Z wudaća: štwórtk, 26 meje 2016

Ise-Shima (dpa/K/SN). Dwaj dnjej trajacy wjeršk sydom wulkich industrijnych statow G7 su jich nawodni statnicy zahajili z wopytom sławneje křinje Ise, najwaž­nišeje swjatnicy japanskeje prawěry shinto. Hłowna naležnosć zetkanja šefow statow resp. knježerstwow USA, Japanskeje, Němskeje, Wulkeje Britaniskeje, Francoskeje, Italskeje a Kanady mjez druhim je, wuradźować wo pohonjenju słabeje swětoweje konjunktury. Na spočatku wšak bě migraciska kriza tema. Při tym žadaše sej prezident Europskeje rady Donald Tusk wjetšu podpěru mjezynarodneho zhromadźenstwa, zo móhli krizu zmištrować. Jeli skupina G7 „při tym nawodnu rólu njepřewozmje, ju nichtó njewukonja“, rjekny Tusk.

Wjace hač kilogram jara jědojteje chemikalije cyankali je 86lětny slědźer insektow na policajsku stražu w Frankfurće nad Mohanom přinjesł. Tam wón rjekny, zo ma jěd wot mandźelskeje zemrěteho kolegi, a warnowaše zastojnikow, sudobja wočinić. Policija skaza na to hnydom fachowcow za znješkódnjenje strašnych maćiznow. Hižo něšto miligramow cyankalija móže smjerć zawinić. Slědźer bě z kolegu z tohole jěda wšelake srědki přećiwo škódnikam wuwiwał.

Z małym roboterom chcedźa nětko na Augsburgskim dwórnišću zakaz kurjenja přesadźić, kotryž wšak tam hižo dlěje hač dwě lěće płaći. Najebać to tam mnozy dale kurja. Roboter ludźi přećelnje na to skedźbnja, zo je kurjenje zakazane, a přewodźa jich hač k wuchodej dwórnišća. Sobudźěłaćerjo měšćanskich zawodow nastroj wobkedźbuja. Nowy koncept je wuspěšny: Ludźo reaguja jara pozitiwnje.

Paris (dpa/K/SN). Francoski premier Manuel Valls je akciju dźěłarnistwa, blokować składźišća ćěriwa, raznje kritizował a „njezamołwite“ počinanje mjenował. Naprawa dźěłarnistwa CGT, měrjaca so přećiwo planowanej reformje dźěłowych wikow, je k tomu wjedła, zo nimale kóžda třeća tankownja hižo bencina nima abo jenož hišće jara mało. W sewjernej Francoskej je policija někotre blokady wotstroniła. Dźěłarnistwa chcedźa z „narodnym dnjom akcijow“ ćišć na knježerstwo hišće zesylnić a tež we wobchadźe a atomowych milinarnjach stawkować. Knježerstwo ma mjeztym korektury na teksće zakonja za móžne. „Změnow, polěpšenjow móže stajnje być“, zwurazni Manuel Valls.

Drježdźany/Podstupim (dpa/K/SN). Sakski krajny sejm zaběraše so dźensa z krawalemi na protestach přećiwnikow brunicy. Politikarjo CDU běchu tež zastup­nikow opozicije winowali naštykowanja k nim. Ći pak to doraznje wotpokazuja. Kritikarjo wudobywanja brunicy běchu swjatki jamu Wjelcej-juh wobsadźili a doda­wanju wuhla do milinarnje za­dźěwali. Aktiwisća zadobychu so nimo toho na teren milinarnje. Policija 130 demonstrantow nachwilnje zaja. Druhi předmjet aktualneje hodźiny běštej njedostatk wučerjow a wupad wučby na sakskich šulach. W Podstupimje je so dźensa nutřkowny wuběrk Branibor­skeho krajneho sejma na wurjadnym schadźowanju tohorunja ze swjatkow­nymi protestami přećiwnikow brunicy zaběrał.

Sćěhujo minjenu njedźelu powěsće mějachu mnozy za to, zo stanje so kandidat FPÖ dr. Norbert Hofer z nowym zwjazkowym prezidentom Awstriskeje. Wón ležeše po druhim wólbnym přeběhu před swojim konkurentom, njewotwisnym kandidatom dr. Alexanderom Van der Bellenom. We wólbnym boju běštaj wobaj přilubiłoj měć wóčko na socialne a hospodarske brachi, kotrež so w kraju jewja. Tež problemam, zwjazanym z přichadźacymi ćěkancami, chcychu so wěnować, wězo ze swójskeho politiskeho wida. Van der Bellen přilubi dale mjeńšinam swoju podpěru. Tola po wuličenju listowych hłosow bě wšitko hinak. Van der Bellen, nic Hofer, je wólby dobył. Znowa snadny rozdźěl po ličbje hłosow, jenož tónkróć za druheho kandidata. Što nam to praji? Wólby njejsu rozsudźene, doniž njeje posledni křižik přepruwowany. A listowy hłós móže być rozsudny na politiskej waze. Milenka Rječcyna

