Hori so za mnohe rěče
Zo čłowjek wjace hač wosom rěčow nawuknje, sej mnozy předstajeć njemóža. Za Oleksandra Balycheva je to normalita, přetož wěnuje so kóždej nowej rěči z radosću, wćipnotu a jimacej chutnosću. 24lětny Ukrainjan bydli mjeztym tři a poł lěta w Drježdźanach. W aprylu 2022 bě wón wójny w Ukrainje dla jako ćěkanc do Němskeje přišoł. Dźensa studuje na Drježdźanskej Techniskej uniwersiće w masterskim studiju europske rěče a jeho ćežišćo je serbšćina. Do toho zabsolwowa w Ukrainje bachelorski studij redaktorskeho a korektorskeho dźěła, kiž bě sylnje na ukrainšćinu wusměrjeny. Hižo tehdy bě jemu jasne, zo chce so powołansce na kóždy pad z rěčemi zaběrać.
Bjez předznajomosćow za serbšćinu so přizjewił
Situacija mjenje dramatiska
Drježdźany/Budyšin (SN/MiP). Nic jenož na sakskich šulach změja lěto a mjenje nowych přizjewjenjow šulerjow (SN 10. decembra rozprawjachu) – tež w sakskich pěstowarnjach ličba dźěći spochi woteběra. Po statistice kultusoweho ministerstwa zličichu lětsa w oktobrje w swobodnym staće dohromady 311 949 dźěći w dnjowych přebywanišćach. Loni mějachu tam dohromady 319 418 dźěći. Porno předlětu je to 2,8 procentow mjenje. W Durinskej mějachu lětsa samo 5,2 procentaj mjenje dźěći w pěstowarnjach hač loni.
Tute wuskutki demografiskeho wuwića wšak su cyłoněmski zjaw. We wuchodoněmskich krajach pak je trend wosebje drastiski. Wóndano wušła studija Instituta němskeho hospodarstwa (IW) pokazuje, zo je ličba dźěći w starobje pod třomi lětami wot lěta 2019 wo 20 procentow spadnyła. Tež statistika porodow we wuchodnych krajach negatiwny trend wobkruća. W lěće 2016 narodźi so w Sakskej, Saksko-Anhaltskej a Durinskej dohromady něhdźe 74 000 dźěći, w lěće 2024 jenož hišće něhdźe 49 000, to je minus 34 procentow.
Z rěčemi přez medije – regionalny rěčny seminar
Najlěpši rěčnicy we Wodowych Hendrichecach zhromadnje dźěłali
Regionalny rěčny seminar wotmě so wot 26. do 29. nowembra 2025 we Wětrniku we Wodowych Hendrichecach. Idylisce ležacy kubłanski dom skićeše perfektnu atmosferu za štyri powučne a kreatiwne dny. Cyłkownje 38 rěčnje nadarjenych šulerkow a šulerjow z gymnazijow Budyskeho wokrjesa so tam zeńdźe, zo bychu so w šěsć rěčach ze zhromadnej temu „Z rěčemi přez medije“ zaběrali.
Z Budyskeho Serbskeho gymnazija wobdźělichu so na seminarje Mila Klimanec, Marta Malinkec a Sara Clausenec (8-1) z kursa čěšćiny kaž tež Valentina Šołćic (8-2) z kursa francošćiny. Šulerki buchu z najlěpšich swojeho fachoweho směra wuzwolene. Za kóždu rěč bě jenož šěsć do sydom wobdźělnikow z cyłeho Budyskeho wokrjesa přeprošenych, čehož dla je wopyt seminara wosebite wuznamjenjenje za wuzwolenych.
Jurkowa: Wabimy dale wo nowych wučerjow za šule
Budyšin (SN/mb). Hač do 25 procentow mjenje dźěći na zakładnych šulach w Sakskej – z tutej ličbu je kultusowy minister Conrad Clemens (CDU) „najzrudnišu statistiku Sakskeje“ připowědźił, wo kotrejž su wčera tež Serbske Nowiny rozprawjeli. Što pak spad porodow a wotpowědna prognoza přichodnych ličbow šulerjow za serbsku Łužicu woznamjenjatej? To chcychmy wot Kathariny Jurkoweje zhonić, předsydki Serbskeho šulskeho towarstwa (SŠT).
Haj wšak, lětušemu wulkemu 1. lětnikej na serbskich šulach budu mjeńše sćěhować, to je wotwidźeć. Tež w pěstowarnjach w nošerstwje SŠT je dale a mjenje přizjewjenjow. Najebać to njeje pak spad tajki nahły kaž w metropolach, serbske swójby maja wjac dźěći hač w sakskim přerězku. Za přichod ma SŠT jasny zaměr: wšě stejnišća serbskich šulow zachować. W přichodźe móhła samo lětniki přesahowaca wučba jedna opcija być. To pak njeje zlě, na te wašnje druhe mjeńšiny kaž Frizojo hižo dawno z wuspěchom wuwučuja, kaž su serbscy pedagogojo wot swojich partnerow zhonili.
