Wo knihach a kniharni (12.02.21)
Lube čitarki, lubi čitarjo, kiž, byrnjež naša kniharnja dale nochcyjo zawrjena była, swěru serbske knihi kupujeće, hdy sće poprawom posledni raz baseń Ćišinskeho čitali? Ow, njewěm so dopomnić, drje wjetšina z Was nětkle sćicha přiznaje. A ta abo tamny budźe stonać: Ach, toh‘ Ćišinskoh tla njezrozumiš. Ale to njetrjechi, kaž nam znazornjeja sćěhowace štučki z basnje „W zymje“ z cyklusa „Za ćichim“:
Zemja błyskoce so w čistej pyše,
hdyž so hwězdy z njebjes saja běłe.
Kerki, štomy jako w meji kćěja,
zasłyšeć pak njeje mejskich pěsni.
Sněh so wodnjo, w nocy saje, saje –
we wsach, na pućach so knjejstwa přima.
Sankow, smykawow so hólčec přima,
běha, brodźi po sněhowej pyše.
Njech tež wječor doma swar so saje,
přeměrić te sepje dyrbi běłe;
a móc w lodowej so hrěje pěsni,
módre, čerwjene zo lica kćěja.
Połne běłych róžow wokna kćěja,
hdyž do běłych barbow zyma přima.
Wonka na sanjach so lubi pěsni,
k lóštnej rejce spěwa běłej pyše.
Zajac za włosy so drapa běłe,
hdyž na kožušk hońtwjer z třělby saje.
Hdyž so saje sněh a běłe wonka
wšo a wokna kćěja w zymnej pyše,
stwička přima mje, sym dobry pěsni.
Wo knihach a kniharni (15.01.21)
Před někotrymi lětami wobkedźbowach w Berlinje mi dotal njeznaty fenomen: Widźach dźeń a wjace młodostnych, kotřiž swoje šmóratko na njewšědne, płone wašnje blisko k hubje dźeržachu, zo bychu do mikrofona rěčeli. Kak pak runočasnu mobilnu rozmołwu sćěhować, hdyž je horni dźěl nastroja ze zatwarjenym słuchatkom daloko wot wucha zdaleny? Dyrbju přiznać, zo sym wotmołwu na swoje prašenje hakle po wěstym času zhonił. Město pisanja krótkich powěsćow, štož bě w 90tych lětach w formje SMSkow hišće nowa, atraktiwna alternatiwa k telefonatam, nabywaše w běhu lět zaso ertna komunikacija na woblubowanosći: rěčane a wotposkane powěsće. Nowe zwučenosće pokazuja so na wšelakich polach: streaming, podcast, posłužowanje nastrojow z rěču.
Wo knihach a kniharni (11.12.20)
Nětko tež my ju za sobu mamy – našu prěnju nakładnisku knižnu online-premjeru. Njeje drje to žana sensacija w času, hdyž su słužbne konferency, uniwersitne seminary a awtorske čitanja před wobrazowku uzus a samo trěbne. A přiwšěm bě to nowosć za serbski knižny swět a wěsty test, kak našich potencielnych čitarjow, dźensa dźeń bóle rozbrojenych po swěće, docpějemy. Zo tworješe runje antologija „Susodźa“ naš digitalny zazběh, njech je připad, ale po mojim zdaću derje trjecheny. Wotdoma móžachmy přez woknješko-wobrazowku přihladować a słuchać, što wědźeštaj nam Měrana Cušcyna a Pětr Dźisławk wo swojich (drje fiktiwnych) susodach powědać. Hdyž bě dobra hodźinka nimo, sym změrowany swój ličak hasnył z wěstym začućom, zo bě to wuspěch za nakładnistwo a za knihu.
Wo knihach a kniharni (06.11.20)
Je nazyma! Dny bywaja krótše, je potajkim čas so za ćopłe kachle sydnyć, sej słódny čaj zesłodźeć dać a k tomu rjanu knihu do ruki. Rjenje by było, njebychu tu třo wokoło běhali, kiž chcedźa zabawjeni być. Byrnjež mojej holcy hižo wjetšej byłoj, je tola rjenje, hdyž mama něšto předčita.
Tak smy sej knižku z pjera Marca-Uwe Klinga wuhrjebali „Dźeń, na kotrymž je wowka internet skóncowała“. Je da tajkele něšto móžne? Mój Božo, cyle bjez interneta – to tola dźensa scyła wjac njeńdźe! Ow haj, to bychmy wšitcy hłupje hladali. Awtor knihi je wjetšinje swojich kenguruwowych chronikow dla znaty. Wón pak tež za dźěći pisa. Najnowšej twórbje stej „Das NEINhorn“ a „Dźeń, na kotrymž je dźěd woduwarjak na kachle stajił“ – lóštne a směšne powědančka.
Wo knihach a kniharni (09.10.20)
Lěta 1990, spočatk decembra, w Nowym Casniku čitaš slědowacu rozprawu: „Naša Serbska pratyja da w tutym lěće dołho na so čakać. Tomu so nichtó njedźiwa w času wulkich přewrótow. Tuž podach so njedawno jako sobudźěłaćerka serbskeho nakładnistwa na puć do Delnjeje Łužicy, zo bych rěčała z ludźimi, kotřiž hižo dołhe lěta naš kalender w swojich wjeskach předawaja. Wuzwolich sej župu Gubin/Baršć, dokelž je tam sobu najwjace woteběrarjow Pratyje ... To so wě, zo njezetkach wšitkich předawarjow Pratyje doma, wšako bě to dźěłowy dźeń dopołdnja. Ale ći, z kotrymiž powědach, su wšitcy zwólniwi Pratyju dale předawać, tež hdyž wona tónraz trochu pozdźe přińdźe a najskerje tež kusk dróša budźe, jako smy to lěta dołho zwučeni byli.“
Wo knihach a kniharni (11.09.20)
Wjetšina z nas je so wočerstwjena a z wjelemi dožiwjenjemi z lěćneho dowola nawróćiła. W nakładnistwje přihotujemy tuchwilu literarnu nazymu. Wuměnjenja njejsu lětsa optimalne, ale z tym njejsmy w kulturnym wobłuku sami. Tohodla spytamy to najlěpšě z toho sčinić. Knihi, kotrež smy w běhu lěta zdźěłali a wudali, maja swój puć ke kupcam-čitarjam namakać. Što na nas wšěch čaka?
