Za zakońhišće do lěća
Předwčerawšim wotmě so we wuběrku za hospodarstwo a energiju zwjazkoweho sejma słyšenje nastupajo zakoń wo zakónčenju wudobywanja wuhla. Zapósłanc dr. Klaus-Peter Schulze (CDU) z Grodka bě tam jako jedyn zastupjer Łužicy přitomny. Bianka Šeferowa je so z nim rozmołwjała.
Sće z naćiskom zakonja wo kóncu zmilinjenja wuhla zakładnje spokojom?
K.-P. Schulze: Słyšenje ma prěnjorjadnje zaměr, zo maja wšitke zwjazki a zastupjerjo potrjechenych składnosć, wo wuslědkach so wobhonić a prašenja stajeć. Jako zastupjer wobswětoweho wuběrka mějach wězo hinaši wid na temu a sym so wosebje na temu wotpadki koncentrował. Wjele ludźi scyła njewě, zo je łužiske milinarnje sobu předźěłuja.
Su so Waše prašenja dosahajcy rozrisali?
Wjac hač jeničce dźěłarnja
Dom Bethesda we Wojerecach wužiwaja zajimcy wšitkich generacijow. Jedne ćežišćo jeho skutkowanja je, starać so wo młodostnych a młodych dorosćenych. Silke Richter je so z projektowej nawodnicu a socialnej pedagogowku Doreen Zschiesche rozmołwjała.
Mnozy młodostni sej mysla, zo sće jeničce skupina za sebjepomoc. Diakonija swj. Měrćina pak ma zawěrno dalše poskitki.
D. Zschiesche: Haj, wona w Budyskim a Zhorjelskim wokrjesu jara wjele poskitkow zeskutkownja. We Wojerowskim domje Bethesda mamy nimo kontaktneho městna za sebjepomoc poradźowarnju za wotwisnych. Dalše poradźowarnje su za staršich, dźěći a młodostnych kaž tež za młodźinske socialne dźěło w formje „wotewrjeneje młodźinskeje dźěłarnje“. Tónle poskitk bu 1992 po njeměrach specielnje za prawicarsce orientowanych a k namocy zwólniwych młodostnych wutworjeny. Wot toho časa bu wotpowědnje spěchowanskim móžnosćam a potrjebam stajnje zaso změnjeny. Młodźinska dźěłarnja wobsteji mjeztym dźewjeć lět.
Wo koho so we wotewrjenej młodźinskej dźěłarni staraće, što wobdźělnicy wuknu?
Smy zhromadnje rozsudźili
Dźensa tydźenja su so zastupnicy sakskeho kultusoweho ministerstwa zhromanje ze zastupjerjemi Serbow w Drježdźanach na to dojednali, na serbskimaj wyšimaj šulomaj we Worklecach a Ralbicach w nowym šulskim lěće 2020/2021 stajnje dwě rjadowni w 5. lětniku wutworić. Što je rozsud statnych instancow wobwliwowało a hač je wučba dale zaručena, wo tym je so Janek Wowčer ze sakskim kultusowym ministrom Christianom Piwarzom (CDU) rozmołwjał.
Knježe ministro Piwarzo, do wuradźowanja ze serbskimi zastupnikami minjenu póndźelu w Drježdźanskim kultusowym ministerstwje sće we wotmołwnym lisće potrjechenym Ralbičanskim staršim hišće wariantu tři rjadownje w nowym šulskim lěće w 5. lětniku wutworić – dwě we Worklecach a jednu w Ralbicach – zastupował a faworizował. Što je Was k tomu pohnuło skónčnje tola hinak rozsudźić? Bě to snano list Ralbičanskich staršich, kotryž je předsydka Serbskeho šulskeho towarstwa Ludmila Budarjowa na wuradźowanju předčitała?
Tójšto nowych starych spěwow
Ludowe nakładnistwo Domowina je njedawno druhi nakład spěwnika „Dolna Łužyca spiwa“ wudało. Bosćan Nawka je so ze zestajerjom zběrki Gregorom Kliemom rozmołwjał.
Knježe Kliemo, čehodla bě druhi nakład trěbny?
