W Njebjelčicach rodźeny publicist a basnik Jan Skala wobwliwuje hač do dźensnišeho žiwjenje wsy a gmejny. Milenka Rječcyna je so z wjesnjanostu Tomašom Čornakom (CDU) rozmołwjała.

Kotru wažnosć kładźe Njebjelčanska gmejna na to, zo wostanje Jan Skala we a zwonka gmejny w zjawnym pomjatku?

T. Čornak: Dźensniša a předchadźace generacije njejsu ženje na njeho zabyli. Mamy w Njebjelčicach po nim pomje­nowany puć a pěstowarnju. Ta nosy zdobom­ mjeno ,Barbojte kamuški‘, štož na basniske tworjenje Jana Skale poka­zuje. Nažel je so jeničce jako manuskript předležaca, za ćišć přihotowana zběrka basnjow w 1960tych lětach zhubiła. Namołwjamy tuž ludźi, zo bychu na swojich knižnych polcach za manuskriptom py­ta­li. Husto nadeńdźe so zhubjene zdate wo wjele pozdźišo zaso na njewšědnych městnach. Bychmy-li zběrku nadešli, móhli hižo dźěći w pěstowarskej starobje wo myslach Skale zhonić.

Ma wón za Was wosobinski wuznam?

Dźensa před 30 lětami zaběraše so tehdy třeće schadźowanje Serbskeje narodneje zhromadźizny z přihotami wurjadneho kongresa Domowiny 17. měrca 1990. Tachantski farar dr. Rudolf Kilank namjetowaše zdźěłać pjeć konkretnych přede­wzaćow, z kotrymiž měł so dźěłowy wuběrk zaběrać. Něhdźe sto wobdźělnikow zeńdźenja 20. januara 1990 je schwaliło, zo měli na wšěch serbskich a dwurěčnych wsach Hornjeje a Delnjeje Łužicy a w Domowinskich skupinach organizować serbske wječorki wo přichodźe našeho ludu a wo nowych wustawkach narodneje organizacije. Podate pokiwy měli­ zběrać a jako namjet nowych wustawkow Domowiny za schwalenje na kongresu zestajeć a wozjewić.

Wčera před 225 lětami zemrě po cyłej Němskej znaty knihićišćer a nakładnik Pětr Elias Šěrach w durinskim Rudol­stadće. 5. oktobra 1742 bě so wón jako syn fararja Hadama Zachariasa Šěracha w Malešecach narodźił. Bratr Pětra Eliasa bě Hadam Bohuchwał Šěrach, pozdźiši duchowny w Budyšinku kaž tež wustojny pčołar a přirodospytnik. Jeju dźěd pak bě 1656 w Křidole pola Kamjenca rodźeny pozdźiši farar Pětr Šěrach w Chrjebi, wótc sławneho Šěrachec rodu. Pětr Elias Šěrach nawukny powołanje knihićišćerja w Rudolstadće, sta so z najwuznamnišim a najwušiknišim ćišćerjom knihow swojeho časa a bě po cyłej Němskej znaty. Samo sławny Friedrich von Schiller jeho w swojich basnjach wuchwalowaše. Pětr Elias Šěrach bu z wulce připóznatym nakładnikom, kiž dóstawaše knihićišćerske nadawki z cyłeje Němskeje a samo ze susodnych krajow. Wón ćišćeše tež serbske knihi, mjez druhim nabožnu lekturu a w lěće 1773 nowonakład serbskeho wudaća Noweho zakonja kaž tohorunja někotre spisy wo Šěrachec swójbnych, na přikład za kwas swojeje maćerje-wudowy z duchownym Jenčom w Palowje (Pohla). Manfred Laduš

Zaso je so nowe lěto započało. Lětoličba je hinaša, na čož dyrbiš so najprjedy raz zwučić, hewak pak so ničo wulce změ­niło njeje. Hdyž njebychu ludźo silwester po tysa­cach rakety do njebja třěleli a kaž cybnjeni praskali, drje přechod ze stareho lěta do noweho ani pytnył njebych.

Před 30 lětami bě to tu hinak. Tehdy bě z nowym lětom zwjazane njesměrne, haj swět spowalace přeměnjenje. Tak zapisa basnik, spisowaćel a publicist Benedikt Dyrlich 14. februara 1990 do swojeho dźenika: „Dale wjele euforije a nadźije, skepsisy a pohłušenosće. Wšo naraz. Wšo pod běžnej wotměnu a wšědnymi změ­nami. Jónu tak, potom zas hinak a znak.“

Zapisk je z mnohimi dalšimi wozje­wje­ny w druhim zwjazku jeho doku­menta­riskeje awtobiografije „Doma we wućekach“, kotryž je loni w nowembrje w Lu­dowym nakładnistwje Domowina wušoł. Wotbłyšćuje wosebitu situaciju w dźeń a bóle rozpadowacej Němskej demokra­tiskej republice po politiskim přewróće.