Kniha „Worklecy něhdy a dźensa“ budźe zajutřišim, njedźelu, we Worklečanskej sportowej hali předstajena. Tón abo tamny ma ju cyle wěsće hižo doma na polcy stejo. Njech sej přiwšěm do Worklec dojědźe, zo by na wuwjedźenja Bena Wałdy a Eckharda Kliemanna słuchał. Snano zhoniće tola hišće něšto, štož w nowowudaću njesteji. Městnow je we wulkej sportowej hali dosć, tak zo móžemy wšitke předpisy hygieny dodźeržeć. Prěnje zarjadowanje započnje so w 16 hodź., druhe we 18.30 hodź.
Wo knihach a kniharni (14.08.20)
Někotre nowostki su zaso z druhich nakładnistwow pola nas dóšli. Poetenladen Lipsk je wudał knihu Róže Domašcyneje „stimmen aus der unterbühne“. Basni „Wurscha“ a „So sprüche“ stej mje wosobinsce jara hnułoj. W dalšej knize z toho nakładnistwa je Róža Domašcyna z Axelom Helbigom wudawaćelka najnowšeje antologije ze Sakskeje „Weltbetrachter – Neue Lyrik“. Namakamy w njej twórby serbskich awtorow a awtorkow.
Lubowarjo basnjow Róže Domašcyneje móža sej nětko tež Poesiealbum čo. 354 z nakładnistwa Märkischer Verlag Wilhelmshorst kupić. „Dorf und Barockschloss Milkel. – einst und jetzt“ spisali su E. Garbe, P. Hennig a H. Michalk a wudali w nakładnistwje Franka Nürnbergera. Stare a nowše stawizny hrodu (tež serbska rěčna šula je skrótka mjenowana) a wjele fotow, wosebje wo ponowjenju, zajim zbudźeja. Ulrike Mětškowa je wobrazowy cyklus „Die Winterreise“ a „Die schöne Müllerin“ wudała.
Wo knihach a kniharni (31.07.20)
16. pražnika swjećachmy po dołhim času zaso knižnu premjeru, nic w Smolerjec kniharni, kaž bychmy to w „normalnych“ časach činili. Ně, časy su njenormalne, a tak dyrbjachmy druhdźe za kmanym městnom pytać. Swjećili smy w „Čerwjenej korčmje“ w Splósku, nic pod hołym njebjom na jeje piwowej zahrodźe, kaž běchmy sej to wusonili, zo njebychmy, wšako to zabawnosći njetyje, trjebali z wotstawkom połdra metra za blidami sedźeć. Ně, dokelž tón dźeń sylne šwihele Łužicu pospochi krjepjachu, dyrbjachmy nochcyjo chcyjo nutřka swjećić.
Hosći bě sej tójšto do Splóska dojěło, wjace hač běchmy wočakowali, štož by w „normalnych“ časach jara zwjeselace było, ale časy su ... Přičina nawala bě kniha, kotrejež wuńdźenje směm – bjez přehnawanja! – wulki podawk mjenować, kniha Jana Krala, wučerja a lektora na wuměnku w Boranecach, „Zelena radosć“.
Wo knihach a kniharni (03.07.20)
„Syman Pětr Cyž budźe nowy jednaćel LND, 2. přechod projekta ,Naša serbska kniha‘ je zahajeny, knižne wiki w Lipsku su wotprajene“. Takle zahajich na tymle městnje swoju kolumnu spočatk měrca. Mjeztym jenož w nakładnistwje nowy wětřik njeduje. Po cyłym swěće je so „worakaweho“ koronawirusa dla mnoho změniło. Nimo Lipšćanskich su tež knižne wiki w Praze wupadnyli, kaž nimale wšitke zjawne zarjadowanja. Tola wichory su přeco zaso byli, pomyslmy jeno na čas před 30 lětami, jako so cyły stat z politiskeje karty zhubi. Z měrliweje rewolucije za reformami žedźaceho so ludu sćěhowaše zrazom politiski přewrót, a ludźo móžachu so lědma dodźiwać, kak spěšnje stejachu před wulkej nowej swobodu. Kak pak ju wužiwać, kak z nowymi wobstejnosćemi wobchadźeć – to bě mnohim hoberske eksistencielne wužadanje. Porno tomu je korona ... špatne přirunanje.
Wo knihach a kniharni (05.06.20)
Jako lektorka přewzach nowy projekt, kotryž je minjene lěta moja kolegina swědomiće spjelnjała. W Serbskej protyce – po serbskorěčnej Łužicy znatym almanachu zajimawych přinoškow, powědančkow a dopomnjenkow, skulojćenym z kalendarijom, stolětnej protyku a praktiskej rubriku – čitach přeco tójšto noweho, pućowach z dopisowarjemi po cuzych krajach, dóstach dohlad do njeznatych kónčin swěta, ale tež našeje blišeje domizny. Tuchwilu přinoški přichodneje Protyki přehladujemy, trěbne fota wupytamy, zo by wona čitarstwu w nazymje předležała.