G. Kliem: Cyle jednorje: Kniha je so jako přewšo woblubowana wopokazała, runje mjez młodźinu w Delnjej Łužicy. Dokelž bě dospołnje rozebrana, je LND wo druhim nakładźe rozmyslowało a so mje woprašało, hač nochcył original wobdźěłać a rozšěrjeny spěwnik zestajeć. Sym nadawk rady přiwzał.
Po kotrych kriterijach sće nowe spěwy wuzwolił?
„Wo krizy wjele njepytnjemy“
Powěsće z hospodarstwa su tuchwilneje koronapandemije dla skerje špatne. Při wšěch ćežach pak dochadźeja z předewzaćow tež pozitiwne powěsće. Silke Richter je so wo aktualnym hospodarskim połoženju z jednaćelku Wojerowskeje woleńcy Reginu Jorga rozmołwjała.
Što zwjazuje koronakrizu z Wojerowskej woleńcu?
R. Jorga: Wo krizy lědma něšto pytnjemy, skerje nawopak. Ludźo tuchwilu hišće wjac laneho wolija kupuja, dokelž chcedźa so wědomje strowšo zežiwjeć. W našim online-wobchodźe su skazanki njesměrnje přiběrali. Naš Łužiski maz najlěpje dźe. Při tym jedna so wo zbytki z filtrow, kotryž móžeš sej jako butru na chlěb abo całtu mazać.
Što je na łužiskim lanym woliju tak strowe, a što jón wot druhich produktow rozeznawa?
R. Jorga: Lany je najdrohotniši wolij, dokelž wobsahuje najwjac tukowych kisalinow omega 3, kotrež naše ćěło same produkować njezamóže.
Zwotkel lane symjo dowožujeće?
Nowy „Krabat“ hakle klětu
Lětuše Krabatowe swjedźenske dny w Čornym Chołmcu wupadnu. Bosćan Nawka je so z intendantom festiwala Peterom Siebecku rozmołwjał.
Knježe Siebecko, byrnjež knježerstwo Sakskeje hakle jutře wo wjetšich zarjadowanjach wuradźować chcyło, sće wčera zdźělił festiwal wotprajić. Čehodla?
P. Siebecke: Smy dołho rozmyslowali a naposledk zwěsćili, zo zarjadowanje lětsa móžne njebudźe. To zwisuje na jednym boku z tym, zo našu inscenaciju hosćo na přikład ze Šwedskeje, Šwicarskeje kaž tež z cyłeje Němskeje wopytuja. Njewěsteje aktualneje situacije dla pak woni prawje planować njemóža. Samsne płaći za našich hrajerjow. Poprawom chcychmy nětko spočatk meje sceniske proby z profesionelnymi dźiwadźelnikami zahajić a přichodny tydźeń zwučowanja ze statistami. Woboje pak pod tuchwilnymi wuměnjenjemi do prašenja njepřińdźe. Nimo toho by chětro ćežko było, přihladowarsku kapacitu pomjeńšić a runočasnje přidatne hygieniske naprawy přiměrić. Inscenaciju „Krabat – W sćinje zańdźenosće“ tuž na klětu přestorčimy.
Štó wě, što wšo mamy?
We wobłuku digitalneho koncepta so Załožba za serbski lud nětko z naprašnikom na ludźi wobroći. Z jeje społnomócnjenym za digitalizaciju Měrkom Šenkom je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Što je pozadk naprašowanja „Serbsce pisać z ličakom, iPhonom a smartphonom – što za to wužiwaš“?
M. Šenk: Naprašowanje nasta w ramiku zdźěłanja digitalneho koncepta. Sym sej wobhladał, kotre móžnosće mamy z elektroniskimi nastrojemi serbsce pisać – na Windows-ličakach a dalšich přistupnych systemach, na iPhonach a Android-smartphonach. Tajke nastroje kóždy Serb wšědnje wužiwa. Zwěsćich, zo mamy poprawom za wšitke potrjeby móžnosć, tež serbsce pisać. Znaje pak je kóždy Serb? A wužiwa wón je? Hladajo na swojich přećelow a znatych wěm, zo tomu tak njeje. A zo bych swoje začuće spěšnje zwěsćił, zdźěłach krótki naprašnik.
