Z Krystofom Grofu z Chasowa a Feliciju Touvernotec z Nancyja ma młodźinske towarstwo Pawk wot nowembra znowa dweju zastupnikow w předsydstwje Młodźiny europskich narodnych skupin (MENS). Jan Bogusz je z Krystofom Grofu wo zaměrach europskeho cyłka rěčał.
Sće městopředsyda za eksterne naležnosće w MENS. Što mamy sej pod tym konkretnje předstajić?
K. Grofa: Hłownje mam wobstejace styki k druhim organizacijam hajić a nowe nawjazać, kaž tež zhromadne projekty wuwiwać. Zdźěla je nadawk tež z ryzy politiskim, takrjec lobbyjowym dźěłom zwjazany. Mnozy drje europski zwjazk mjeńšin Federalistisku uniju europskich narodnych mjeńšin FUEN znaja, kotryž zastupuje mjeńšiny na europskej runinje. Jako MENS smy młodźinski ekwiwalent k tomu. Za wosebitosć a jónkrótnosć při tym mam, zo móža so zajimcy z lokalneje runiny, w tym padźe z Łužicy, na europskej runinje organizować a z dalšimi mjeńšinami hromadu dźěłać. Zdobom mam za wosebje wažne, zo zmóžnjamy naslědne wuwiće. Za to je wězo njeparujomne, wotpowědne zwiski nawjazać.
Silwesterske praskotaki drje so lětsa předawać njesmědźa, cyle bjez hary pak drje tež tónraz do noweho lěta njepřińdźemy. Što to za našich štyrinohatych lubuškow woznamjenja, wo tym rozmołwješe so Silke Richter z psyčej trenarku Madlen Fischer z Wojerowskeho towarstwa za psyči sport.
Knjeni Fischer, kak móža wobsedźerjo swoje psy před přewjele hary škitać?
M. Fischer: Hdyž so psyk hary boji, njesměł wón silwester sam być. Dyrbju so z nim potom před praskanjom schować, žaluziju dele pušćić a měrnu hudźbu zapinyć.
Štó hodźi so hišće činić?
M. Fischer: Z wěstymi kursami hodźi so docpěć, zo psyk tak sensibelnje na haru njereaguje. Při tym pomhaja wotpowědne CDejki. Z tym pak dyrbiš započeć, hdyž je psyk hišće mały. Podpěrać hodźi so to z přidawkami k picy. To pak dyrbjało so ze zwěrjećim hojenskim praktikarjom dorěčeć. Pawšalnje njebych žadyn srědk poručiła, dokelž kóžde zwěrjo hinak reaguje. Wjele psow ma tež rady, hdyž maja městno, hdźež móža so kaž do małeje prózdnjeńcy wróćo sćahnyć, hdźež so wone škitane čuja. Na to pak dyrbiš je najprjedy zwučić.
Redaktor Noweho Casnika Maks Bagańc je loni masterske dźěło wo subkulturje w serbskej towaršnosći pisał. Cordula Ratajczakowa je so z nim wo wuslědkach rozmołwjała.
Što bě Wam nastork, ze serbskej subkulturu we wobłuku studija sorabistiki so rozestajeć?
M. Bagańc: Přeco zaso sym so w swobodnym času hižo z alternatiwnymi młodymi scenami a subkulturami zaběrał. Na delnjoserbskich wsach zeznach někotrych młodostnych jasneho serbskeho pochada, kotřiž maja z hooliganowej abo neonacistiskej scenu činić. Tónle konflikt mjez subkulturu a serbskej identitu je mje zajimował. Njehladajo na to zhonich tež wo wšelakorych serbskich lěwicarskich projektach z Hornjeje Łužicy. Na zakładźe toho započach so ze serbskej subkulturu rozestajeć.
Što rozeznawa „normalnu“ wot subkultury?
W Habrachćicach (Ebersbach) je chěža ze stołom na předań, w Běłej Wodźe wodowa wěža a w Miłoćicach Budyska wodarnja. W zwisku z wutworjenymi miniaturami steji Bosćij Pjaca. Milenka Rječcyna je so ze serbskim industrijowym designerom rozmołwjała.
W Běłej Wodźe a Lubiju maja lokalny labor, w kotrymž młodźi ludźo produkty z 3D-ćišćakom zhotowjeja. Kak je k tomu dóšło?
B. Pjaca: 2017 sym ze swojim Fab-busom we Łužicy ducy był. Je to mobilny labor z načasnej techniku za 3D-ćišć. Přebywach we wjacorych šulach, w młodźinskich a socialnych zarjadnišćach. Lěto na to wuhotowachu w Ochranowskim přirodowědnym muzeju dźěłarničku. W lěće 2019 přewjedźech dźěłarničku na Lubijskim Gymnaziju bratra a sotry Scholl. Za dalše wužiwanje přewostajich šuli 3D-ćišćak za cyłodnjowski poskitk.
Nošer Lubijskeho lokalneho labora je towarstwo „Lubij je žiwy“.
B. Pjaca: Zajim bě tak wulki, tež zwonka šule, zo dyrbjachu sej partnerow pytać. Mjeztym su tójšto noweje techniki kupili. My smy přez spěchowanje załožby Drosos ze Šwicarskeje z pjenjezami pomhali. Za přichodne połdra lěta je projekt tuž zaručeny.
Wot meje skutkuje Lucian Kaulfürst přistajeny pola Domowiny jako motiwator k wožiwjenju serbšćiny w rěčnje hižo chětro zesłabjenych kónčinach župy Budyšin. Cordula Ratajczakowa je so z nim rozmołwjała.
Knježe Kaulfürsto, Malešanska wokolina je nětko Waš rewěr. Što tam činiće?