Na noweho zwjazkoweho prezidenta Awstriskeje čakaja mnohe nadawki

Celovec/Wien (SN/MiR). Njedźelne wólby zwjazkoweho prezidenta w susodnej Awstriskej su korjenje europskeje demokratije střasli. Wšako bě je njewotwisny kandidat, čłon Zelenych dr. Alexander Van der Bellen na kóncu jeno ze snadnej wjetšinu hłosow přećiwo kandidatej strony FPÖ dr. Norbertej Hoferej dobył. Gradźišćanscy Chorwaća kaž tež Korutanscy Słowjency, kotrež matej jako mjeńšinje dobry zwisk Serbam, nadźijeja so lěpšeho wuwića. Korutanski Słowjenc, Dr. Valentin Inzko, předsyda rady Korutanskich Słowjencow (NSKS), bě wólbne poručenje za Van der Bellena podał: „Wón je nazhonity, sprawny, miły a wěryhódny podpěraćel prawow narodnych mjeńšin.“ Nastupajo mjeńšinowe prašenja so NSKS nadźija, zo zasadźi so Van der Bellen jako sylna moraliska awtorita za sprawne a wulkomyslne rozrisanja na dobro narodnych mjeńšin. Celovecski nakładnik Lojze Wieser, widźi wuslědk takle: „Awstriska je na rozpuću do přichoda abo do zašłosće.

Vilnius (dpa/SN). Na swojim wjerškowym zetkanju spočatk julija we Waršawje chce NATO wobzamknyć, ličbu swojich wojakow we wuchodnej Europje rozšěrić a při tym tež němskich wojakow zapřijeć. W Litawskej ma kompanija Zwjazkoweje wobory bataljon NATO z něhdźe tysac wojakami nawjedować, kaž powěsćernja dpa rozprawja. Baltiske kraje Letiska, Estiska a Litawska sej kročel NATO hižo dlěši čas žadaja, dokelž čuja so wot Ruskeje wohrožene. Němska wobdźěla so z něhdźe 600 wojakami tež na manewrach.

Drježdźany (SN/BŠe). „Kónc z niskimi płaćiznami za drohotne zežiwidła“, „Hdyž mrěje bur, mrěje kraj“ – to stej hesle mjez tymi, pod kotrymiž protestowachu ratarjo dźensa před Drježdźanskim krajnym sejmom. K demonstraciji namołwjał bě sakski burski zwjazk, a mnozy su sćěhowali. Z něhdźe 100 traktorami běchu ratarjo do stolicy Sakskeje přijěli, zo bychu na swoje dramatiske połoženje skedźbnili. Wuwiće na tudyšich a słaba konjunktura na mjezynarodnych wikach a sankcije přećiwo Ruskej su na tym wina, zo su mnohe ratarske zawody wohrožene. Hižo 18 měsacow woznamjenja tale situacija wulki ćišć za burow. To, štož su sej woni minjene 25 lět natwarili, hrozy spěšnje zaso rozpadnyć.

Serbam, kotřiž po wójnje w Čěskej pře­bywachu, drje je mjeno Bohumil Modrý znate. W lěće 1916 rodźeny pozdźiši inženjer bě rjek narodneho mustwa Čěskosłowakskeje na lodohokejowych swětowych mišterstwach 1949. „Bóža“ Modrý steješe we wrotach a měješe wosebje w finalnej hrě w Stockholmje přećiwo Kanadźe wu­znamny podźěl na dobyću 3:2. Samo Jurij Koch w swojej knize „Zabych ći něšto rjec“ pisa, kak serbscy gymnaziasća we Warnoćicach hry při radiju sćěhowachu („a Modrý zaso raz nadběh wotwobara“). Ale jenož lěto pozdźišo su Modreho a dalšich jědnaće lodohokejistow narodneje wubranki w Praze zajeli. Bě to do wotlěta na swětowe mišterstwa w Londonje. Čěska stasi jim wumjetowaše, zo chcychu w Jendźelskej wostać. Modreho zasudźichu k 15 lětam jastwa. W uranowych podkopkach rudnohorinskeho Jáchymova dyrbješe ćežko dźěłać. 1955 bu pušćeny. Hakle 46lětny wón 1963 na sćěhi jatby zemrě. Wo dóńće lodoho­kejoweje legendy zhoniće w knize „Jáchymov“ awtora Josefa Haslingera (nakładnistwo S. Fischer 2011). Mikławš Krawc

Katolscy křesćenjo swjeća wulki swjaty dźeń Božeho ćěła

Ralbicy (SN/MWj). Nimo jutrow, hód a swjat­kow je swjaty dźeń Božeho ćěła sobu najwažniši cyrkwinski podawk katolskich křesćanow. Na wosebite wašnje tež w serbskich wosadach wuznawaja, zo wěrja do přitomnosće Jězusa Chrystusa we woblatku. A činja to zjawnje a na swjatočne wašnje w procesionach. Po dopołdnišich kemšach podachu so dźensa wěriwi přewažnje w ćmowej drasće a kěrluše spěwajo k wonkownym wołtarkam. W Ralbicach na přikład maja tajki na nawsy blisko Statnikec. Kěrluše po puću kaž tež při wołtarku přewodźachu zwjetša wosadni dujerjo.