, kotraž wjedźe do Běłeje Wody. Hač k našemu prěnjemu cilej pohibujemy so po njej přez Delnju Hórku, Zdźěr, Komorow pola Klukša a Delni Wujězd. W Delnim Wujězdźe by hódno było pozastać, ale to sej schowamy za wosebitu wuprawu. Tu smy tež hižo blisko Bjerwałdskeho jězora. Dale jědźemy přez něhdy nimale njeskónčnu serbsku holu. Z praweho boka dróhi stej ležałoj něšto kilometrow zdalenej mjeztym dawno wotbagrowanej wsy Šepšecy (Schöpsdorf) a Łućo (Merzdorf). Z Łuća pochadźa naš wuznamny wótčinc Jan Arnošt Smoler. Hdyž wopominamy klětu jeho 200. narodniny – tak sej wuwědomjamy –, njebudźe wjace składnosć, wopytać jeho ródnišćo. Ale mamy wězo Dom Zejlerja a Smolerja w njedalokim Łazu, kotrehož muzej je tež žiwjenju a skutkowanju Smolerja wěnowany.
Čěskeho reformatora Jana Husa w Konstanzu před 600 lětami na ...
6. julija 1415 sta so w tehdy rakuskim měsće Konstanzu nad Bodamskim jězorom hrózbny podawk: Na wulkim šćěpowcu při tołstej žerdźi bu čěski prědar a bywši rektor Praskeje Karloweje uniwersity Jan Hus spaleny, dokelž njebě so swojich reformaciskich žadanjow přećiwo romsko-katolskej cyrkwi a wotpowědnych tezow wotrjekł. Hišće na palacym šćěpowcu Hus wotpokaza, swoje tezy a žadanja za reformaciju cyrkwje cofnyć.
Štó bě Jan Hus, čehodla sta so wón z wuznamnym reformatorom, kotrehož žiwjenje skónči so před 600 lětami jako martrar?
Kuzłarjej Krabat a Pumpot w Drježdźanskim dźiwadle
Stawizna Krabata je mjeztym najwoblubowaniša tema we wuměłstwje, po literarnych powěsćach a wobdźěłanjach nětko tež za film a jewišćo a nic naposled jako šulerski projekt kaž njedawno hakle zaso we Waldorfskej šuli Göttingen a w Heidelbergskej šuli. Wozjewjenju powědki Jurja Pilka (1896), kotruž mjenowaše wón „ludowe basnistwo a wuměłsku dramu“, sćěhowachu wšelakore literarne wobdźěłanja serbskich a němskich awtorow. Wuspěšny kinowy film Marca Kreuzpaintnera (2008) je powěsć wo Krabaće po cyłej Němskej šěrił. Žiwjenje kuzłarja wabi nimo filmowcow a dramaturgow hrajneho dźiwadła tež baletnych mištrow. Tak su nawodźa wuznamneho Stuttgartskeho baleta ze swojej inscenaciju (2013, choreograf Demis Volpi) płaćiwu interpretaciju w tymle žanru na jewišćo stajili. Moderniši balet wo łužiskim kuzłarju je baletna kompanija Praskeho Narodneho dźiwadła (2013, hudźba Zbyněk Matějů, choregrafija Jan Kodet) zeskutkowniła a tak tež do susodneho kraja donjesła.
Dožiwjene přežiwjenje – Dopomnjenki na kónc wójny a spočatk ...
Wotstawk k podawkam, kotrež jako młody dožiwiš, je z kóždym lětom wjetši, z pomjatka pak so ći wone njepominu. Kaž z laserowym błóckom su čłowjekej do mozow zaryte. Wobčas so wobrazy wo nich wožiwjeja a na nazornosći přibywaja. Tuchwilu na přikład, hdyž k mjeztym sydomdźesatej róčnicy kónca najhóršeje wójnskeje zabiwańcy w stawiznach čłowjestwa wo tym w nowinach bubnuja a z wobrazowkow trubja. Tež Cyril Kola z Budyšina so nadrobnje na wony struchły čas a na nowozapočatk po wójnje dopomina a je swoje dopomnjenki Serbskim Nowinam napisał.
Před duchownym wóčkom zeschadźeja ći čerstwje nazhonjene podeńdźenja we wonym wosudnym času, přewróćace poměry po cyłym swěće. Zhladuju-li na to, štož bě na mnje prěnje měsacy pjećaštyrceteho lěta zašłeho lětstotka hač do sameje 8. meje a prěnje měsacy po njej čakało, a posudźu-li to strózbnje, njemóžu hinak hač z titlom knihi Bena Budarja rjec: Čłowječe, tež ty sy zbožo měł! „Koče zbožo“ samo, kaž móhł wukónc někotrych podawiznow zastopnjować.
Dołho mje doma wostajili
