Hladajo na pohórnistwowu krajinu Janšojskeje brunicoweje jamy jewja so ćeže nastupajo dnownu wodu, kotrež je wobswětowy zwjazk Zelena liga wotkrył. Bianka Šeferowa je so pola čłona zwjazka Renéja Šustera wobhoniła.
Kotry problem je z dnownej wodu w zwisku z Janšojskej brunicowej jamu?
R. Šuster: Nimo aktualnych ćežow, zo w brunicowej jamje wjace dnowneje wody wotklumpaja hač dowolene, tež dalši problem zwěsćichmy: Kotry staw dnowneje wody změjemy po hórnistwje, štož je koncern Łužiska energija a milinarnje (LEAG) wopak wobličił. Model wšak so na cyłkowne rekultiwěrowanske planowanje poćahuje!
Kotre ramikowe wuměnjenja měli so wobkedźbować?
Po lěće 2018 wotměje so w pojutrownym tydźenju mjeztym třeći rěčny kurs serbšćiny za dźěći, kotrež zwonka Łužicy bydla. Milenka Rječcyna je so ze zamołwitej za projekt Michaelu Hrjehorjowej z Rěčneho centruma WITAJ rozmołwjała.
Rěčny kurs je mjeztym tradicionalne zarjadowanje. Předlońši dyrbješe korony dla wupadnyć. Su sej zwonka Łužicy bydlace starši tutón poskitk žadali?
M. Hrjehorjowa: Starši su so loni a tež lětsa naprašowali, hdy so přichodny kurs přewjedźe. To wězo registrujemy a zajimcy su dóstali informaciju. Wopokazało so je, zo je dwulětny rytmus dobry.
Su městna wšitke wuknihowane?
M. Hrjehorjowa: Přizjewjenych je dotal 17 dźěći, něhdźe po połojcy hólcy a holcy. Hišće móža so zajimcy přizjewić.
Štó ma kurs nawjedować?
Areal wokoło přirodneho pomnika „Čertowy kamjeń“ w Plusnikecach bu w minjenych dnjach wobšěrnje wuporjedźeny a wudospołnjeny. Mjez druhim připrawjachu ławki a zaměstnichu parkowanišćo za hosći. Přichodnje chcedźa tam informaciskej tafli postajić, kotrejž wuměłča Iris Brankačkowa wuhotuje. Bosćan Nawka je so z njej rozmołwjał.
Knjeni Brankačkowa, wuporjedźenje kaž tež postajenje tafli stej wuslědk prócowanjow wobydlerskeje iniciatiwy „Skała Plusnikecy“. Chceće nam skrótka dotalny staw rozjimać?
We wobłuku akciskich tydźenjow za žony je so w Budyskim žónskim centrumje kofejownja powědanja wotměła. Tema běše kubłanje jako kluč za samopostajeny přichod. Milenka Rječcyna je so z Eriku Bulankowej rozmołwjała.
Hižo mnohe lěta angažujeće so za kubłanje dźěći w Keniji. Čehodla?
E. Bulankowa: Moja mać, Karin Roth, je w 1990tych lětach počała so za kubłanje dźěći w Africe angažować. Mjeztym činju to ja jako předsydka towarstwa, runja jej w towarstwje „Kenia dźěći, kubłanje a wěda“. Njeje tomu wšudźe na swěće tak, zo maja dźěći šansu, swój přichod same postajować. To chcemy z našim towarstwom pomhać změnić a za to zběramy pjenjezy.
Što sće přitomnym sposrědkowali?
E. Bulankowa: Smy pokazali film wo spočatkach angažementa mojeje maćerje a mojeho nana. Tehdyša chudoba ludźi je přitomnych hłuboko hnuła. Smy wjesołi, zo móžemy wjacorym dźěćom a młodostnym z pomocnymi srědkami wopyt šule zmóžnić. Wosebje wažne pak je, zo móža wone po wuchodźenju šule po wosom abo dwanaće lětach zahajić wukubłanje abo studij a tak pozdźišo pomhać swój ródny kraj dale wuwić.
Před třomi lětami je kniha „Serbske pomniki“ Trudle Malinkoweje wušła, nětko předleži jeje němskorěčny přewodnik po serbskich wopomnišćach. Cordula Ratajczakowa je so z awtorku rozmołwjała.
Čehodla sće so za němsku wersiju knihi rozsudźiła?
T. Malinkowa: Při swojich slědźenjach za serbskimi pomnikami přebywach w tójšto kónčinach Łužicy, hdźež serbšćina dźensa hižo do wšědneho žiwjenja njesłuša. Mnozy tam wobžarowachu, zo jim moje wuslědki w serbskej knize přistupne njejsu. Jim kaž tež komunam, wosadam, towarstwam, wučerjam, chronistam abo žurnalistam chcu z přiručku zakładny material wo jednotliwych serbskich wopomnišćach do ruki dać. Dale su do knihi tež druhe kónčiny Němskeje a hinaše kraje zapřijate, hdźež je zajimcam němski tekst lóšo přistupny hač serbski.
Něhdźe 200 wopomnišćow w serbskej knize wopisujeće. Němske wudaće je wobšěrniše. Kelko objektow sće hišće zapřijała?
W lutherskim archiwje awstralskeho města Adelaide běchu njedawno dotal njeznatu rukopisnu serbsku knihu namakali. Hromadźe z dr. Fabianom Kaulfürstom dr. Lubina Malinkowa namakanku nětko přepytuje. Cordula Ratajczakowa je so z cyrkwinskej stawiznarku rozmołwjała.
Kak je k překwapjacej namakance dóšło?
