Bjarnat Krawc

Dienstag, 28. November 2023 geschrieben von:

25. nazymnika 1948 zemrě w čěskim Varnsdorfje serbski narodny wuměłc, mišter serbskeje hudźby a wučer Bjarnat Krawc. Wón bě so ze swójbu w nazymniku 1945 do čěskeho namjezneho města přesydlił, hdźež běchu jim přećeljo bydlenje poskićili. Při bombardowanju Drježdźan 13. februara 1945 bu Krawcec bydlenje a jeho archiw kompozicijow zničenej.

Na kromje Varnsdorfa bu sławny hudźbnik w swójbnym rowje pochowany. Jeho mandźelska Alma bě hižo lěto do njeho tule pochowana. Pozdźišo namakaštej tež jeho dźowce, dźiwadłowa spěwarka Marka Krawcec-Rawpowa 1947 a młódša, grafikarka Hanka Krawcec 1990 tule swój wěčny wotpočink.

Talentowana basnica

Freitag, 03. November 2023 geschrieben von:

Minjenu srjedu sym sćicha spominała ­na njeboh basnicu Marju Krawcec, kotraž bě so tón dźeń před 75 lětami we Worklecach narodźiła do chěžkarskeho domu w Smječkecach. Marja wotrosće pola dźěda, do šule chodźeše we Worklecach. Po tym studowaše na Serbskim wučerskim wustawje w Budyšinje a bě wot 1969 do 1978 wučerka serbšćiny w Ralbicach. Listuješ-li we wudaćach Noweje doby kónc 1960tych lět abo w zběrce „Kusk wuznaća“ (1977), storčiš na jeje prěnje basnje. Tehdy sta so Marja z čłonku Róžeńčan kružka pisacych a Kružka młodych w Kole spisowaćelow. Wot 1978 do 1980 absolwowaše młoda talentowana wučerka-basnica studij na Lipšćanskim Literarnym instituće „Johannes R. Becher“, po nim zaso w Ralbicach wučerješe. Jeje prěnička, zběrka basnjow „kraj před špihelom“, wuńdźe 1981, druha zběrka z titlom „bosy přez šćernišćo“ 1986. Marja měješe mjeztym připóznate městno jako awtorka w krajinje noweje serbskeje literatury. Po dalšim studiju na Lipšćanskim literarnym instituće 1988/89 skutkowaše hač do lěta 1995 jako regionalna rěčnica Domowinskeje župy „Michał Hórnik“, po tym jako swobodna sobudźěła­ćerka a přistajena w Serbskim rozhłosu.

Pawoł Šenkar

Freitag, 13. Oktober 2023 geschrieben von:
12. winowca 1948 zemrě prěni serbski brigadnik Pawoł Šenkar nahle w ródnych Serbskich Pazlicach a bu na Njebjelčanskim kěrchowje pochowany. W Serbskich Pazlicach bě so wón 1. nalětnika 1925 do žiwnosćerskeje swójby narodźił. Po šuli sta so wón z dźěłaćerjom a w lětomaj 1947 do 1948 bě sekretar Serbskeje młodźiny w Kamjenskej župje „Michał Hórnik“ a z prěnim brigadnikom. Spočatk lěta 1948 nawjedowaše prěnje tydźenske dobrowólne brigadowanje serbskich młodostnych swojeje ródneje wsy w Budyšinje, hdźež woni rozwaliny něhdyšeje Lessingoweje šule zrumowachu a z wozyčkami wotwjezechu. Ta pomhaše połožić zakład za nastaće noweho Serbskeho domu. Serbskopazličanska młodźinska brigada zahaji pod nawodom Pawoła Šenkarja tak akciju „Natwarimy Serbskim dom“. Na wuchodnej stronje 1956 poswjećeneho Serbskeho domu nad bywšim zachodom do něhdyšeje kofejownje dopomina pěskowcowa plastika w jeho wulkosći na brigadnika Pawoła Šenkarja jako symbol za wšěch dobrowólnych twarcow Serbskeho domu.

Serbsku literaturu wobohaćił

Montag, 09. Oktober 2023 geschrieben von:

Wutroba spisowaćela Bena Budarja po dołhej ćežkej chorosći bić zastała

Zrudźaca powěsć je so rozšěriła, zo je spisowaćel-basnik, přełožowar, wudawaćel a wot lěta 2013 lawreat Myta Ćišinskeho, Beno Budar, po dołhej ćežkej chorosći a wjacorych operacijach wčera w starobje 77 lět doma w Hornim Hajnku zemrěł.

