Domiznu spóznawać
Matineja „Moja dróha“ bě jedne z prěnich zarjadowanjow, kotrež su zajimcam zmóžnili kulturu po dlěšej přestawce wosobinsce a žiwje dožiwić. Katrin Demczenko je so z Martinom Schmidtom, předsydu hudźbno-literarny program organizowaceho Wojerowskeho wuměłstwoweho towarstwa, rozmołwjała.
Knježe Schmidto, što bě nastork za matineju?
M. Schmidt: Wuměłstwowe towarstwo a komponist Jan Cyž, bračistka Waltraut Elise Elvers a 1. wiolinist Sewjeroněmskeje filharmonije Malte Hübner su hižo wjele lět wusko zwjazani. Cyž je hižo loni kruch na tekst Brigitty Reimann skomponował. Jako wo tym zhonichmy, smy koncept matineje zhromadnje wuwili.
Što sće sej ze zhudźbnjenja tekstow Brigitty Reimann wočakował?
M. Schmidt: Mam tajkele wobdźěłanje za wosebitu składnosć, zjawnosći namrěwstwo Wojerowskeje spisowaćelki na nowe wašnje prezentować. Předewšěm młodźina měła so intensiwnišo z maćiznu zaběrać a Wojerecy jako swoju – tež dušinu – domiznu spóznawać.
Kotre teksty sće wuzwolili, a kak sće rozsudźili, štó je recituje?
Wustajeńca lubi poetiske přełožki
Pod titulom „kóstkaty slěd“ wotewru přichodnu sobotu w Lipšćanskej galeriji b2 wustajeńcu tam bydlaceje wuměłče Karoline Schneider. Cordula Ratajczakowa je so z rodźenej Budyšanku rozmołwjała.
Pod serbskim titulom w Lipsku za wustajeńcu wabić njeje runjewon z wašnjom. Čehodla sće so za to rozsudźiła?
Jeno za potrjebu komunow
Što maja wobkedźbować, chcedźa-li sej komuny přełožowansku techniku wupožčić? Wo tym je Axel Arlt z Francisku Grajcarekec a Janom Kralom ze serwisoweho běrowa serbšćinu porěčał.
Běchu słuchatka za přełožowanje hižo raz wupožčene?
J. Kral: Dotal hišće nic, mamy pak prěnje naprašowanja. Na přikład chce sej je gmejnski radźićel Alfons Ryćer za gmejnsku radu Ralbicy-Róžant wupožčić, zo bychu techniku na posedźenju wupruwowali. Dalši zajim je ze stron Serbskeho sejma, kotremuž pak bohužel pomhać njemóžemy. Słuchatka su jeno za komunalnu potrjebu.
Kak měli komuny postupować, chcedźa-li nowu techniku wužiwać?
J. Kral: Smój wšitkim gmejnam zdźěliłoj, zo je technika tu we Wojerecach přistupna. Chcedźa-li ju wužiwać, njech zapodadźa namaj próstwu z terminom a trěbne mnóstwo słuchatkow. Leži-li městnosć na našim puću, jim techniku rady dowjezemoj. Abo wone ju pola nas za wěstu kawciju dóstanu.
Kelko kawcija wučinja?
J. Kral: To je małke zawěsćenje a njerěka, zo nimamy dowěru. Dźe wo to, gmejny tróšku k disciplinje kubłać. Wšako je technika přewšo čućiwa a naročna.
Na přichod wusměrjene
Město Wojerecy je so wuspěšnje na wšozwjazkowym wubědźowanju „Komunalna ćopłotna změna“, wobdźěliło, ke kotremuž běštej agentura za wobnowjomne energije kaž tež Fraunhoferski institut za energijowe hospodarstwo a energijowe systemy namołwjałoj a do přichoda sahace ideje pytałoj. Nětko su Wojerecy modelowe město. Kotre ideje a šansy móhli so z toho wuwić, za tym je so Andreas Kirschke wyšeho měšćanosty Stefana Skory (CDU) prašał.
