Chcedźa hač do nocy swjećić
Studentske towarstwo Sorabija Lipsk přeprosy 10. decembra na jubilejny swjedźeń składnostnje swojeho 300lětneho wobstaća. Cordula Ratajczakowa je so z předsydku Sorabije Francisku Grajcarekec rozmołwjała.
Kak daloko su přihoty na wulki jubilej?
F. Grajcarekec: Přihoty organizatoriskeho razu su poprawom skónčene. Koncentrujemy so nětko na wobsahi programa. Wot wšeho spočatka bě wotpohlad, zo my aktiwni čłonojo program wuhotujemy. Přidatnje smy bywšich studentow namołwili, tež něšto přinošować. Njeje pak ničo dóšło a njejsym z tym tež ličiła. To rěka, zo pisamy nětko pilnje teksty za lóštny kulturny program po přednoškach. Smy 31 ludźi w towarstwje, a wšitcy swjedźeń sobu přihotuja, wězo kóždy po swojich móžnosćach a ze swojim nadawkom, to funguje.
Kajke přednoški na hosći čakaja?
Slědźiwo serbšćinjena zarjadach
Jonathan Bernaertes z Belgiskeje přewjeduje na Maxa Planckowym instituće za etnologiske slědźenje w Halle disertaciski projekt wo tym, kak na zarjadach z rěčnej mnohotnosću wobchadźeja. Mjez druhim slědźi tež w dwurěčnej Łužicy. Cordula Ratajczakowa je so z doktorandom rozmołwjała.
Što je zaměr Wašeho slědźenja?
J. Bernaertes: Chcu wědźeć, kak rěčna praksa na zarjadach wjacerěčnych městow a gmejnow wupada. W Belgiskej mamy oficialnje štyri rěčne teritorije, za kotrež je juristisce předpisane, hač maja zarjady nižozemšćinu, francošćinu abo němčinu nałožować. Kak pak wupada we woprawdźitosći? Kak zadźerža so zarjady w situaciji, hdyž dyrbi zaručene być, zo kóždy informaciju rozumi? W kotrej rěči informuješ wobydlerjow na přikład w padźe njezboža w atomowej milinarni? Rěč bě w stawiznach Belgiskeje přeco hižo sensibelna tema. A dokelž su ludźo dźensa mobilniši hač prjedy, so prašam, hač w praksy hinak wupada, hač je oficialnje předpisane.
Njeslědźiće jenož w Belgiskej, ale runje tak w Serbach. Čehodla?
Twarske ležownosće pobrachuja
Po wólbach loni w juniju je Wulkodubrawski wjesnjanosta Lutz Mörbe (njestronjan) mjeztym nimale połdra lěta w zastojnstwje. Heinz Noack je so z 45lětnym wo jeho bilancy w tymle času rozmołwjał.
Kajki bě waš start we Wulkodubrawskej gmejnje a kotry zaćišć sće tehdy měł?
L. Mörbe: Nó haj, cyle z wotewrjenymi rukami mje witali njejsu. Znajemy wšak to z tymi „nowymi chošćemi“. Poněčim pak smy so w zarjadnistwje hromadźe namakali. Dokelž chcych do wšelakich wobłukow trochu hłubši dohlad měć, bě tón abo tamny tola skeptiski. To pak je nimo. Mějach jeničce 14 dnjow chwile so zadźěłać, dokelž je mój předchadnik na wuměnk šoł. Dyrbju pak rjec, zo sym po infrastrukturje jara strowu gmejnu přewzał, kotraž na wěstym pjenježnym fundamenće steji.
To rěka, zo je Wulka Dubrawa tež za tych atraktiwna, kotřiž chcedźa tule twarić?
L. Mörbe: Mamy dla toho kóždy tydźeń naprašowanja. Ale we Wulkej Dubrawje je prosće přemało twarskich ležownosćow. Na jednym boku smy na plan wužiwanja ležownosćow wjazani. Na tamnym boku su móžne ležownosće zwjetša w priwatnych rukach.
„Pokazać, što wšo mamy“
Druhi raz wotměje so přichodnu sobotu koncert „Wočiń woči – zhromadnje přećiwo rasizmej a fašizmej!“ w Budyskim Kamjentnym domje. Cordula Ratajczakowa je so z organizatorom a čłonom předsydstwa nošerskeho towarstwa Kamjentneho domu Julianom Nyču rozmołwjała.