Z nim zhubi serbski lud jednoho z najwuspěšnišich literatow, kotryž je z wobšěrnym, zajimawym a pilnym tworjenjom čitarstwu w serbskej a němskej rěči kaž z přełožkami z rušćiny a pólšćiny darił pozbudźowace twórby. W jeho literarnych wupłodach chowaja so filozofiske rozmyslowanja, žortniwosć, wosudy, satira a kritika, zwjazane z lubosću k swojemu ludej a ze starosću wo jeho přichod.

Kata Malinkowa

Dienstag, 12. September 2023 geschrieben von:

10. požnjenca před 25 lětami zemrě w Budyšinje přełožowarka, rěčewědnica, awtorka a aktiwna spěchowarka serbskeho kulturneho žiwjenja Kata Malinkowa. Na Budyskim Michałskim pohrjebnišću nańdźe poboku mandźelskeho Pětra swój posledni wotpočink. Wona bě so 1. meje 1931 zhromadnje ze sotru Hanu swójbje wučerja Mikławša Cyža w Baćonju narodźiła. Dwójnikaj wotrosćeštej w serbskej katolskej swójbje a staštej so pozdźišo wučerce. Sotra Hana bě so na wučerja Žura wudała a bydli nětko hišće w Baćonju. Kata bě wot lěta 1946 do 1950 na gym­nazijach w Českej Lípje, we Varnsdorfje a w Liberecu a je po tym w Budyšinje ­maturowała.

60 lět: „Mam són“

Montag, 28. August 2023 geschrieben von:
Do stawiznow zašoł je Martin Luther King dźensa před 60 lětami ze swojej sławnej narěču „Mam són“ na pochodźe do Washingtona za dźěło a swobodu před wjace hač 250 000 ludźimi před Lincolnowym pomnikom we Washingtonje. Narěč zjima najwažniše tehdy aktualne žadanja hibanja za čłowjeske prawa a socialne, hospodarske, politiske a prawniske runostajenje Afroameričanow w formje wizije do přichoda za Zjednoćene staty Ameriki. Wona zwurazni nadźije Kinga na přezjednosć mjez wustawu USA – wosebje w njej zakótwjenej zasad^u runostajenja – a wšědnej towaršnostnej woprawdźitosću, w kotrejž knježeštej dale rasizm a wumjezowanje Afroameričanow. Hibanje za čłowjeske prawa pod nawodom Martina Luthera Kinga bě w meji 1963 zběhnjenje dotal knježacych zakonjow nastupajo dźělenje rasow w USA docpěło. W juniju 1963 bě prezident USA John F. Kennedy nowy zakoń wo prawach wobydlerjow připowědźił. Na to morichu běli rasisća aktiwista Afroameričanow Medgara Eversa.

K. A. Mosak-Kłosopólski

Mittwoch, 02. August 2023 geschrieben von:
31. pražnika před 125 lětami zemrě w Małej Swóńcy (Klein-Schweidnitz) pola Lubija justicny radźićel a rěčnik Korla Awgust Mosak-Kłosopólski. Jako syn kublerja a herbskeho sudnika narodźi so wón 7. meje 1820. Wón znowa załoži w Budyšinje towarstwo gymnaziastow Societas Slavica Budissinensis. W Lipsku studowaše prawnistwo, bě jurist a rěčnik pola Lubijskeho sudnistwa. Kupi sej knježi dwór w Małej Swóńcy. Nětko mjenowaše so kaž dźěd Mosak-Kłosopólski (Mosig von Aehrensfeld). W nekrologu za njeho rěkaše: „Jako wuznamny prawiznik zdoby sej sławne mjeno. Zakitowaše Serbow, serbski lud a jeho nawodow z wótrymi słowami a pjerom w zjawnosći, tak fararja Imiša-Hodźijskeho před kejžorskim sudnistwom w Lipsku přećiwo zasudźenju panslawizma dla. Maćicu Serbsku bě sobu załožił, před sudnistwom přećiwo zasudźenju zakitował, financnje podpěrał a 1889 bu čestny Maćicar. Njeboćički je swój narod swěrnje lubował a škitał.“ Jako student je 1842 w Lipsku Słowjanske towarstwo załožił a Šafarikowe dźěło „Słowjanske starožitnosće“ 1844 z čěšćiny do němčiny přełožił.