L. Malinkowa: Fachowča na polu serbskich wupućowarjow Trudla Malinkowa bě rukopisnu knihu na foće w Newsletteru awstralskeho serbskeho towarstwa připadnje wuhladała. Wona so jara dźiwaše, dokelž bě tež hižo na wopyće 2018 w tamnišim archiwje rešeršowała. Knihu njejsu tam tak prawje zarjadować móhli, woznamjenjejo ju najprjedy skerje jako čěsku, Trudla Malinkowa pak ju jako serbsku wotkry. Kniha wobsahuje 27 hornjoserbskich rukopisnych kěrlušow, a přiwjazanej stej prěnje wudaće misionskeje nowiny Handrija Palmana z lěta 1817 kaž tež ćišć kěrlušow z lěta 1802.
Čehodla je kniha zajimawa?
Skupina Astronawt hotuje so na přichodnej wjerškaj. Mały předsłód dožiwichu wopytowarjo beneficneho koncerta minjenu sobotu w Budyskej měšćanskej hali „Króna“. Bosćan Nawka je so z pianistom a komponistom cyłka Matejom Dźisławkom rozmołwjał.
Knježe Dźisławko, sće we wobłuku beneficneho koncerta spěwaj, mjez nimaj nowy, w takrjec njezwučenej wobsadce předstajili. Bě to zdobom wuhlad na přichod Astronawtow?
M. Dźisławk: Prěni přinošk „Njewjedra“ je hižo trochu starši. Nowy spěw „Rozum“ je bjezposrědny wuslědk wudyrjenja wójny na Ukrainje. Zakładne zynki sym ze šmóratkom natočił, kaž to často činju. Potom sym je na klawěrje dopisał. Milena Wowčerjec, kotraž je spěwaj w Budyšinje jako hóstna interpretka předstajiła, je so nas zhromadneho dźěła dla naprašowała a mjeztym na přikład w našim wideju „Krabat“ sobu skutkowała.
Dźak za hesło! Skupina Astronawt je předewšěm jako „pioněr“ serbskeho hudźbneho wideja znata. Chceće nowostce po tymle wašnju zjawnosći spřistupnić?
Z beneficnymaj koncertomaj 12. a 13. měrca w Budyskej měšćanskej hali „Króna“ chce Serbski ludowy ansambl ukrainskemu ludej pomhać, a to z podpěru serbskich lajskich skupin. Cordula Ratajczakowa je so ze Stefanom Cušku z SLA rozmołwjała.
Minjeny štwórtk je wójna wudyriła, a pjatk sće hižo z namołwu reagowali – jara spěšnje hladajo na trěbne organizatoriske dźěło za koncertaj přichodny tydźeń. Kak je to wotběžało?
S. Cuška: Sprawnje prajene, je so to hižo z nadpadom štwórtk započało. W bliskosći je wójna, a my jednorje na dźěło chodźimy. Štwórtk smy započeli na socialnych medijach swoju solidaritu z ukrainskej ludnosću zwuraznić. Pjatk zrodźimy ideju, koncert solidarity za potrjechenych wójny organizować.
Hač do wčerawšeho móžachu so zwólniwi přizjewić – kajki je dotalny wothłós?
Za lětuši dźeń archiwow skići tež Serbski kulturny archiw 6. měrca zajimcam znowa wosebite zarjadowanje. Cordula Ratajczakowa je so z tamnišim sobudźěłaćerjom Měrćinom Brycku rozmołwjała.
Tež lětsa sće znowa chłóšćenku z archiwa wuhrjebali. Na čo móžemy so wjeselić?
M. Brycka: Nimo našich knihow a dokumentow – w originalu a jako digitalizat – pokazamy wosebity, „pozabyty“ filmowy dokument „Pjeć wobrazow jednoho (nje)wšědneho dźiwadła“. Je to film z lěta 1976, za kotryž měješe njeboh Toni Bruk poradźowansku funkciju. Jedna so wo wustup serbskeho dźiwadła NSLDź na wsy. Film pokazuje přihoty a předstajenje na žurli, ale tež serbske wjesne žiwjenje dokoławokoło a publikum. Na kóncu je swjedźenske zarjadowanje k 30lětnemu wobstaću lajskeje dźiwadłoweje skupiny Sernjany-Róžant zapopadnjene.
Kak sće na ideju přišli?
Dźensa zaběra so Choćebuska zhromadźizna měšćanskich zapósłancow z antiserbskimi móranjemi na tamnišich dróhowych tafličkach. Cordula Ratajczakowa je so z čłonom předsydstwa župy Delnja Łužica Torstenom Makom rozmołwjała.
Kak je k tomu dóšło, zo je frakcija Aktiwni njewotwisni wobydlerjo Swobodni wolerjo/Socialny přewrót Choćebuz (AUB-FW /SUB) městu Choćebuzej naprašowanje wo móranjach stajiła?
T. Mack: Hižo před měsacom su mi na tafličkach jednotliwe nalěpki napadnyli. Myslach sej, zo běchu hłupi hólcy hłupe wěcy činili. Dźeń a bóle pak mi napadny, zo su někotre serbske pomjenowanja na dróhowych tafličkach z běłej barbu přešmórane, samo čestna taflička za Pawlinu Krawcowu. Dokelž njejsym sam měšćanski radźićel, sym ze swojej frakciju AUB-FW/SUB rěčał a namjetował oficialnje so naprašować, kak dołho je městu fakt znaty a hač ma wotpohlad, taflički sporjedźeć a winikow zwěsćić.
Što wočakujeće wot posedźenja?