Dźěći rumpodicha spěwajo přiwabili
„Najzrudniša sakska statistika“
Drježdźany (dpa/SN). Po informaciji Krajneho zarjada za statistiku změjemy na sakskich šulach w šulskim lěće 2040/2041 něhdźe 20 proc. mjenje dźěći a młodostnych hač dźensa. Tuchwilna ličba 419 250 šulerjow potom na něhdźe 337 450 do 367 500 wuknjacych spadnje. Wosebje jasne je wuwiće na zakładnych šulach: Tam změjemy po prognozach zarjada wo štwórćinu mjenje šulerjow hač dźensa. Wot tuteje tendency je cyła Sakska – z małymi regionalnymi rozdźělemi – potrjechena. Hač do šulskeho lěta 2027/2028 ličby hišće zlochka na 418 600 do 428 900 šulerjow stupaja. Po tym pak maja konstantnje jasnje woteběrać.
Sakski kultusowy minister Conrad Clemens (CDU) wopisowaše prognozu jako „najzrudnišu saksku statistiku“ a slubi wobhladniwe a do přichoda wusměrjene postupowanje, „zo njebychmy zmylki zašłosće wospjetowali“. K tomu słuša po měnjenju ministra mjez druhim zdźerženje šulskeje syće w kraju kaž tež mudre planowanje wučerskich městnow. Klětu w januaru chce wón nowu prognozu potrjeby za wučerjemi předstajić.
„Wot wizije k akciji: Kak rewitalizaciju planujemy“
Prof. dr. Nicole Dołowy-Rybińska je na konferency ZARI 13. nowembra zakłady wozrodźenja serbšćiny předstajiła
Rěčna rewitalizacija
Dwurěčne šule budźa nadźiju do přichoda
Na wopyće pola němskeje mjeńšiny w Hornjej Šleskej. Wo prócowanjach a wužadanjach, rěč we wšědnym dnju wozrodźić.
„Měr a pokoj po wšej zemi“, tutu pěseń w němskej rěči zasłyšu, jako wopytam priwatnu dwurěčnu šulu we wjesce Gosławice (němsce: Goslawitz), kotraž přisłuša městu Opole. Gosłowiki – Sołobiki rěka holči chor, kotryž je móhłrjec wizitka šule. Dwurěčna pólsko-němska šula přisporja nadźiju němskeje mjeńšiny w Hornjej Šleskej na lěpši přichod, wšako je ličba tajkich kubłanišćow w regionje jara mała.
Domoj do wulkeho swěta – serbšćinarjo zawod TDDK wopytali
Wobdźělnicy rěčneho kursa DOMOJ su njedawno producenta klimowych kompresorow TDDK w Nadróznej Hrabowce wopytali. Jedyn z nich podawa swoje zaćišće wo tym.
Nadrózna Hrabowka (SN). Swět je wulki. To jako Serb abo Serbowka lochce zabudźeš. Hdyž pak sej na ležownosć TDDK dojědźeš, wuhladaš tam japansku a němsku chorhoj a so prašeš, čehodla mjez nimaj tež serbska zmawuje. Njezwučene je tež, zo čitaš při durjach serbsce „ćahnyć“. Samo „Witajće k nam“ su na taflu napisali. A wězo so dźiwaš, dokelž serbske barby a serbsku rěč w konteksće mjezynarodneho hospodarstwa husto njewidźiš. Poprawom ženje, dyrbju sprawnje přiznać. Ale hnydom sej wopodstatnjam: Swět je woprawdźe wulki!
Plećetaj čerwjenu nitku programa
Sobotu tak daloko je: W Budyskej Krónje zeńdu so serbscy wuknjacy a studowacy na swoju 151. schadźowanku. Prěni raz staj studentaj Milena Wowčerjec a Maximilian Gruber za program zamołwitaj. Milan Pawlik je so z naposledk mjenowanym rozmołwjał.
Kak je k tomu dóšło, zo sy hromadźe z Milenu Wowčerjec naročny nadawk režije programa schadźowanki přewzał?
M. Gruber: To bě móhłrjec připad. Naju předchadnikaj, Katka Pöpelec a Syman Hejduška, staj so najprjedy Mileny woprašałoj. Lětsa na folklornym festiwalu smój so potom móhłrjec spontanje zhromadnje rozsudźiłoj nadawk přewzać.
Pod kotrej temu steji lětuši program? Změjetaj wosebitu překwapjenku abo nowostku za publikum?
M. Gruber: Prašenje, z kotrymž chcemy so lětsa intensiwnje zaběrać, je, što schadźowanka za nas docyła je. Tomu so wšelke dypki programa wěnuja. Wo překwapjenkach nětko hišće ničo prajić njemóžu, wšako hewak překwapjenki njejsu. Publikum pak smě so na tu abo tamnu nowostku wjeselić.
Kelko sobuskutkowacych schadźowanka změje? Kotre studentske abo druhe skupiny kabaretny program wuhotuja?