Naprašnik je dwurěčnje serbsce a němsce spisany. Čehodla?
Wupadnjene swjedźenje piwarnju bola
Kulowske piwo słuša k identiće Hornjeje Łužicy. Korona so tež na swójbnu piwarnju wuskutkuje. Wo tuchwilnym połoženju je so Andreas Kirschke z jednaćelom Stefanom Glaabom rozmołwjał.
Knježe Glaabo, kak jara tuchwilna kriza korony dla Kulowsku piwarnju trjechi?
S. Glaab: 40 procentow našeho wobrota złožuje so na předań piwa w gastronomiji, štož nětko dospołnje wotpadnje. Zastarujemy dźě tež w Berlinje diskoteki, bary a hosćency. Tónle wobrot nam pobrachuje. Stabilna je porno tomu předań piwa w blešach. Naše napojowe wikowanišćo dale derje dźěła.
Kak nětko z nadawkami wupada?
S. Glaab: To je jara ćežko. Najbóle bola nas zawrjene hosćency a wupadnjene wjesne swjedźenje, tam wšak tradicionalnje wjele piwa w sudach dodawamy. Mjez druhim wupadnu swjedźeń w Brěžkach a wjacore swjatkowne zarjadowanja, štož woznamjenja za nas wulku stratu. Nadźijomnje so połoženje hač do kónca lěta polěpši.
Dyrbiće sobudźěłaćerjow do krótkodźěła pósłać abo pušćić?
Hordy, zo kruch serbsce hraja
Spočatk měrca je činohrajne studijo Budyskeho Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła z hru „Greta“ Choćebu žana Daniela Rattheija swoju wuspěšnu premjeru dožiwiło. Cordula Ratajczakowa je so z awtorom rozmołwjała.
Sće Choćebužan?
D. Ratthei: Haj, sym so tam 1979 narodźił a tež wotrostł. Na Lipšćanskej wysokej šuli za hudźbu a dźiwadło Felixa Mendelssohna Bartholdyja studowach na dźiwadźelnika. Po tym skutkowach we wjacorych dźiwadłach. Po tym na přikład w Drježdźanach, w Šwicarskej, w Osnabrücku, w Mainzu a we Würzburgu. Kaž přeco je tam nowy intendant mustwo wuměnił, a sym so prašał, dokal nětko? Nó haj, póńdu zaso domoj. Tak wróćich so před třomi lětami do Choćebuza. Hač dźe wo přirodu abo ludźi, domizna mje prosće wšudźe strowi. Widźiš swojeho wuja dróhu twarić, připadnje swoju mać w měsće zetkaš, móžeš staršeju lóšo wopytać – to so mi lubi.
Kak stanje so dźiwadźelnik z awtorom?
Přemóžacy wothłós žnjała
Z digitalnym naprašnikom so studentka germanistiki na Mnichowskej Ludwiga Maximilianowej uniwersiće Melina Kubista na Serbow wobroća. W bachelorskim dźěle chce wona němsku mjeńšinowu politiku z wosobinskim hódnoćenjom serbskich wobydlerjow přirunować. Cordula Ratajczakowa je so z 22lětnej rozmołwjała.
Kak sće mysličku slědźenja zrodźiła?
M. Kubista: Mějach seminar na uniwersiće wo temje „rěče zachować“. To je mje zajimowało, tak sym tam referat wo serbskej rěči dźeržała a pozdźišo tež domjace dźěło wo tym spisała. Dokelž so dźeń a hłubšo z maćiznu zaběrach, nětko studij z wotpowědnym přepytowanjom přez naprašnik wotzamknu. W srjedźišću steji prašenje, što Serbja wo tudyšej politice dźerža. Su woni spokojom ze spěchowanskimi naprawami, z rozšěrjenjom wědy wo Serbach, z kulturnymi poskitkami kaž tež z politiskimi móžnosćemi samopostajowanja? Wězo so tež wobhonju, kak by so spěchowanje polěpšić hodźało.
Kajki je dotalny wothłós?
