Rijeka w Chorwatskej a Galway w Irskej stej lětušej europskej kulturnej stolicy

Bywša industrijna metropola Rijeka w Chorwatskej a bywša rybarska wjes Galway w Irskej na tamnym boku kontinenta stej lětušej europskej kulturnej stolicy. Wobě městnosći charakterizuje na wšelakore wašnje wulka změna. Ze za­rjadowanjemi, koncertami a swjedźenjemi chcetej Rijeka a Galway wosebite­ lěto woswjećić a z pisanymi programami mjezynarodnu kedźbnosć budźić. Wobě ležitej w strukturnje słaby­maj regionomaj a wužiwatej lětsa šansu nowe ideje wuwić.

Mnohotnosć w Rijece dožiwić

Dale dojednachu so „wulcy třo“ na kon­ferency w Jalće na wobsadniske pasma w Němskej a Awstriskej po skónčenju wójny. Roosevelt namjetowaše, Němsku do pjeć abo sydom statow rozdźělić a tak nowonastaće wulkokraja znjemóžnić, štož pak Stalin wotpokaza. Skónčnje do­jed­nachu so na štyri wobsadniske pasma dobyćerjow w Němskej a Awstriskej a w sto­licomaj Berlin a Wien po kapitulaciji Němskeje. W Berlinje měješe so kontrolna rada aliěrowanych mocow wutworić. Srjedźna Němska z krajemi Sakskej, Durinskej, Saksko-Anhaltskej, Braniborskej a Mecklenburgsko-Předpomorskej měła sowjetske wobsadniske pasmo być, Wulka Britaniska měła sewjerozapadne kraje dóstać, USA južne kraje kaž Bayersku a Hessensku, Francoska Posaarsku a Badensko-Württembergsku. Francosku su tak jako štwórtu wulkodobyćersku móc připóznali. Wobjim reparacijow posta­jichu na 200 miliardow dolarow, kotrež dyrbješe Němska přez wěcne hódnoty, z dźěłom swojich wójnskich jatych a ciwilnych nućenych dźěłaćerjow na­runać.

Dźensa před 125 lětami zemrě w Hodźiju pěsnjerka Mila Imišowa, mandźelska sławneho fararja Hendricha Jaroměra Imiša. Wona bě so 26. měrca 1827 Pfulec kublerskej swójbje w Přišecach pola Budyšina narodźiła. Jeje bratr Křesćan Bohuwěr bě profesor, rěčespytnik a słownikar, wuda 1866 wulki Pfulec Hornjołužiski serbski słownik. Mila Pfulec bě 1847 runje załoženej Maćicy Serbskej přistupiła a basnješe tehdy rjad pěsnjow, w kotrychž so za serbske narodne wozrodźenje horješe. Wo nju jako mandźelsku su so mnozy młodźi serbscy intelektualni prócowali. Wona pak rozsudźi so za Wóslinčanskeho fararja Imiša, na kotrehož so 1851 wuda. Wot lěta 1858 bydleše z mandźelskim na Hodźijskej farje a staraše so sobu wo serbskich studentow, kotřiž w prózdninach na Serbskim homelitiskim seminarje wuk­nje­chu. Jeje mandźelski jón nawjedowaše. W Hodźiju pisaše nabožinske pěsnje a lyriku za dźěći. Jeje spěwy a pěsnje wuń­dźechu jako přidawk k zběrce lyriki fararja Jana Wałtarja „Za dušu a wutrobu“.

K jara powabnym projektam za lektorow słušeja wobrazowe zwjazki. Zanuriš so do wulkotnych wobrazow jednoho fotografa abo k wěstej temje, přemysluješ, hdźe móhli so wobrubjace teksty zaměstnić, a zestaješ wobrazowe podpisma. W nalěću móža so swěrni čitarjo LND hnydom na dwě tajkej wurjadnej publi­kaciji wjeselić.

Wóndano je w rjedźe wo łužiskich fo­tografach wot Jürgena Maćija wudata kniha „Land.Leben – Na jsy. 1968–2018“ k tworjenju Thomasa Kläbera wušła. Hornjołužiskemu čitarstwu w Gołkojcach blisko Choćebuza bydlacy fotograf snano tak jara znaty njeje. Nadźijomnje pak so to­ změni, dokelž je hižo wot časa młodosće skutkowacy a často mytowany Kläber­ wurjadny wobkedźbowar žiwjenskich poměrow­ na wsy – z wóčkom za detaile a ze žortnej a ironiskej žiłku. Tale tema­ zaběra fotografa hižo wot časa młodo­sće w Beyernje, hdźež je wobstajnje swójbnych a znatych při dźěle na polu a na dworje kaž tež na swjedźenjach fotogra­fował.