Carl Blechen

Dienstag, 01. August 2023 geschrieben von:
Wuznamny moler a pioněr realistiskeho molerstwa w Němskej w prěnjej połojcy 19. lětstotka Carl Blechen narodźi so 26. pražnika před 225 lětami w Choćebuzu. Jeho nan bě němski zastojnik a jeho mać Delnjoserbowka. Wuj bě serbski duchowny w Modłej. A dźěd bě serbski wjesny krawc. Blechen nawukny powołanje ­jako bankowy přistajeny. Wot lěta 1823 studowaše na wuměłstwowej akademiji w Berlinje, za čož bě jeho sławny architekt Karl Friedrich Schinkel poručił. Po lětnim molerskim studijowym pućowanju po Italskej powołachu jeho 1829 za profesora na Berlinskej wuměłstwowej akademiji. Jako moler wuznamjeni so Blechen přez dokładne wobkedźbowanje přirody a jeje pisanosće a krajinowe mólby. Wón sta so z wuznamnym spěchowarjom a pućrubarjom realistiskeho a impresionistiskeho molerstwa w Němskej, n. pr. „Błysk dyri“, wužiwajo tež nowe temy w swojim molerstwje. Najznaćiša je jeho mólba „Walcownja pola Neustadta-Eberswaldy“. Bě to prěnja wuznamna mólba wo industriji w Němskej. Blechen zemrě 23. pražnika 1840. W Choćebuskim wobwodźe spožči so po nim pomjenowane wuměłstwowe myto. Manfred Laduš

Volkmar Hellfritsch

Montag, 31. Juli 2023 geschrieben von:
Před lětom, 31. julija 2022, zemrě w rudno­hórskim Stollbergu wučer a mjeno­wědnik Volkmar Hellfritsch. Narodźił bě so 5. měrca 1935 w Plauenje, hdźež tež wotrosće. 1953 poda so na studij ger­manistiki a anglistiki do Lipska. Zakónči swoje asistentske lěta 1963 z promociju wo wosobinskich mjenach w Bohotskej (Vogtland). Wot 1963 bě wučer za němčinu a jendźelšćinu na rozšěrjenej wyšej šuli w Stollbergu. Přisłušeše jako eksterny čłon k Lipšćanskej skupinje němsko-słowjanskich mjenowědnych slědźenjow. Z tym zwisuje tež jeho zajim za wučerja a serbskeho prócowarja Otu Wićaza, kotrehož wot lěta 1978 sem we wšelakich publi­kacijach předstaji. W juniju 1989 docpě, zo počesći město Stollberg Wićaza z pomjenowanjom dróhi. Po 1991 wěnowaše so Hellfritsch połnje mjenowědnemu dźěłu jako přistajeny Instituta za slawistiku w Lipsku. Serbski institut w Budyšinje wuda 2016 jedne z jeho zakładnych dźěłow, přiručku k historiskim zapiskam, „Zur Inte­gration sorbischer Personennamen ins Deutsche“. Franc Šěn

Jan Hempl

Mittwoch, 28. Juni 2023 geschrieben von:
26. smažnika před 25 lětami bu serbski tworjacy wuměłc, trikowy filmowc a spisowaćel Jan Hempl na pohrjebnišću w Drježdźanach-Tolkewitzu pochowany. Přede­wšěm Serbja w sakskej stolicy a jeho kolegojo-čłonojo ZSW 19. junija zemrěteho přewodźachu. Jan Hempl narodźi so 20. ma­- łeho róžka 1917 w Budyšinje a studowaše na Akademiji wuměłstwoweho rjemjesła a na Akademiji tworjaceho wuměłstwa w Drježdźanach a bě po tym nawodny wuhotowar dźiwadłow w Žitawje a Budyšinje. 1949 přistupi wón do Koła serbskich tworjacych wuměłcow. Hempl sta so z nanom klankoweho trikoweho filma w NDR. Wón natwari w Drježdźanach wot 1951 DEFA-studijo za trikowe filmy. Hižo w lěće 1950 bě Jan Hempl zhromadnje z Měrćinom Nowakom-Njechorńskim a fotografom Kurtom Hajnu stworił prěni serbski klankowy trikowy film „Bity njebiteho njese“. 1991 stwori swój posledni klankofilm zaso ze serbskej temu wo dyrdomdejstwach wódnych muži, wo čimž tež knihu spisa. Wot lěta 1966 hač do 1982 bě Hempl nawoda wuhotowanskeho wotrjada SLA. Wón je tež wjele serbskich dźěćacych knihow ilustrował kaž tež programowych zešiwkow SLA a NSLDź. Manfred Laduš

Neuheiten LND