Tež lětsa skići Budyšin bohužel znowa dosć přičin, koncert přećiwo rasizmej přewjesć. To pak njebě zawěsće nastork, zo sće so za pokročowanje rozsudźili, abo?
J. Nyča: Ně, wězo nic. Mějachmy druhi koncert poprawom hižo loni planowany, to rěka hižo dołho do tutych zrudźacych podawkow w septembrje. Jasnje pak widźimy, zo problem, na kotryž chcemy skedźbnić, dale wobsteji a so po zdaću samo přiwótřa. Njeje žana nowosć, zo wobsteja w Budyšinje prawicarske struktury a rasistiske měnjenja. Zwólniwosć pak, so k tomu zjawnje wuprajić, wočiwidnje přiběra. Dyrbimy tuž dale přećiwo rasizmej wojować, a to z jasnej poziciju. Z nacijemi njerěčimy.
Što na ludźi sobotu čaka?
Budyske fararki su wosebity pad
Budyske ewangelske wosady swjeća 6. nowembra 50. róčnicu ordinacije žonow sakskeje krajneje cyrkwje. Cordula Ratajczakowa je so rozmołwjała z fararku Budyskeje wosady swj. Pětra dr. Corneliju von Ruthendorf-Przewoski, kotraž swjedźeń organizuje.
Čehodla su stawizny fararkow tu wažne?
C. Ruthendorf-Przewoski: Porno tamnym ma Sakska ewangelska krajna cyrkej najmjenje ordinowanych žonow, je jich jenož 20 do 25 procentow. W Budyšinje je tomu cyle hinak, je to wosebity pad. Tule žony hižo 50 lět z klětki prěduja, a to bjez přetorhnjenja. Njeznaju w Sakskej žanu druhu wosadu, hdźež je tajka wobstajnosć fararkow. Zwoprawdźiło je so wobzamknjenje synody tehdy we wosobje Christiny Seele, kotraž bě hižo 1953 wikarka w Budyšinje. 1966 bu wona ordinowana a wot lěta 1967 skutkowaše tule jako fararka. Christine Seele je wobraz žonow na klětce tu raznje wobwliwowała. Slědowałoj stej ju fararka Gabriele Pappai a Claudia Scharschmidt. Dźensa skutkuja štyri fararki w Budyšinje.
Kak chceće ludźom jubilej zbližić?
Předstaja wotewrjeny proces
Z jónkrótnej zhromadnej akciju spominaja někotre dźiwadła pjatk, 4. nowembra na 5. róčnicu wotkryća dźesaćlětneje mordarskeje serije přez nacionalsocialistisku trójku NSU. Nimo Nürnbergskeho, Kamjeničanskeho, Zwickauskeho a Jenaskeho jewišća wobdźěli so tež Budyske NSLDź na sceniskim čitanju „Wotewrjeny proces“ ze sudniskich protokolow. Cordula Ratajczakowa je so z intendantom Lutzom Hillmannom rozmołwjała.
Budyšin njeje direktnje wot złóstnistwow NSU potrjecheny. Čehodla so NSLDź přiwšěm na akciji wobdźěli?
L. Hillmann: W medijowym rozprawnistwje bu Budyšin w minjenym času njedobrowólnje mjenowany, a to nic runjewon pozitiwnje. Dźe-li wo prawicarski terorizm po cyłej Němskej, dyrbi sprjewine město kedźbliwe być. Chcemy z akciju pokazać, zo njejsu tule jenož prawemu lěhwu přichileni. Su tu tež přistojni ludźo, kotřiž hinak mysla a jednaja. Budyšin njesmě so stać ze synonymom za prawicarstwo. Chcemy tuž jako dźiwadło znamjo do hinašeho směra sadźić.
Kak so akcija pjatk wječor wotměje?
Rozrisanje bórze namakać
Sakske zastupnistwa wučerjow hotuja so na dalše stawki. Milenka Rječcyna je so z předsydku Dźěłarnistwa kubłanje a wědomosć Sakskeje (GEW) Ursulu-Marlen Kruse rozmołwjała.
Sakske knježerstwo njeje so dotal na plan naprawow k zawěsćenju wučerjow na šulach dojednać móhło. Sće z tym poprawom hižo do jednanjow ličiła?