Historikar dr. Thomas Widera z Drježdźan zaběra so wot spočatka septembra w Serbskim instituće z projektom „Politika NDR napřećo Serbam – akterojo a zajimy 1968–1989“. Cordula Ratajczakowa je so ze stawiznarjom rozmołwjała.
Knježe Widera, mamy studije wo NDRskej politice napřećo Serbam na polu kulturneho žiwjenja, šule a tež wo Domowinje – što je nowosć Wašeho projekta?
Th. Widera: Mnohe studije koncentruja so na 1950- a 1960te lěta, w kotrychž nastachu zakładne struktury serbskeje ciwilneje towaršnosće. Prěnjotny dźěłowy titul projekta rěkaše „Politika SED napřećo Serbam“. Mi pak bě jasne, zo je 40 lět přewjele. Po dalšej rešerši zwěsćich, so stej poslednjej lětdźesatkaj NDR jara zajimawej, a wo času po 1970 bu lědma slědźene. Sym sej dobu 1968 do 1989 wuzwolił, dokelž je mi w žórłach napadnyło, zo měješe wosebje lěto 1968 wulki wuznam za serbske zhromadźenstwo.
Čehodla?
Załožba za serbski lud přeproša zajutřišim, sobotu, na 2. digitalizacisku konferencu. Z Danielom Zobu, jeje społnomócnjenym za wobłuk digitalizacije, je so Axel Arlt rozmołwjał.
Z čim so konferenca zaběra?
D. Zoba: Zarjadowanje ma tuchwilny staw serbskeho digitalizaciskeho koncepta hódnoćić a zjawnej diskusiji wo nim polěkować. Wšako tajki koncept ženje hotowy njeje. Dalše serbske rěčne rumy tworić so jenož radźi, hdyž wužiwarjo to, štož je nětko napisane, tež přiwozmu. Trjebamy wothłós!
Pandemija žada sej online-zarjadowanje. Maće to za lěpšinu abo nic?
We wobłuku swjedźenskeho lěta „1 700 lět židowske žiwjenje w Němskej“ je njedawno znaty dźiwadźelnik Roman Knižka hromadźe z dujerskim kwintetom Opus 45 literarno-komorny hudźbny program „Ich hatte einst ein schönes Vaterland“ w Budyšinje předstajił. Něhdźe 130 ludźom poda wón w tamnišim wopomnišću dohlad do žiwjenskich poměrow Židow mjez Němcami wot 18. lětstotka hač do přitomnosće. Cordula Ratajczkowa je so z 51lětnym rodźenym Budyšanom wo dźensnišich politiskich poměrach rozmołwjała.
Knježe Knižka, na kóncu zarjadowanja sće wuzběhnył, zo je Wam tale literarno-koncertna tura naležnosć wutroby, wosebje předstajenje w Budyšinje. Čehodla?
Na Drježdźanskej Ludowej uniwersiće (VHS) maja mjeztym tři njedźele rěčny kurs serbšćiny. Milenka Rječcyna je so z Jadwiga Pjacec rozmołwjała, kotraž tam jědnaće zajimcow wuwučuje.
Kak je tutomu kursej serbšćiny w Drježdźanach dóšło?
J. Pjacec: Ludowa uniwersita je so pola nas w towarstwje Stup dale z.t. naprašawała. Kaž je nam Ludowa uniwersita zdźěliła, běchu so do toho hižo na Domowinu wobroćili, zwotkelž pak trěbnu podpěru dóstali njejsu. Jako běchu zwěsćili, zo je w sakskej stolicy towarstwo, kotrež ma Serbow jako čłonow, su so na nas wobroćili. Tak su prěni króć zwisk k towarstwje nawjazali.
Při wšěm, njeje to wšědne, zo w jednym měsće, w kotrymž su Serbja absolutna mjeńšina na VHS serbšćinu podawaja.
J. Pjacec: Haj, to je prawje. Sobudźěłaćerjo VHS su nam rjekli, zo maja wšě móžne rěče w poskitku. Serbšćina pak je pobrachowała, a to, runje w sakskej krajnej stolicy. Maja za samozrozumliwe, zo so w Drježdźanach serbšćinowy kurs za dorosćenych poskići.
A kak to nětko funguje? Sama wšak njesće wukubłana za wuwučowanje rěče?
Lětsa bychu žiwy adwentny kalender we Wojerecach dwacety raz přewjedli. Na to nětko takrjec w ćichim spominaja. Z hłownym organizatorom Torstenom Vogelom je so Silke Richter rozmołwjała.
Knježe Vogelo, što koronapandemiju ze žiwym adwentnym kalendrom zwjazuje a što jeju dźěli?
T. Vogel: Bych nimale rjekł: Kóžde lěto zas, kaž so tak rjenje praji. Mjeztym je to skerje napřećiwnosć. Loni smy nowy format namakali. Tón by samo aktualnym postajenjam wotpowědował. Přiwšěm smy so hinak rozsudźili.
Što to dokładnje rěka?
T. Vogel: Lětsa mějachmy „bajkowy adwentny kalender“ planowany – w cyrkwi a z hygienowym konceptom. Bohužel je incidenca mjeztym dramatiske rozměry nabyła. Prawidło 3G zwoprawdźić je organizatorisce ćežko, 2G porno tomu wotpokazujemy. Mi je jara žel, zo dyrbimy tele małe swětleško nadźije wupadnyć dać. Ale kóžda wěc ma dwě stronce, a po dokładnym wotwažowanju smy so rozsudźili žadyn žiwy adwentny kalender njepřewjesć.
Kak sće žiwy adwentny kalender loni organizowali?