Město Wojerecy je modelowa komuna. Kak sće powěsć na wědomje brał?
S. Skora: Sym hordy, naše požadanje je mjez třomi najlěpšimi. Po cyłej Němskej bě so nimale 50 komunow na wubědźowanju wobdźěliło. Wojerecy žněja tak wjele kedźbnosće fachowych nowin.
Z kotrym konceptom je so město požadało, a štó je na nim dźěłał?
Za zakońhišće do lěća
Předwčerawšim wotmě so we wuběrku za hospodarstwo a energiju zwjazkoweho sejma słyšenje nastupajo zakoń wo zakónčenju wudobywanja wuhla. Zapósłanc dr. Klaus-Peter Schulze (CDU) z Grodka bě tam jako jedyn zastupjer Łužicy přitomny. Bianka Šeferowa je so z nim rozmołwjała.
Sće z naćiskom zakonja wo kóncu zmilinjenja wuhla zakładnje spokojom?
K.-P. Schulze: Słyšenje ma prěnjorjadnje zaměr, zo maja wšitke zwjazki a zastupjerjo potrjechenych składnosć, wo wuslědkach so wobhonić a prašenja stajeć. Jako zastupjer wobswětoweho wuběrka mějach wězo hinaši wid na temu a sym so wosebje na temu wotpadki koncentrował. Wjele ludźi scyła njewě, zo je łužiske milinarnje sobu předźěłuja.
Su so Waše prašenja dosahajcy rozrisali?
Wjac hač jeničce dźěłarnja
Dom Bethesda we Wojerecach wužiwaja zajimcy wšitkich generacijow. Jedne ćežišćo jeho skutkowanja je, starać so wo młodostnych a młodych dorosćenych. Silke Richter je so z projektowej nawodnicu a socialnej pedagogowku Doreen Zschiesche rozmołwjała.
Mnozy młodostni sej mysla, zo sće jeničce skupina za sebjepomoc. Diakonija swj. Měrćina pak ma zawěrno dalše poskitki.
D. Zschiesche: Haj, wona w Budyskim a Zhorjelskim wokrjesu jara wjele poskitkow zeskutkownja. We Wojerowskim domje Bethesda mamy nimo kontaktneho městna za sebjepomoc poradźowarnju za wotwisnych. Dalše poradźowarnje su za staršich, dźěći a młodostnych kaž tež za młodźinske socialne dźěło w formje „wotewrjeneje młodźinskeje dźěłarnje“. Tónle poskitk bu 1992 po njeměrach specielnje za prawicarsce orientowanych a k namocy zwólniwych młodostnych wutworjeny. Wot toho časa bu wotpowědnje spěchowanskim móžnosćam a potrjebam stajnje zaso změnjeny. Młodźinska dźěłarnja wobsteji mjeztym dźewjeć lět.
Wo koho so we wotewrjenej młodźinskej dźěłarni staraće, što wobdźělnicy wuknu?
Smy zhromadnje rozsudźili
Dźensa tydźenja su so zastupnicy sakskeho kultusoweho ministerstwa zhromanje ze zastupjerjemi Serbow w Drježdźanach na to dojednali, na serbskimaj wyšimaj šulomaj we Worklecach a Ralbicach w nowym šulskim lěće 2020/2021 stajnje dwě rjadowni w 5. lětniku wutworić. Što je rozsud statnych instancow wobwliwowało a hač je wučba dale zaručena, wo tym je so Janek Wowčer ze sakskim kultusowym ministrom Christianom Piwarzom (CDU) rozmołwjał.