U.-M. Kruse: Přiznawam, zo sym to wočakowała. Sprěnja, dokelž wěm, kak njepohibliwej stej wot CDU nawjedowanej ministerstwje za kultus kaž tež za financy, a zdruha, dokelž matej wonej dimensiji problemow wotpowědować. Za to trjebatej trochu wjace chwile. Zamołwići maja na ličby a na tarifowe móžnosće hladać. Je nimale njemóžno, zo po třoch měsacach a jědnaće tarifowych kołach w běhu dweju abo třoch dnjow rozrisanje namakamy. Njejsym z tym ličiła.
Smy słyšeli, zo je dalši wuradźowanski čas w koaliciji trěbny. Na čim mjez SPD a CDU klaca?
Na kulturje njelutować
Gmejna Njebjelčicy je znata jako jara hibićiwa komuna. Kajke kulturne žiwjenje w njej knježi, za tym je so Alfons Wićaz tamnišeho wjesnjanostu Tomaša Čornaka (CDU) woprašał.
Što su we Wašej gmejnje na kulturnym polu wosebite stołpy?
T. Čornak: W našich pjeć wjesnych dźělach mamy domizniske towarstwa, kotrež staraja so wo kulturne žiwjenje. Najwjetše su sportowa jednotka z jara dobrym dźěłom za młodźinu a dźěćinu, karnewalowe towarstwo a towarstwo Kamjenjak. Wone stara so wo Miłočansku skału. Za nje pytamy dalšich ludźi a partnerow za sobudźěło, zo bychmy móhli lětnje so wotměwace rězbarske dźěłarnički přewjesć a při skale dalše zarjadowanja organizować. Wažny stołp je tež wosada ze swojim bujnym kulturnym žiwjenjom. Prócujemy so tež, k nam přićehnjene młode swójby do kulturneho žiwjenja zapřijeć. Hladamy konsekwentnje na to, zo so serbska rěč w gmejnskim zarjedźe nałožuje, tež při kulturnych programach. Wšitke přeprošenja našeje gmejny su dwurěčne.
Mnohe gmejny nimaja hižo biblioteku, Njebjelčanska pak ju ma. Čehodla?
Styki muzejow dale wuwiwać
Dźensa a jutře wotměwa so w Torgelowje a Szeczinje nadregionalne zetkanje zastupjerjow słowjanskich muzejow. Tež Serbja su wobdźěleni, mjez nimi referent Domowiny za kulturne naležnosće a wukraj Clemens Škoda. Janek Wowčer je so z nim rozmołwjał.
Što mamy sej pod zetkanjom předstajić?
C. Škoda: Je to zetkanje muzejownikow, kotřiž zaběraja so ze słowjanskimi stawiznami w Němskej. Loni bě prěnje w Lüchowje. Tam běchu so wobdźělnicy dojednali, dalše zetkanja přewjedować. Domowina je do toho zapřijata, wšako zastupuje wona jako rěčnica Serbow takrjec „žiwu słowjanskosć“ w Němskej. Zdobom so wo to prócujemy, wědomje zajim za słowjansku kulturu tež zwonka Łužicy budźić. Prěnjotnje wšak su fachowcy našich serbskich a łužiskich muzejow prašeni. Tohodla staj tež Werner Měškank z Choćebuskeho a Měrćin Brycka z Budyskeho Serbskeho muzeja pódla.
Što su ćežišća zetkanja, wo čim chcyli so z dalšimi wobdźělnikami dorozumić?
Štó chce z Tomašom warić?
Pod hesłom „Warimy z Tomašom“ ma hišće tónle měsac w Ludowym nakładnistwje Domowina prěnja kniha Tomaša Lukaša wuńć. Cordula Ratajczakowa je so z šefkucharjom Budyskeho hosćenca „Wjelbik“ rozmołwjała.
Hižo šěsć lět pisaće za dźěćacy časopis Płomjo měsačnu seriju wo warjenju. Što Was k tomu wabi?
T. Lukaš: Tehdy bě mje šefredaktor Płomjenja Pětr Šołta narěčał, hač móhł sej tajku seriju předstajić. Připadnje narodźi so tehdy tež naša dźowka Matilda. Mi je jara wažne, zo njewarja dźěći jenož z hotowymi produktami, ale zo woni tež nazhonja, kak je dźěłaš – nudle na přikład. Chcu z nimi takrjec wot zakłada započeć. K tomu tež słuša, sej to wuwědomić, štož je so dźensa, hdyž nimale wšitko přeco dawa, tróško zhubiło. Žiwidła zwisuja tež z počasami, na přikład jabłuka šćipaš nazymu.
Bě kniha nětko wosebite wužadanje?