Knježe ministro Piwarzo, do wuradźowanja ze serbskimi zastupnikami minjenu póndźelu w Drježdźanskim kultusowym ministerstwje sće we wotmołwnym lisće potrjechenym Ralbičanskim staršim hišće wariantu tři rjadownje w nowym šulskim lěće w 5. lětniku wutworić – dwě we Worklecach a jednu w Ralbicach – zastupował a faworizował. Što je Was k tomu pohnuło skónčnje tola hinak rozsudźić? Bě to snano list Ralbičanskich staršich, kotryž je předsydka Serbskeho šulskeho towarstwa Ludmila Budarjowa na wuradźowanju předčitała?
Tójšto nowych starych spěwow
Ludowe nakładnistwo Domowina je njedawno druhi nakład spěwnika „Dolna Łužyca spiwa“ wudało. Bosćan Nawka je so ze zestajerjom zběrki Gregorom Kliemom rozmołwjał.
Knježe Kliemo, čehodla bě druhi nakład trěbny?
G. Kliem: Cyle jednorje: Kniha je so jako přewšo woblubowana wopokazała, runje mjez młodźinu w Delnjej Łužicy. Dokelž bě dospołnje rozebrana, je LND wo druhim nakładźe rozmyslowało a so mje woprašało, hač nochcył original wobdźěłać a rozšěrjeny spěwnik zestajeć. Sym nadawk rady přiwzał.
Po kotrych kriterijach sće nowe spěwy wuzwolił?
„Wo krizy wjele njepytnjemy“
Powěsće z hospodarstwa su tuchwilneje koronapandemije dla skerje špatne. Při wšěch ćežach pak dochadźeja z předewzaćow tež pozitiwne powěsće. Silke Richter je so wo aktualnym hospodarskim połoženju z jednaćelku Wojerowskeje woleńcy Reginu Jorga rozmołwjała.
Što zwjazuje koronakrizu z Wojerowskej woleńcu?
R. Jorga: Wo krizy lědma něšto pytnjemy, skerje nawopak. Ludźo tuchwilu hišće wjac laneho wolija kupuja, dokelž chcedźa so wědomje strowšo zežiwjeć. W našim online-wobchodźe su skazanki njesměrnje přiběrali. Naš Łužiski maz najlěpje dźe. Při tym jedna so wo zbytki z filtrow, kotryž móžeš sej jako butru na chlěb abo całtu mazać.
Što je na łužiskim lanym woliju tak strowe, a što jón wot druhich produktow rozeznawa?
R. Jorga: Lany je najdrohotniši wolij, dokelž wobsahuje najwjac tukowych kisalinow omega 3, kotrež naše ćěło same produkować njezamóže.
Zwotkel lane symjo dowožujeće?
Nowy „Krabat“ hakle klětu
Lětuše Krabatowe swjedźenske dny w Čornym Chołmcu wupadnu. Bosćan Nawka je so z intendantom festiwala Peterom Siebecku rozmołwjał.
Knježe Siebecko, byrnjež knježerstwo Sakskeje hakle jutře wo wjetšich zarjadowanjach wuradźować chcyło, sće wčera zdźělił festiwal wotprajić. Čehodla?
P. Siebecke: Smy dołho rozmyslowali a naposledk zwěsćili, zo zarjadowanje lětsa móžne njebudźe. To zwisuje na jednym boku z tym, zo našu inscenaciju hosćo na přikład ze Šwedskeje, Šwicarskeje kaž tež z cyłeje Němskeje wopytuja. Njewěsteje aktualneje situacije dla pak woni prawje planować njemóža. Samsne płaći za našich hrajerjow. Poprawom chcychmy nětko spočatk meje sceniske proby z profesionelnymi dźiwadźelnikami zahajić a přichodny tydźeń zwučowanja ze statistami. Woboje pak pod tuchwilnymi wuměnjenjemi do prašenja njepřińdźe. Nimo toho by chětro ćežko było, přihladowarsku kapacitu pomjeńšić a runočasnje přidatne hygieniske naprawy přiměrić. Inscenaciju „Krabat – W sćinje zańdźenosće“ tuž na klětu přestorčimy.
